Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านจุลชีพ (Antimicrobial drugs) - Coggle Diagram
ยาต้านจุลชีพ (Antimicrobial drugs)
ยารักษาเชื้อรา (Antifungal)
ยาทาภายนอก (Topical)
6.Whitfield’s ointment >> รักษา Tinea pedis
5.Tolnaftate >> รักษา Dermatophyte และใช้รักษา Tinea pedis ได้ ประมาณ 80%
4.Ciclopirox olamine รักษา
การออกฤทธิ์: มีฤทธิ์เป็น fungicidal ต่อเชื้อ candida albicans
Cutaneous candidiasis, Tinea corporis, Tinea cruris, Tinea pedis, tinea versicolor
3.Imidzoles ออกฤทธิ์กว้าง มีผลต่อเเบคทีเรีย และโปรโตซัวบางอย่าง
2.Sodium Thiosulphate
1.Selenium Sulphide >>รักษารังเเคที่ศีรษะ และโรคเกลื้อน
สำหรับใช้รับประทาน (Systemic)
1.Nystatin >>รักษา candida ในทางเดินอาหาร
2.Griseofulvin >>รักษาเชื้อราผิวหนัง รวมผมเเละเล็บ / อาการไม่พึงประสงค์: อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ พิษต่อตับ ยาในรูปเเบบเม็ด 125/250/เเละ500 มก. เด็ก: 10 มก./กก./วัน ผู้ใหญ่: 500 มก.-1กรัมต่อวัน
3.Ketoconazole >>รักษา Dermatophytes, Candidal เเละมีฤทธิ์ต่อต้าน parasite
4.Ketoconazole (Nizoral ) ยาเม็ด ขนาด 200 มก.ใช้ต่อวัน ยกเว้น vaginal candidiasis ให้ 400 มก.ต่อวัน ในการติดเชื้อรุนเเรงใช้วันละ 400 มก.เช่นกัน
6.Itraconazole (sporal)
อาการไม่พึงประสงค์:คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องอืด และปวดศีรษะขนาดยา: 100-200 มก.ต่อวัน
รักษา Dermatophytes, Yeast, Candida species, Aspergillus species
8.Fluoconazole (Diflucan)
รักษาในผู้ป่วยโรคเอดส์ ยาเเคปซูล:ขนาด 50 เเละ 150 มก. ยาทา:ความเข้มข้น 2 มก./มล.
อาการไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน ท้องอืด
5.Amphotericin B
Coccidioides immitis
Candida sp.
Blastomyces dermatitidis
Histoplasma capsulatum
Cryptococcus sp.
Aspergillus sp.
7.Amphotericin B (Fungizone)
เฉพาะยาฉีดขนาด 50 มก./มล.
อาการไม่พึงประสงค์: ไข้ หนาวสั่น ความดันเลือดต่ำ หอบเหนื่อย คลื่นไส้ ปวดตามตัว ปวดศีรษะ พิษต่อไต ระบบประสาท
ยาต้านไวรัส (Antiviral drugs)
1.Acyclovir
รักษา: โรคติดเชื้อเฮอร์พีส >> ไวรัสเริม สุกใส งูสวัด /การติดเชื้อที่กระจกตา เเผลที่ริมฝีปาก เเละอวัยวะสืบพันธ์ุ สมองอักเสบ
อาการไม่พึงประสงค์: ผลต่อตับไต คลื่นไส้ ปวดท้อง ท้องเดิน
รูปเเบบยา ขนาดเเละวิธีใช้ : ขี้ผึ้งป้ายตา ป้ายตาทุก 4 ชั่วโมง ,ยาเม็ด: 200 เเละ 400 มก.ให้ 200มก. วันละ5ครั้ง เป็นเวลา 5-10 วัน จะช่วยทุเลาเร็วขึ้น งูสวัด:ให้ 500มก.ทุก 4ชั่วโมง นาน 7-10 วัน เเต่เริ่มมีอาการจะช่วยลดอาการเจ็บปวด ทำให้ทุเลาเร็วขึ้น:
2.Vibarabin (Ara-A , Adrenosine arabinoside)
อาการไม่พึงประสงค์: เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน เเละอ่อนเพลีย ทำงานของกระดูก ทำให้สมองอักเสบของหลอดเลือดดำบริเวณให้ยา
3.Idoxuridine ( IDU )
รักษา: การอักเสบ เเผลที่กระจกตา เกิดจากเชื้อ เฮอร์พีส
อาการไม่พึงประสงค์: เกิดการอักเสบ เมื่อหยดหรือป้ายตา คัน เเสบ เคือง
รูปเเบบ ขนาดเเละวิธิใช้ยา: 0.5% ชนิดป้ายตาทุก 4 ชั่วโมง ในเวลากลางวัน ป้าย 1ครั้งก่อนนอน เเละควรใช้ยาป้าตาต่อ 3-5 วัน หลังจากที่เเผลหายเเล้ว
4.Amantadine , Rimantadine และ Tromantadine
อาการไม่พึงประสงค์: ผื่นที่ผิวหนัง มักเกิดขึ้นในสัปดาห์แรกของการใช้ยา
อาการผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง >> นอนไม่หลับ ตามัว ตาพร่า ซึมเศร้า มือสั่น
กลไกการออกฤทธิ์:ยาจะยับยั้งของเซลล์ไวรัส โดยขัดขวางการเกาะติดไวรัส เเละปลดปล่อยกรดนิวคลีอิคของไวรัสเข้าสู่เซลล์ ยานี้ใช้ผลต่อเมื่อหลังจากติดเชื้อเเล้วไม่เกิน 72 ชั่วโมง
5.Interferon ( IFN )
อาการไม่พึงประสงค์: มีไข้ หนาวสั่น ปวดศรีษะ อ่อนเพลีย สามารถใช้ยาพาราเซตามอลลดไข้ได้ อาการจะทุเลาลงเมื่อหยุดใช้ยา
ยาต้านไวรัสเอสไอวี anti-hiv
Protease inhibitors
อาการไม่พึงประสงค์ที่พบ : คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน อ่อนเพลีย บางชนิดอาจทำให้ปวดศีรษะเเละปลายประสาทอักเสบ
ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ protease จังขัดขวางขั้นตอน replication
Reverse transcriptase inhibitors
อาการไม่พึงประสงค์ : ตับอ่อนอักเสบ อาเจียน ปวดศีรษะ
ออกฤทธิ์ยับยั้งการสร้าง DNA โดยยับยั้งเอนไซม์ reverse tran scriptase
zidovudine (AZT), didanosine (ddI), zalcitabine (ddC), stavudine (d4T), lamivudine (3TC), Mevirapine, Delavirdine, efavirenz
ยาต้านมาลาเรีย (Antimalarial drugs)
1.Quinine Sulfate และ Quinine Dihydrochloride
อาการไม่พึงประสงค์:cinchonism ปวดศีรษะหูอื้อ ตาพร่า คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน black water fever ปัสสาวะสีดำ เนื่องจากขาดเอนไซม์ G-6-PD
อาการเเพ้: ลมพิษ หอบ
กลไกการออกฤทธิ์: ยาสามารถจับกับ DNA ทำให้ไม่มีการสร้างโปรตีน
ประโยชน์ในการรักษา: จะได้ผลดีในการรักษาเชื้อ P.f ซึ้งดื้อยา chloroquine
Chloroquine Phosphate, Chloroquine Hydrochloride
อาการไม่พึงประสงค์: มึนงง เบื่ออาหาร ท้องเดิน ปวดศีรษะ ผื่นคัน มองเห็นไม่ชัด ภาพหลอน ตื่นเต้น เส้นประสาทส่วนปลายอัเสบ
หญิงตั้งครรภ์:เด็กที่เกิดมาจะหูหนวก สมองเสื่อม
กลไกการออกฤทธิ์: ออกฤทธิ์ยับยั้งการสร้าง DNA เเละ RNA
Primaquine Sulfate
อาการไม่พึงประสงค์: เม็ดเลือดเเดงจะเเตก ปัสสาวะสีเเดงเเก่หรือดำ
ประโยชน์ในการรักษา:การเกิดไข้กลับ
Mefloquine
กลไกการออกฤทธิ์: ไม่ได้จับกับ DNA เมื่อให้ครั้งเดียวเมโฟลควินสามารถกำจัดเชื้อมาลาเรียในเลือดได้รวดเร็วรวมทั้งเชื้อที่ดื้อต่อ chloroquine ด้วย สามารถรักษามาลาเรีย P.faiciiparum
ประโยชน์ในการรักษา: ป้องกันเชื้อ P.f ที่ดื้อต่อยา chloroquine /ข้อเสีย: ออกฤทธิ์ช้า ทำให้อัตราการลดลงของเชื้อในเลือดช้า
Antifolate
กลไกการออกฤทธิ์: เมื่อนำยา Sulfadoxine ผสมกับ Pyrimethamine ยา 2 ชนิดจะออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ DHFR คนละขั้นตอนกัน จึงเสริมฤทธิ์กัน
6.ยาปฏิชีวนะอื่นๆ
GINGHAOSU (ARTEMISININ)
สกัดมาจากสมุนไพรจีนจากต้น ชิงเฮา
กลไกการออกฤทธิ: ฆ่าเชื้อP.f ดื้อต่อยา chloroquine ได้ผลดี ยาจะฆ่าเชื้อในเลือดเท่านั้นไม่มีผลต่อเชื้อในตับ เนื่องจากมีค่าครึ่งชีวิตสั้นมากจึงไม่มีผลต่อการรักษาป้องกันการติดเชือ้
ยาต้านเเบคทีเรีย (Antibacterial)
1.ยาที่มีผลเชื้อเเบคทีเรียชนิดเเกรมบวก
Penicillins,cephalosporins,macrolides,carbapenems,chloramphenicol, tetracyclines, cotrimoxazole, clindamycin, vancomycin
2.ยาที่มีผลต่อเชื้อเเบคทีเรียชนิดเเกรมลบ
cephalosporins รุ่นท่ี 2, 3, 4, macrolides macrolides, carbapenems, chloramphenicol, tetracyclines, cotrimoxazole, aminoglycoside, aztreonam และ fluoroquinolones
3.ยาที่ผลต่อเเบคทีเรียที่ไม่ใช้ออกซิเจน
cephalosporins รุ่นท่ี 3, 4, macrolides, clindamycin,
imipenem, chloramphenicol และ metronidazole
4.ยาที่มีผลต่อเชื้อ Pseudomonas aeruginosa
cephalosporins รุ่นท่ี 3, 4
antipseudomanol penicillins เช่น ticarcillin, piperacillin
ออกฤทธิ์กว้าง 2 กลุ่ม >>Cefotaxime,cefoperazone
กลุ่ม Cephalosporins
First – generation
เป็นยาที่มีประสิทธิภาพดีสำหรับเชื้อเเกรมบวก ฆ่าเชื้อเเกรมลบได้บางชนิด เช่น E.coli,Klebsiella pneumoniae >Cephalexin,Cephra dine:1-4 g ให้ q 6 hr. >Cephalothin,Cephapirin
Second – generation
เป็นยาที่มีฤทธิ์กว้างกว่ายารุ่นที่หนึ่ง สามารถฆ่าเชื้อเเกรมลบได้มากกว่า เเละได้ผลดีกว่า ทนต่อ บีต้า- lactamase ได้ดีกว่า > Cefaclor : 250 มก. q 8 hr. >Cefamandole,cefuroxime
Third – generation
มีผลออกฤทธิ์กว้างกว่า 2 กลุ่มแรก และ สามารถฆ่าเชื้อ Pseudomonas >>Cefotaxime,cefoperazone
Fourth – generation
มีผลออกฤทธิ์กว้างและลึกที่สุด โดยเฉพาะต่อเชื้อเเกรมลบทั้งที่ไวและดื้อยาใน 3 กลุ่มแรกและยากลุ่มอื่น >>Cefpirome,cefepime
อาการไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน IM:ปวดร้อนบริเวณกล้ามเนื้อ IV: อาจเกิดการอักเสบ มีผลต่อไต ถ้าใช้ร่วม Aminoglycoside จะเพิ่มความเป็นพิษต่อไต
ยาปฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์กว้างในการรักษาเชื้อแบคทีเรียสูง
3.Carbapenems
กลุ่ม imipenem ทำลายเชื้ เชื้อค่อนข้างกว้าง ฆ่าเชื้อแกรมลบและบวกได้ทั้งชนิด aerobic เเละ anaerobic ใช้ได้ผลกับเชื้อ บีต้า-lactamase producing resistant strains
อาการไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ความดันโลหิตลดลง หลอดเลือดกำบริเวณที่ฉีดอักเสบ ผิวหนังเป็นผื่น คัน เเละอักเสบ enzymes ตับเพิ่มขึ้น ในเด็กและผู้ป่วยโรคไตต้องมีการปรับขนาดยา
4.Monobactams
ยาในกลุ่มนคือ astreonam ได้รับการสังเคราะห์มาเพื่อให้มีความคงทนต่อการทำลายของ beta-lactamase ทำลายเชื้อเฉพาะแกรมลบ anaerobic เท่านั้น
ข้อบ่งใช้: ใช้รักษาโรคติดเชื้อแกรมnegative bacilli ชนิด anaerobic ในบริเวณทางเดิน หายใจ, ทางเดินปัสสาวะ, อวัยวะเพศ, กระดูกและข้อกระดูก, soft tissue และใน กระแสเลือด ใช้ได้ผลในการรักษาโรคติดเชื้อ P. aeruginosa ที่ดื้อต่อยา piperacillin หรือ tobramycin
อาการไม่พึงประสงค์: เส้นเลือดดำบริเวณฉีดยาซ้ำๆ อักเสบ ผื่นคัน ท้องเสีย
5.Polymyxins : Polymixin B , Polymixin E
มีประโยชน์ในการรักษาลำไส้อักเสบและท้องเดินจากเชื้อแบคทีเรีย ปัจจุบันมักใช้ topical use เเทน
อาการไม่พึงประสงค์:พิษต่อไตสูง ไตพิการถาวรได้ ต่อระบบประสาท ชารอบๆปาก มีอาการเดินเซ ทำให้กล้ามเนื้อหายจหยุดทำงานเมื่อฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำ
6.Aminoglycoside
ฆ่าเชื้อกรัมบวก และเชื้อกรัมลบหลายชนิด ยกเว้น
Pseudomonas, bacteroides ทำลายเชื้อวัณโรคได้ด้วย เพราะมียากลุ่นลงท้ายด้วย cin
อาการไม่พึงประสงค์: พิษต่อไต มีฤทธิ์ทาลายกรวยไต และท่อไต :พิษต่อหู มีอาการวิงเวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน มึนงง และหูหนวกได้ ทำลายเส้นประสาทหูที่เกี่ยวกับการได้ยิน
7.Chloramphenicol
ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรยีบางชนดิ H.influenzae
อาการไม่พึงประสงค์ กดการสร้างเม็ดเลือดแดง ทาให้ผู้ป่วยมีอาการซีด
กดการทางานของไขกระดูก ทาให้เกิด aplastic anemia Gray syndrome ในเด็กที่การทำงานของตับยังไม่สมบูรณ์
การเเพ้ยา: เป็นผื่นคัน มีไข้
8.Tetracycline
ได้ผลทั้งเชื้อกรัมบวก และกรัมลบหลายชนิด รวมทั้ง Rickettsiae และ ChlamydiaTetracyclin :1 – 2 กรัม แบ่งให้ 4 ครั้ง
Oxytetracyclin : 1 – 2 กรัม แบ่งให้ 4 ครั้ง
Doxycyclin : 100 มก. ทุก 12 ชั่วโมง
อาการไม่พึงประสงค์: รบกวนการสร้างกระดูกและฟัน ระคายเคืองทางเดินอาหาร มีอาการจุก เสียด แน่นท้อง คลื่นไส้ และอาเจียน Fanconi ‘ s syndrome พิษต่อตับทำให้เกิด fatty liver
การเเพ้ยา: ผื่นคัน เกิดอาการทางผิวหนังได้ง่ายเวลาโดยแสง
9.Macrolides
เหมาะสำหรับใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมีประวัติแพ้ยา
penicillin มาก่อน ได้ผลดีต่อเชื้อ Mycoplasma pneumonia , H. influenzae เชื้อคอตีบ และไอกรน Erythromycin : 1 – 4 กรัม แบ่งให้ทุก 6 ชม. Roxitromycin:150 มก.1x2
อาการไม่พึงประสงค์: มีไข้ ผื่นแดงนูน ระคายเคืองทางเดินอาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
10.Sulphonamide
ใช้ได้ผลดีกับโรคติดเชื้อที่ไม่รุนแรง และไม่มีหนอง
เป็นยาที่ประกอบด้วย sulfamethoxazole และ trimethoprim (ในสัดส่วน 5 :1) sulfamethoxazole (400 mg) + trimethoprim (80 mg)
อาการไม่พึงประสงค์: ไข้ ผื่นคัน Stevens-Johnson
syndrome เกิดพิษต่อตับและไต
Kernicterus ในหญิงต้ังครรภ์ หรือ ทารกแรกเกิด อาการทางระบบทางเดินอาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
11.Fluoroquinolones
ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้ทั้งกรัมบวก และกรัมลบ
Norfloxacin , Ofloxacin , Ciprofloxacin
อาการไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ปวดศีรษะ และเวียน ศีรษะ
ยารักษาวัณโรค (Antituberculosis)
Isoniazid
อาจให้ในผู้ป่วยที่เสี่ยงต่อ meningitis กลไกนี้เชื่อว่าไม่มีผลต่อเชื้อ แต่ทำให้เกิดพิษทางระบบประสาทในคน
อาการไม่พึงประสงค์: มีพิษโดยตรงต่อระบบประสาททั้งส่วนกลางและปลาย การบวมร่วมด้วย ชาตามปลายมือ ประสาทตาอักเสบ
ขนาดและวิธีใช้: ผู้ใหญ่ใช้ขนาด 5 ถึง 8 มก./กก. โดยทั่วไปใช้ขนาด300มก./วันให้ครั้งเดียว ยกเว้นกรณีที่ให้ยาแบบเว้นระยะต้องให้สูงถึง 900 มก./วัน เด็กให้ขนาด 10 – 20 มก./วัน แต่ไม่เกิน 300 มก./วัน
2.Rifampicin
เป็นยาที่มีฤทธิ์ฆ่าวัณโรคสูงเทียบเท่าหรืออาจเหนือกว่า
ไอโซไนอะซิด
อาการไม่พึงประสงค์: ตับอักเสบ เฉพาะคนที่มีอายุมาก ท่ีดื่มเหล้าเป็นประจพหรือคนท่ีมีโรคตับอยู่เเล้ว
การใช้ยาร่วมกับ isoniazid
ข้อควรระวัง: ผู้ป่วยโรคตับ หญิงมีครรภ์ หญิงให้นมบุตร
ขนาดและวิธีใช้: ขนาดที่เหมาะสมในผู้ป่วยทั่วไปคือวันละ 600 มก เด็กให้ขนาด 10–20 มก./กก ระยะหลังมีผู้แนะนาว่าการใช้ยาในขนาด 450 มก./วันใน ผู้ป่วยที่น้ำหนักไม่เกิน 50 กก. ก็ได้ผลดี
Pyrazinamide
อาการไม่พึงประสงค์ ตับอักเสบรุนแรง ขัดขวางการขับกรดยูริคออกทางปัสสาวะ ทาให้ระดับกรดยูริคในเลือดสูงขึ้น ปวดข้อ ปวดศีรษะ แพ้แสงแดด ลมพิษ ผื่นขึ้น ตับโต
Ethambutol
ใช้ร่วมกับยาอื่น เพื่อป้องกันการดื้อยาของเชื้อ
อาการไม่พึงประสงค์: Retinal damage Optic neuritis ทาให้ตามัว มองเห็นไม่ชัด ตาบอดสี
ปวดศีรษะ มึนงง สับสน ประสาทหลอน ชาตามปลายนิ้ว เบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน ผื่นคัน ปวดข้อ มีไข้
ขนาดและวิธีใช้: โดยทั่วไปให้ขนาด 15–20 มก./กก. ให้สูงถึง 25 มก./กก. ใน 2 เดือนแรก แล้วลดลง เหลือ 15 มก./กก.
Streptomycin
ยาขนานแรกที่ใช้ในการรักษาวัณโรคออกฤทธิ์ฆ่าเชื่อวัณโรคในภาวะที่เป็นด่าง ซึ่งมักเป็นเชื้อที่อยู่
นอกเซลล์
ขนาดและวิธีใช้: ใช้ขนาด15มก./กก.หรือโดยทั่วไปให้ขนาด1กรัม/วันโดยฉีดครั้งเดียว สาหรับผู้ใหญ่ที่น้ำหนักตัวต่ำกว่า 50 กก. ให้ขนาด 0.75 กรัมก็เพียงพอ ใน เด็กใช้ขนาด 20 – 30 มก./กก.
อาการไม่พึงประสงค์: พิษต่อหู (Ototoxicity) พิษต่อไต (nephrotoxicity) พิษต่อระบบประสาท (neurotoxicity)
Thiacetazone
ร่วมกับไอโซไนอะซิดในการรักษาวัณโรคครั้งแรก bacteriostatic
อาการไม่พึงประสงค์: conjunctivitis , vertigo
ขนาดและวิธีใช้: 150 มก./วัน + INH 300 มก./วัน
7.Para-amiosalicylic acid,PAS
ฤทธิ์ค่อนข้างอ่อน ใช้ร่วมกับไอโซไนอะซิดพบว่าให้ผลการรักษาดี
อาการไม่พึงประสงค์: nausea , vomiting , เสียดแน่นท้อง ท้องดิน
ขนาดและวิธีใช้: ขนาดไม่น้อยกว่า 8 – 9 กรัม/วัน แบ่งให้วันละ 2 – 3 ครั้ง
8 .Ethionamide
ฤทธิ์ฆ่าเชื้อวัณโรคค่อนข้างสูง นามาใช้อย่างแพร่หลายเนื่องจากผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่สามารถทน
ฤทธิ์ไม่พึงประสงค์ของยาได้เภสัชจลนศาสตร์
อาการไม่พึงประสงค์: nausea , vomiting , vertigo
ขนาดและวิธีใช้: ขนาด 750 – 1000 มก./วัน ขนาดยาต่ำกว่า 750 มก. ผลการรักษาจะไม่ดี
ยาต้านโปโตรซัว (Antiprotozoals)
Metronidazole
ฤทธิ์ไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้อาเจียน ปากแห้ง รู้สึกมีรสโลหะในปาก เบื่ออาหาร ปวด ท้อง ตับอ่อนอักเสบ ปวดหัว วิงเวียน อารมณ์เเปรปรวน เดินเซ ปลายประสาทอักเสบ ชัก
ประโยชน์ทางการแพทย์: Trichomoniasis
รับประทาน 2 กรัม ครั้งเดียว หรือ 250 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง 7 วัน ควรรักษาพร้อมกันทั้งผู้ป่วยและผู้ที่มีเพศสัมพันธ์ด้วยแม้จะไม่มี อาการ Amebiasis รับประทาน 250มิลลิกรัม วันละ3 ครั้งเป็นเวลา 7-10วัน Giardiasis รับประทาน 250 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง 5-7 วัน หรือ วันละ 2 กรัมเป็นเวลา 3 วัน รับประทานครั้งละ 500 mg นาน 1สัปดาห์
ยาถ่ายพยาธิสำหรับคน (Antiparasitics)
ยาขับพยาธิตัวกลมในลำไส้
1.Mebendazole
ประโยชน์ที่ใช้: ยานี้มีฤทธิ์ขับพยาธิไส้เดือนพยาธิ เส้นด้ายพยาธิแส้ม้าพยาธิปากขอและ พยาธิแคปิลลาเรียได้ผลดี
กลไกการออกฤทธิ์: เป็นอัมพาตและตาย ถูกกำจัดออกจากทางเดิน อาหารจนหมด หลังการรับยาประมาณ 3 วัน
ขนาดและวิธีใช้: พยาธิเส้นด้ายรับประทานครั้งเดียว 100มก. พยาธิไส้เดือน พยาธิปากขอและพยาธิ แส้ม้า รับประทานครั้งละ 100 มก. เช้าและ เย็นติต่อกันเป็นเวลา 3 วัน พยาธิแคปิลลาเรีย รับประทานครั้งละ 200มก.เช้าและ เย็นติดต่อกันเป็นเวลา 3-4 สัปดาห์
รูปแบบของยา: ชื่อการค้า เช่น Danaben , Fugacar เม็ดสาหรับเคี้ยว ขนาด 100 มก.
ยาน้ำแขวนตะกอน ขนาด 100 มก./5 มล.
อาการไม่พึงประสงค์: ปวดศีรษะคลื่นไส้ปวดท้องและท้องเดิน ไม่ควรใช้ในหญิงมีครรภ์ ควรระมัดระวังเป็นพิเศษในเด็กเล็ก เพราะไม่เคยมีการทดลองใช้ในเด็ก อายุต่ำกว่า 2 ปี
2.Albendazole
ประโยชน์ที่ใช้: มีประสิทธิภาพคล้ายมีเบนดา
โซล ได้ผลดีในการรักษาโรคพยาธิสต รองจิย์ลอยด์ด้วย
กลไกการออกฤทธิ์: ยับยั้ง การนำกลูโคสจาก host มาใช้ ปริมาณ glycogen ที่สะสมไว้ลดลง พยาธิหยุดการเคลื่อนไหวและตาย
ขนาดและวิธีใช้: ผ้ใหญ่และเด็กอายุเกิน 2 ปี
ใช้ขนาดเท่ากัน พยาธิไส้เดือนกลม พยาธิ เส้นด้าย พยาธิแส้ม้า และ พยาธิปากขอ รับประทานครั้งเดียว 400มก. พยาธิสตรองจิย์ลอยด์
รับประทาน400มก.เช้าและ เย็นติดต่อกันเป็นเวลา 3-7 วัน และถ้าให้ยาซ้าอีกหนึ่งชุดในเวลา 7 วัน ต่อมา
รูปแบบของยา:ชื่อการค้า Zentel 1.เม็ดสาหรบัเคี้ยวขนาด 200มก.
ยานาแขวนตะกอน ขนาด 100 มก./5 มล.
อาการไม่พึงประสงค์: ปวดศีรษะ คลื่นไส้ปวดทอ้งและท้องเดิน ไม่ควรใช้ในหญิงมีครรภ์ควรระมัดระวังเป็นพิเศษในเด็กเล็ก เพราะไม่เคยมีการทดลองใช้ในเดก็ อายุต่า กว่า 2 ปี
3.Pyrantel pamoate (combantrin)
ฤทธิต่อพยาธิ: มีฤทธิต่อ พยาธิปากขอ ไสเ้ดือน
เส้นด้าย
กลไกการออกฤทธิ: ยับยั้ง neuromusculartransmission
ยับยั้งการทางานของเอนไซม์ Cholinesterase ทำให้กล้ามเน้ือ พยาธิเป็นอัมพาตแบบหดเกร็ง
อาการไม่พึงประสงค์: เกิดชั่วคราวอาจมีอาการปวดศีรษะ วิงเวียน ไข้ เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียนปวดท้อง ท้องเดิน
ข้อควรระวัง: ห้ามใช้ในสตรีมีครรภ์และเด็กอายุต่ำ
กว่า 2 ขวบ ไม่ควรใช้ยาพร้อมกับ Piperazine
เพราะมีฤทธิ์ตรงข้ามกัน
ขนาดยาและวิธีใช้: รักษาพยาธิไส้เดือนเส้นด้าย รับประทาน 10 mg/Kg ครั้งเดียว (ไมเ่กิน 1 g) พยาธิปากขอ 20 mg/Kg 2 วัน
รูปแบบ: ยาเม็ด 125 mg น้ำแขวนตะกอน 250 mg/5 ml
4.Piperazine citrate
ประโยชน์ท่ีใช้: ยาน้ีมีฤทธ์ิขบัพยาธิไส้เดือนกลม และ
พยาธิเส้นด้าย
กลไกการออกฤทธ์ิ: ยับยั้งฤทธ์ิของ acetylcholine ท่ีกล้ามเน้ือ
ของพยาธิ ทำให้พยาธิเป็นอัมพาตแบบอ่อนเปลี้ย
อาการไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้อาเจียนปวดท้อง ท้องเดิน
ลมพิษ กล้ามเน้ือกระตุก
ขนาดและวิธีใช้: พยาธิไส้เดือนกลม ให้คร้ังเดียวประมาณ 75มก./กก. ไม่เกิน 3.5 กรัม มักให้ก่อนนอนติดต่อกัน 2 วัน พยาธิเส้นด้าย รับประทานคร้ังเดียวประมาณ 65มก./ กก. ไม่เกิน 2.5 กรัม มักให้ตอนเช้า ติดต่อกันนาน 7 วัน
รูปแบบของยา: การค้า เช่น Upixon 1.ยาเม็ด Piperazine hydrate 500 มก. . 2.ยาน้ำเชื่อม หรือ Elixir Piperazine hydrate 500 มก./5 มล.
5.Thiabendazole
ประโยชน์ที่ใช้: ยาน้ีมีฤทธิขบัพยาธิไ้ส้เดือนกลม พยาธิเส้นด้าย พยาธิแสม้า
กลไกการออกฤทธ์ิ: ฤทธิยับยั้ง enzyme fumarate reductase ใน mitochondria ของพยาธิ ยับยั้งการสร้าง microtubuleและ ขัดขวางการนากลูโคสจาก host มาใช้ มีผลตอ่พยาธิตวัแก่ตวัออ่นและป้องกันการเจริญของไข่
รูปแบบ: ชนิดเม็ดเดียว ขนาด 500 มก.
ขนาดและวิธีใช้: พยาธิสตรองจิลอยด์ Trichinella และ cutaneous larva migran รับประทานครั้งละ 2.5 mg/Kg วันละ 2 ครั้ง นาน 5 วัน (สูงสุด ไม่เกิน 1.5 g) ซึ่งยาในขนาดนี้ จะขับพยาธิไส้เดือน แส้ม้า และ ปากขอออกไปด้วย
ฤทธิ์และอาการไม่พึงประสงค์: มึนงงคลื่นไส้อาเจยีนปวดท้อง เบื่อ
อาหาร ท้องเดิน ปวดศรีษะ ง่วงนอนซึม ไม่ควรใช้ในเด็กที่มีน้ำหนักน้อยกว่า 15 กก. ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยโรคตับและโรคไต
ยาขับพยาธิตัวกลมในเนื้อเยื่อ
1.Diethylcarbamazine
ยาน้ีมีฤทธ์ิฆ่าไมโครฟิลาเรียของพยาธิฟิลาเรียและอาจฆ่าพยาธิตัวเเก่
กลไกการออกฤทธิ์: ยามีฤทธิฆ่า microfilariaในกระแสเลือดโดยลดการทกงานของกล้ามเนื้อและ ทำให้ผิวของ microfilaria เปลี่ยนไป
ฤทธิ์และอาการไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหารออ่นเพลียปวดศีรษะ
ขนาดและวิธีใช้: ให้รับระทาน วันละ 6มก./กก.อาจให้ครั้งเดียวหรือแบ่งให้อ3ครั้งทุกวันเป็นเวลา 6-12 วัน
รูปแบบของยา: Hetrazan ชนิดเม็ดมี Diethylcarbamazine citrate 50 มก.
ยาขับพยาธิใบไม้
1.Praziquantel (Biltricide)
ประโยชน์ที่ใช้: ใช้เป็นยาอันดับแรกในการรักษาโรคพยาธิใบไม้เกือบทุกชนิด เป็นยารองในการรักษาพยาธิตัวตืดในลำไส้ ยาอันดับแรกในการรักษาพยาธิตืดหมู
กลไกการออกฤทธิ์: เพิ่มการซึมเข้าของ Ca2+ ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ของพยาธิ ทำให้กล้ามเนื้อเป็นอัมพาตแบบหดเกร็ง
รูปแบบของยา: ชื่อการค้า Briticide ® ชนิดเม็ดขนาด 600 มก.
ขนาดและวิธีใช้: ไม่ควรเคี้ยว ควรกลืนทั้งเม็ดพร้อมอาหาร
อาการไม่พึงประสงค์: เบื่ออาหาร คลื่นไส้ ปวดท้อง ท้องเดิน อ่อนเพลียปวดศรีษะ ปวดหลัง ปวดกล้ามเนื้อ มึนงง ง่วงนอน ไม่ควรใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 4ปี ในหญิงมีครรภ์ในหญิงระยะให้นมบุตร
2.มะเกลือ (Diospyros mollis)
ประโยชน์ที่ใช้: ขบัพยาธิปากขอได้ดีมาก พยาธิไสเ้ดือนกลม พยาธิแสม้าพยาธิเส้นด้าย พยาธิใบไม้
ลำไส้และพยาธิตัวตืด
ฤทธิ์และอาการไม่พึงประสงค์: คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน พิษต่อตาจนถึงตามัวเเละตาบอดได้
ขนาดและวิธีใช้: ให้คั้นผลมะเกลือสด เตรียมจากมะเกลือในขนาด1ผลต่ออายุ1ปีแต่ไม่เกิน 25ผล หรือให้สารสกัดเกลือขนาด 50มก./กก รับประทานเวลาท้องว่างอาจเป็นเวลาเช้ามืด และ งดอาหารเชา
ปากหาด (Artocarpus lakoocha)
สารนี้มีฤทธิ์ขับพยาธิตืดวัวและตืดหมู
ฤทธิ์และอาการไม่พึงประสงค์:คลื่นไส้ อาเจียน ถ้าเป็นสารสกัดจะมีผลข้างเคียงน้อยลง
รูปแบบของยา: ผงปวกหาด ได้จากการเคี่ยวแก่นมะหาดกับน้ำจนเกิดฟองแล้วช้อนฟองขึ้นมาทิ้งให้แห้ง
ขนาดและวิธีใช้: มีการทดลองใช้เเต่ในผู้ใหญ่ให้งดอาหารเช้าและให้ผงปวกหาด3กรัม หรือสารสกัดผงประมาณ 2กรัม รับประทานกับน้ำเย็น 2ชม.ต่อมาให้รับประทาน ยาถ่าย
ยาขับพยาธิตัวตืด
1.Niclosamide
ประโยชน์ที่ใช้:ยานี้มีฤทธ์ขับพยาธิตืดวัวพยาธิตืดหมูและพยาธิตืดแคระ
เป็นยาอันดับแรกในการรักษาโรคพยาธิตัวตืด เกือบทุกชนิด
กลไกการออกฤทธิ์: ยับยั้งการนำเอากลูโคสจาก host มาใช้ พยาธิถูกขับออกโดยการบีบตัวของลำไส้
ข้อควรระวังในการใช้ยาและข้อห้ามใช้:ควรงดดื่มแอลกอฮอล์ ในวันที่รับประทานยา และหลังจากนั้นอีก 1 วัน
ยาไม่มีผลต่อไข่ของพยาธิ
ฤทธิ์และอาการไม่พึงประสงค์:คลื่นไส้ ปวดท้อง มึนงงแต่ไม่รุนแรงและเกิดขึ้นชั่วคราว
รูปแบบของยา: Yomesan ชนิด เม็ดสาหรับเคี้ยวขนาด 500 มก.
ขนาดและวิธีใช้: รับประทานครั้งเดียวตอนเช้าและเวลาท้องว่าง ต้องเคี้ยวหรือบดให้ละเอียด เด็กอายุต่ำกว่า 2 ปีให้ 1 เม็ด อายุ 2-6 ปีให้ 2 เม็ด เกิน 6ปีและผู้ใหญ่ให้ 4 เม็ด เป็นพยาธิตืดหมูควรให้ยาถ่ายตามไปด้วยในเวลา 2ชม. ต่อมา