หนี้
บ่อเกิดแห่งหนี้
ความหมายของหนี้
หนี้ หมายถึง หน้าที่ที่บุคคลต้องกระทำการหรืองดเว้นกระทำการอย่างใดอย่างหนึ่งเพื่อประโยชน์ ของอีกฝ่ายหนึ่ง โดยบุคคลที่มีหน้าที่ต้องกระทำการ เราเรียกว่า “ลูกหนี้” ส่วนบุคคลที่รับการกระทำ หรือมีสิทธิให้อีกฝ่ายหนึ่งกระทำเรียกว่า “เจ้าหนี้”
หนี้จะเกิดขึ้นได้ต้องมีบ่อเกิดแห่งหนี้ หมายถึง ที่มาอันทำให้บุคคลมีหนี้ที่ต้องกระทำต่อกัน ดังนั้น ถ้าไม่มีบ่อเกิดแห่งหนี้ ก็ไม่มีหนี้ เมื่อไม่มีหนี้ก็ไม่มีเจ้าหนี้และลูกหนี้อันจะมาบังคับอะไรกันได้ โดยบ่อเกิดแห่งหนี้มีด้วยกัน 2 ลักษณะ
- นิติกรรม คือ การที่บุคคลกระทำลงด้วยใจมัครและโตะขอบด้วยกฎหมาย เพื่อก่อความสัมพันธ์ ทางกฎหมายขึ้น เช่น ตกลงทำสัญญากัน บ่อเกิดแห่งหนี้ในลักษณะนี้ เป็นบ่อเกิดแห่งหนี้ที่บุคคลสมัครใจ ให้เดท ขึ้น
- บัติเหตุ คือ เหตุที่ทำให้บุคคลมีหนี้ที่กฎหมายกำหนดขึ้นโดยบุคคลอาจจะไม่สมัครใจเป็นหนึ่ แต่กฎหมายกำหนดว่าเหตุดังกล่าวจัดว่าบุคคลเป็นหนี้และต้องชำระหนี้
วัตถุแห่งหนี้
จัดการงานนอกสั่ง คือ การที่บุคคลคนหนึ่งเข้าทำบางสิ่งบางอย่างแทนอีกบุคคลหนึ่ง โดยที่เขามิได้มอบหมายแต่หากสมประโยชน์แล้วก็อาจเกิดหนี้ขึ้นมาได้
ลาภมิควรได้ คือการที่บุคคลหนึ่งได้ทรัพย์จากบุคคลอื่นไม่ว่าด้วยประการใดๆ โดยปราศจากข้ออ้างทางกฎหมาย และทำให้บุคคลอื่นเสียเปรียบ ทรัพย์สิ่งนั้นถือว่าเป็นลาภมิควรได้ ผู้ซึ่งได้รับสิ่งนั้นมาต้องคืนทรัพย์นั้น
วัตถุแห่งหนี้ คือ สิ่งที่เจ้าหนี้เรียกให้ลูกหนี้ชำระ แบ่งเป็น 3 ลักษณะ
- ให้กระทำการ คือ การให้ลูกหนี้ปฏิบัติหรือกระทำการแก่เจ้าหนี้ตามที่ตกลงกัน เช่น ให้ขับรถ ซ่อมแซมบ้าน รับฝากทรัพย์สิน
- ให้งดเว้นกระทำการคือ การให้ลูกหนึ่งดเว้นการปฏิบัติหรือกระทำการแก่เจ้าหนี้ตามที่ตกลงกัน เช่น ระหว่างอยู่ในสัญญาห้ามไปเป็นโค้ชฟุตบอลให้ทีมอื่น การห้ามประกอบกิจการที่มีลักษณะแข่งขัน บนายจ้าง
- ให้โอนทรัพย์สินส่งมอบกรรมสิทธิ์ คือ การโอนทรัพย์สินเป็นการชำระหนี้
การชำระหนี้
การชำระหนี้ หมายถึง การกระทำเพื่อเป็นการปลดเปลื้องภาระหรือหน้าที่ที่เกิดจากหนี้นั้น ซึ่งโดยปกติลูกหนี้ก็ต้องเป็นผู้ชำระหนี้ แต่กฎหมายยังกำหนดว่าบุคคลภายนอกก็สามารถชำระหนี้ให้ได้ เช่น การชำระเงิน แต่การชำระหนี้บางลักษณะก็ไม่เปิดช่องให้บุคคลภายนอกมากระทำแทน ด้วยเจ้าหน้ คาดหวังในคุณสมบัติของลูกหนี้เป็นการเฉพาะ
ความระงับแห่งหนี้
ความระงับแห่งหนี้ หมายถึง ความหมดไปแห่งหนี้ โดยหนี้จะหมดไปด้วยเหตุ 5 ประการ
- การชำระหนี้ แก่เจ้าหนี้หรือผู้มีอำนาจรับชำระหนี้ หรืออาจชำระหนี้โดยบุคคลภายนอกก็ได้ หากสภาพแห่งหนี้เปิดช่องให้กระทำได้ และจะชำระหนี้ทั้งหมดหรือบางส่วนก็ได้
- การปลดหนี้ คือ การที่เจ้าหนี้ยอมยกหนี้ให้ลูกหนี้ไม่ต้องชำระหนี้ต่อไป การปลดหนี้โดยปกติ ทำได้โดยการแสดงเจตนาโดยเจ้าหนี้ก็เพียงพอ แต่หากหนี้มีหนังสือเป็นหลักฐาน การปลดหนี้ก็ต้องทำเป็นหนังสือด้วย
- การหักกลบลบหนี้ คือ การหักกลบหนี้ที่มีวัตถุแห่งหนี้เป็นลักษณะเดียวกัน
- การแปลงหนี้ใหม่ โดยคู่กรณีเปลี่ยนแปลงสาระสำคัญของหนี้ ทำให้หนี้เดิมระงับ แล้วให้เป็นไปตามหนี้ใหม่
- หนี้เกลื่อนกลืนกัน คือ สิทธิและหน้าที่ในหนี้ตกอยู่ในบุคคลรายเดียวกัน