Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Ceimicí an tSaol/Bia - Coggle Diagram

- - - - Ionsuithe ó ithir - Foirmíonn sé suimint i gcillbhallaí
    - - Ionsuithe ó ithir - cuid de struchtúr clóraifill
  - - - Faighte i mbainne - Foirmiú cnámha agus fiacla
    - - Faighte in ae agus glasraí glasa - Mar chuid de struchtúr haemaglóibín
- - - - Struchtúr Lipidí
        
        Fosfailipidí
        
        Cuid den cillscannán ach le grúpa fosfaite in áit ceann amháin de na aigéid saillteach
        
        Foinsí lipidí
        
        Im, ola, uachtar, saill ar fheoil, ológa - cuireann lipidí smál ar éadaí
        
        Lipidí déanta suas de mhóilín amháin gliocról nasctha le trí mhóilín aigéid sailteach
        
        Tríglicríd
      - Déanta suas de C,H agus O
        
        Saill = Solad ag teocht seomra
        
        Ola = leacht ag teocht seomra
    - - Déanta suas de C, H, O, N
        
        Uaireanta le beaganín sulfar agus fosfaras, Struchtúir an mhóra, Níl cóimheas ginearálta de na hadaimh
        
        Feidhm struchtúrach
        
        Einsímí agus hormóin déanta de phróitéin
        
        Feidhm meitibileachta
        
        Le fáil i ngruaig, iongacha (ceritin) agus i matáin (míosin).
      - Struchtúr Phróitéin
        
        Déanta suas de slabhraí aimínaigéid - Thart fá 20 cinn coitianta agus Alán ceann neamh-choitianta
      - Feidhm Phróitéin
        
        Próitéin Snáitheacha
        
        Níl alán filltí sa slabhra, Slabhraí fada, Láidir, Ról struchtúrach go minic
        
        Prótéin Glóbacha
        
        Alán filleadh, Cruthanna saghas ciorclacha, Ról meitibealachta go minic
        
        Braitheann an chineál feidhm phróitéin ar =
        
        Ord/ seicheamh ar an slabhra
        
        An dóigh a bhfilleann siad chun a gcruthanna
        
        Aimínaigéid as a bhfuil sé déanta
        
        Príon
        
        Nuair nach filleann an phróitéin i gceart - An dáinséireach
        
        BSE (beithigh)
        
        nvCJD (daoine)
        
        scréipigh (caoire)
        
        Dí-aimíniú
        
        Má stóráltar barraíocht aimínaigéidí sa chorp éiríonn siad tocsach - Cuirtear amach ón chorp iad fual ón t-ae go dtí na duain
        
        Foinsí phróitéin
        
        Feoil, éisc, cnónna, píseanna, uibheacha, pónairí, bainne
    - - Déanta suas de Carbón, Hidrigin, Ocsaigin
        
        De ghnáth sa choimheas Cx(H20)x
        
        m.sh Glúcós
      - Struchtúr carbahiodráití
        
        Déshiúicrídí
        
        Milis fosta, tuaslagann siad in uisce, déanta as péire monaisiúicridí nasctha le chéile,
        
        Súcrós
        
        (siúcra bhoird) glúcós agus fructós
        
        Maltós
        
        (síolta ag péacadh) glúcós agus glúcós
        
        Lactós
        
        (faighte i mbainne) glúcós agus galactós
        
        Polaisiúicrídí
        
        dothuaslagtha in uisce, cuid mhór monaisiúicridí nasctha le chéile
        
        Stáirse
        
        (amalós) - glúcós
        
        Glicigin
        
        Faighte in ainmhithe, Mar a stórálann ainmhithe a gcuid glúcós
        
        Aistríonn an t-ae go glúcós é nuair atá gá dó
        
        Ceallalós
        
        Glaoítear snáithín (fibre) ar an ceallalós inár mbia
        
        Mar chuid den cillbhalla
        
        Monaisiúicrídí
        
        Glúcós
        
        An cotianta i nithe beo, Déanta i fotaisintéis, Torthái milseáin deochanna boga
        
        Fructós
        
        Níos milse na glúcós, Torthaí
        
        .Blas milis, Is lú, Intuaslagtha in uisce, Aonad singil siúcra
    - - Ní féidir leis an chorp iad a dhéanamh agus níl de dhíth ach fíorbheagán
      - Cineálacha
        
        Vitimíní uisce-thuaslagtha
        
        Vitimín C
        
        Riachtanach i bhfás fíochán tacaíochta (cnámha,loingean)
        
        Ganntanas = cailiúint fiacla, drandal ag cur fola - scorbach
        
        Foinsí = glasraí, torthaí - citreacha ach go háirithe
        
        Vitimíní saill thuaslagtha
        
        Vitimín D
        
        Riachtanach dó ionsú chailciam isteach sa cnámha - fiacla láidre
        
        Ganntanas
        
        I bpáistí = raicíteas - cnámha lúbhtha sna cosa
        
        I ndaoine fásta = Oisteamaláis - cnámha laga a bhriseann go héasca
        
        Foinsí = bainne, ae, ola éisc, buíocán uibh