Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Chương IV: Cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị trường - Coggle…

- - - - Độc quyền: là sự liên minh giữa các doanh nghiệp lớn, có khả năng thâu tóm việc sản xuất và tiêu thụ một số loại hàng hoá, có khả năng định ra giá cả độc quyền, nhằm thu lợi nhuận độc quyền cao
      - Nguyên nhân hình thành độc quyền: Các tổ chức độc quyền xuất hiện do những nguyên nhân chủ yếu sau:
        
        Một là, do sự phát triển của lực lượng sản xuất.
        
        Hai là, do cạnh tranh.
        
        Ba là, do khủng hoảng và sự phát triển của hệ thống tín
        dụng.
      - Độc quyền nhà nước: là kiểu độc quyền trong đó nhà nước nắm giữ vị thế độc quyền trên cơ sở duy trì sức mạnh của các tổ chức độc quyền ở những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế nhằm tạo ra sức mạnh vật chất cho sự ổn định của chế độ chính trị - xã hội ứng với điều kiện phát triển nhất định trong các thời kỳ lịch sử.
      - Nguyên nhân hình thành độc quyền nhà nước trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa:
        
        Một là, tích tụ và tập trung vốn càng lớn thì tích tụ và tập trung sản xuất càng cao, sinh ra những cơ cấu kinh tế to lớn đòi hỏi phải có sự điều tiết về sản xuất và phân phối từ một trung tâm.
        
        Hai là, sự phát triển của phân công lao động xã hội làm xuất
        hiện một số ngành mới có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội.
        
        Ba là, sự thống trị của độc quyền tư nhân đã làm gia tăng sự phân hóa giàu - nghèo, làm sâu sắc thêm sự mâu thuẫn giai cấp trong xã hội.
      - Bản chất của độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản
        
        Độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản hình thành nhằm phục vụ lợi ích của các tổ chức độc quyền tư nhân và tiếp tục duy trì, phát triển chủ nghĩa tư bản.
        
        Có sự thống nhất của những quan hệ kinh tế - chính trị gắn bó chặt chẽ với nhau
        
        Bất cứ nhà nước nào cũng có vai trò kinh tế nhất định đối với xã
        hội mà nhà nước đó thống trị, song ở mỗi chế độ xã hội, vai trò kinh tế của nhà nước có sự biến đổi thích hợp đối với xã hội đó.
        
        Là hình thức vận động mới của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa
    - - Tác động tích cực:
        
        Thứ nhất, độc quyền tạo ra khả năng to lớn trong việc nghiên cứu và triển khai các hoạt động khoa học - kỹ thuật, thúc đẩy sự tiến bộ kỹ thuật.
        
        Thứ hai, độc quyền có thể làm tăng năng suất lao động, nâng cao năng lực cạnh tranh của bản thân tổ chức độc quyền.
        
        Thứ ba, độc quyền tạo được sức mạnh kinh tế góp phần thúc
        đẩy nền kinh tế phát triển theo hướng sản xuất lớn hiện đại.
      - Tác động tiêu cực:
        
        Hai là, độc quyền có thể kìm hãm sự tiến bộ kỹ thuật, theo đó kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội.
        
        Ba là, khi độc quyền nhà nước bị chi phối bởi nhóm lợi ích cục bộ hoặc khi độc quyền tư nhân chi phối các quan hệ kinh tế, xã hội sẽ gây ra hiện tượng làm tăng sự phân hóa giàu - nghèo.
        
        Một là, độc quyền xuất hiện làm cho cạnh tranh không hoàn hảo gây thiệt hại cho người tiêu dùng và xã hội
  - - - Độc quyền sinh ra từ cạnh tranh tự do. Nhưng sự xuất hiện của độc quyền không thủ tiêu cạnh tranh. Trái lại, độc quyền làm cho cạnh tranh trở nên đa dạng, gay gắt hơn.
      - Các loại cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền:
        
        Một là, cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền với các doanh
        nghiệp ngoài độc quyền
        
        Hai là, cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền với nhau
        
        Ba là, cạnh tranh trong nội bộ các tổ chức độc quyền
- - - - • Đầu tư trực tiếp là hình thức xuất khẩu tư bản để xây dựng xí nghiệp mới hoặc mua lại những xí nghiệp đang hoạt động
      - • Đầu tư gian tiếp là hình thức đầu tư thông qua việc cho vay để thu lợi tức, mua cổ phần, cổ phiếu mà nhà đầu tư không trực tiếp quản lí
      - • Xuất khẩu tư bản là xuất khẩu giá trị ra nước ngoài nhằm thu được giá trị thặng dư và các nguồn lợi nhuận khác
    - - • Sự xuất khẩu tư bản tăng lên cả về số lượng và chất lượng dẫn đến phân chia thế giới thành hiều mặt giữa các tập đoàn tư bản độc quyền và hình thành các tổ chức độc quyền quốc tế
    - - • Sự xuất hiện, phát triển của các tổ chức độc quyền làm ngân hàng có vai trò mới
    - - • Do sự phân chia lãnh thổ và phát triển không đều của các cường quốc dẫn đến các cuộc đấu tranh đòi chia lãnh thổ
    - - • Số lượng các tư bản lớn chiếm tỉ trọng nhỏ nhưng nắm giữ và chi phối thị trường
      - • Các hình thức tổ chức độc quyền từ thấp đến cao gồm: Cartel, Syndicate, trust, consortium
  - - - • Sở hữu trong độc quyền nhà nước là sở hữu tập thể của các giai cấp tư sản, tư bản độc quyền nhằm ủng hộ phục vụ lợi ích của tư bản độc quyền nhằm duy trì sự tồn tại và phát triển cả chủ nghĩa tư bản
      - • Sở hữu nhà nước thự hiện các chức năng cơ bản sau
        
        Mở rộng sản xuất
        
        Tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển
        
        Làm chỗ dựa cho sự điều tiết kinh tế
    - - Nhà nước tư sản điều tiết kinh tế và thực hiện các chính sách kinh tế thông qua các công cụ chủ yếu như: ngân sách, thuế, hệ thống tiền tệ,....
      - Bộ máy điều tiết kinh tế gồm cơ quan lập pháp, hành pháp tư pháp
      - Nhà nước sử dụng độc quyền nhà nước để điều tiết
      - Cơ chế điều tiết gồm thị trường, độc quyền tư nhân và điều tiết của nhà nước
- - - - Trung tâm tài chính thế giới ra đời
      - Xuất hiện nhiều ngành kính tế mới: Dịch vụ, bảo hiểm
    - - Đại bộ phận dòng đầu tư chảy qua lại giữa các nước tư bản phát triển
        
        Chủ thể xuất khẩu có vai trò lớn( công ty xuyên quốc gia)
        
        Hình thức xuất khẩu đa dạng, đan xen xuất khẩu tư bản và hàng hóa tăng
        
        Nguyên tắc cùng có lợi được đề cao
    - - Ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ
      - Doanh nghiệp vừa và nhỏ có vai trò quan trọng trong nền kinh tế, có những thế mạnh riêng.
      - Hình thức tổ chức độc quyền: Concern, conglomerate
      - Xuất hiện công ty xuyên quốc gia
    - - Xu hướng toàn cầu hóa, khu vực hóa kinh tế (EU, NAFTA..)
    - - Phân chia lãnh thổ thay thế bằng cuộc chiến thương mại, sắc tộc,.. Núp sau, trực tiếp, gián tiếp các đụng độ đó là các cường quốc tư bản
  - - - Đã và đang tiếp tục tham gia gây ra chiến tranh và xung đột nhiều nơi trên thế giới
      - Xu hướng phân hóa giàu nghèo trong lòng các nước tư bản, có xu hướng ngày càng sâu sắc
      - Mục đích vẫn tập trung chủ yếu vì lợi ích thiểu số giai cấp tư sản
    - - Vận động hình thức từ sử hữu tư nhân đến sở hữu tập trung,sở hữu nhà nước.
      - Đại diện xã hội
    - - Chuyển nền sản xuất nhỏ thành nền sản xuất lớn hiện đại
      - Thực hiện xã hội hóa sản xuất
      - Thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh chóng