Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Bia - Coggle Diagram

- - - - ionsuithe ón ithir
      - suimint i gcillbhallaí
    - - ionsuithe ón ithir
      - struchtúr clóraifil
  - - - bainne
      - foirmiú cnámha agus fiacla
    - - ae & glasraí glasa
      - struchtúir haemaglóibín
- - - - solad ag teacht sheomra
    - - leacht ag teocht sheomra
    - - scaoileann siad fuinneamh
    - - ciseal cosantach thart ar na horgáin
    - - tríglicríd: gliocról & trí aigéid saillteach
      - fosfailipid: grúpa fosfáite in áit ceann amháin de na aigéid saillteacha
        
        cuid den cillscannan
    - - im ar páipéar donn
      - is féidir solas a fheiceáil tríd an páipéar (saill i láthair)
      - uisce mar choimheastóir
  - - - intuaslagtha in uisce
      - aonad singil siúcra
      - glúcós
        
        déanann plandaí é
        
        fuinneamh
        
        torthaí
        
        turgnamh glúcós:
        
        glúcós & tuaslagáin Benedict meascaithe le chéile
        
        uisce mar choimheastóir
        
        nuair a chuir muid iad in uisce thiontaigh an glúcós go dath óráiste
      - frúctós
        
        níos milse ná glúcós
    - - intuaslagtha in uisce
      - péire monaisiúicrídí nasctha le chéile
      - samplaí :
        
        súcrós (siúcra bhoird)
        
        maltós (síolta)
        
        lachtós (bainne)
    - - dothuaslagtha in uisce
      - cuid mhór monaisiúicrídí
      - samplaí :
        
        stáirse
        
        slamhraí fada de glúcós
        
        mar a stórálann plandaí a gcuid glúcós(fuinneamh)
        
        rís, pasta, prátaí
        
        éasca le díleá
        
        turgnamh stáirse:
        
        cúpla broan iadin le arán
        
        tiontaigh sé dáth dubh (stáirse i láthair)
        
        ceallalós
        
        slabhraí fada glúcós le crossnascáil idir na haonaid glúcós
        
        cuid den cillbhalla
        
        ní féidir linn é a dhíleá
        
        snáithín
        
        glanadh amach an chóras díleach
        
        spreagadh imfháscadh
        
        glicigin
        
        faighte in ainmhithe
        
        mar a stórálann ainmhithe a gcuid glúcós
        
        ae
        
        matain
  - - - einsímí & hormóin
    - - gruaig, iongacha & matáin
    - - braitheann sé ar:
        
        na aimínaigéid
        
        an ord ina bhfuil siad ar an slabhra
        
        an dóigh a bhfileann siad
      - próitéin snáitheacha
        
        níl a lán filltí sa slabhra
        
        slabhraí fada, láidir
        
        ról struchtúrach
      - próitéin glóbacha
        
        a lán filleadh
        
        cruthanna ciorclacha
        
        ról meitibileachta
    - - nuair ní fhilleann an próitéin mar is ceart
        
        BSE, scréipigh
    - - tógtar breis aimínaigéid go dtí an tAe, bristear síos go uiré
    - - measc muid bainne & oibreáin dé-úiréite le chéile
      - tiontaigh sé dath corcra (próitéin i láthair)
  - - - vitimín C : aigéad scorbach
        
        tuaslagtha in uisce
        
        glasraí, torthaí
        
        fás fíochán tacaíochta
        
        cnámha, loingeán
        
        cuidiú cneasú gearrthaí
        
        feidhmiú an córas imdhíonadh
        
        ganntanas
        
        cailiúint fiacla
        
        drandal ag cur fola
        
        scorbach
    - - vitimín D
        
        tuaslagtha i saill/ola
        
        bainne, ola éisc, buíocán uibh
        
        ionsú calciam isteach sna cnámha
        
        cnámha + fiacla láidre
        
        ganntanas
        
        páistí - raicíteas
        
        daoine fásta - oisteamaláis