Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

วัณโรค - Coggle Diagram

- - - - การติดเชื้อวัณโรค (tuberculosis infection)
        
        วัณโรคระยะแพร่เชื้อ
        
        มีการติดเชื้อ mycobacterium tuberculosis ในร่างกาย
        มีโอกาสแพร่กระจายเชื้อสู่ผู้อื่น มีอาการแสดงของการติดเชื้อ
        
        วัณโรคระยะแฝง
        
        มีการติดเชื้อ mycobacterium tuberculosis ในร่างกายอยู่ในลักษณะสงบ ไม่ก่อโรค ทำให้ไม่มีอาการแสดงของการเจ็บป่วย ไม่มีการแพร่กระจายเชื้อสู่ผู้อื่น
    - - รายที่ 1
        
        ผู้ป่วยขาดการรักษา เนื่องจากย้ายไป
        ทำงานต่างจังหวัด กลับมารับการรักษาซ้ำ
      - รายที่ 2
        
        เป็นน้องสาวผู้ป่วย อาศัยอยู่บ้านเดียวกัน แต่ไม่ได้นอนห้องเดียวกัน
        ดูแลผู้ป่วย รายที่ 1 ในช่วงที่ป่วยหนัก และช่วยเหลือตัวเองได้น้อย
        ไม่เคยตรวจคัดกรองวัณโรค
      - รายที่ 3
        
        เป็น น้องสาวผู้ป่วยรายที่ 1 อยู่บ้านเดียวกัน แต่นอนคนละห้อง ดูแล ผู้ป่วยรายที่ 1 ในช่วงที่ป่วยหนัก ไม่เคยตรวจคัดกรองวัณโรค มาก่อนเช่นกัน
      - สภาพแวดล้อม
        
        เป็นบ้านคอนกรีตชั้น เดียว กว้าง 8 เมตร ยาว 18 เมตร มีกลิ่นเหม็นจาก
        เศษขี้ยางที่ รับซื้อวางไว้ติดกับผนังด้านหน้าบ้านที่มีหน้าต่าง ภายในบ้าน
        
        ส่วนที่ 2 ห้องนอน ขนาด 3 X 3 เมตร 2 ห้องติดกัน ภายในห้องนอนมีหน้าต่างขนาด 80 X100 เซนติเมตร ห้องละ 1 บาน ซึ่งถูกปิดทั้งกลางวันและ กลางคืน เนื่องจากมีกลิ่นเหม็นจากเศษขี้ยาง ตรงข้ามห้องนอนมี หน้าต่างขนาด 80 X 100 เซนติเมตร 2 บาน ซึ่งเปิดใช้เป็นประจำ
        
        โดยในห้องนอนที่ 1 มีคุณทวดผู้ป่วยนอนคนเดียว ห้องนอนที่ 2 มี บิดา มารดา
        
        ส่วนที่ 1 เป็นที่นั่งเล่นดูทีวี มีประตูกว้าง 3 เมตร และมีหน้าต่างบานคู่
        ขนาด 80 เซนติเมตร 1 บาน ซึ่งส่วนใหญ่ไม่ได้เปิด
        
        ผู้ป่วยรายที่ 3 และน้องคนเล็ก นอนรวมกัน 4 คน
        สำหรับผู้ป่วยรายที่ 1 นอนในมุ้งสนามหน้าห้องนอนที่ 2
        สำหรับผู้ป่วยรายที่ 2 นอนโดยที่นอนปิกนิก
        บริเวณหน้าทีวีบริเวณนั่งเล่น เป็นประจำ
        ส่วนที่ 3 ภายในครัวมีประตูขนาด 80X200 เชนติเมตร 1 บาน
        ซึ่งส่วนใหญ่ปิด พฤติกรรมของผู้อยู่อาศัยส่วนใหญ่ไม่เปิด
  - - - 1.ไอพบได้บ่อยเริ่มจากไอน้อยไอแห้งๆเมื่อมีอาการไอมากขึ้นจะมีเสมหะปน เจ็บชายโครงเวลาไอ เสมหะที่ไอออกมามักจะเหนียว และมีสีเขียว มีกลิ่นเหม็น ไอมาก ๆ จะมีเลือดปนออกมาด้วยทำให้เสมหะมีสีน้ำตาลหรือสีแดงของเลือดสดถ้ามีเลือดออกมามากจะเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้
      - ไข้ ตัวร้อนเล็กน้อย อาการไข้มักเป็นช่วงเวลาเย็นและมีไข้ต่ำๆ
      - อ่อนเพลีย รู้สึกไม่มีแรง สามารถทำงานได้ปกติในระยะแรก เมื่อมีอาการมากขึ้นจะอ่อนเพลียมากจนไม่สามารถทำงานได้
      - น้ำหนักลดในระยะแรกน้ำหนักจะลดลงเล็กน้อย อาจไม่รู้สึกว่าผอม เพราะผู้ที่เป็นโรคนี้มักผอมอยู่แล้ว แต่เมื่อมีอาการไข้และไอผู้ป่วยจะผอมลงมาก
      - ผิวหนังมักซีดลงและมีสีเหลืองใสบาง
      - ตามัว นัยน์ตามัวเวลาเช้าแต่แจ่มใสในตอนกลางคืน
      - เหงื่อออกในเวลานอนตอนกลางคืนมักมีไข้ตอนหัวค่ำ ตอนดึกมีอาการคล้ายสร่างไข้และมีเหงื่อออกจนเสื้อผ้าเปียกทำให้นอนหลับไม่เพียงพอ
      - มีภาวะเลือดออก เนื่องจากมีพยาธิสภาพที่หลอดเลือดที่ปอด ทำให้หลอดเลือดรั่ว
      - หายใจขัด หอบเหนื่อย และเจ็บหน้าอกหรือบริเวณหลง
    - - มีอาการดังนี้
        
        ไอบ่อยนานกว่า 3 เดือนและมีเลือดสดๆปน
        
        เสมหะมีสีเหลือง
        
        เจ็บหน้าอก
        
        หายใจเหนื่อย
        
        น้ำหนักตัวน้อย
        
        ช่วยเหลือตัวเองได้น้อย
        
        มีไข้ 38 องศาเซลเซียส
  - - - ซักประวัติ
        
        เกี่ยวกับอาการและอาการแสดงต่างๆ
        
        ไอแห้ง
        
        ไข้ต่ำๆ
        
        ครั่นเนื้อครั่นตัวในเวลาบ่ายหรือเย็น
        
        น้ำหนักตัวลดลง
        
        อ่อนเพลีย
        
        ไอมีเลือดปน
        
        หายใจเหนื่อยหอบ
        
        เจ็บหน้าอก
      - ตรวจร่างกาย
        
        เสียงหายใจผิดปกติ
        
        crepitation
        
        bronchial breath sound
        
        พบในกรณีที่พยาธิสภาพของปอดเป็น consolidation
        
        บางรายอาจจะมีวัณโรคลุกลามอยู่ในหลอดลมและ
        อาจจะทำให้ได้ยินเสียง rhonchi
        
        เสียงจะดังมากที่สุดที่บริเวณที่มีการอุดกั้นหลอดลม
        
        ส่วนมากจะเป็นพื้นที่บริเวณตรงกลางหน้าอก
        หรือใกล้เคียง เรียกว่า central rhonchi
  - - - การตรวจเลือด ช่วยให้ทราบว่ามีเชื้อวัณโรคในร่างกายหรือไม่ และช่วยยืนยันได้อีกว่าเชื้อวัณโรคนั้นอยู่ในระยะแฝงหรือระยะแสดงอาการ
      - การถ่ายภาพรังสีทรวงอก แสดงถึงรอยโรค เช่น เป็นตุ่ม(nodule) เป็นปื้น(infiltration) เป็นแผลโพรง(cavity) หรือเป็นจุดเล็กๆ(miliary) กระจายทั่วปอดทั้ง 2 ข้าง รอยโรคของวัณโรคปอดอาจพบข้างเดียวหรือสองข้าง
      - การตรวจหาเชื้อวัณโรคในระยะแฝง (Interferon Gamma Release Assay: IGRA) เป็นวิธีการตรวจหาเชื้อวัณโรคที่อยู่ในระยะแฝง
      - การเอกซเรย์ปอด จะเห็นความเปลี่ยนแปลงของปอด หรือสภาพของปอด ช่วยบ่งบอกว่าเป็นวัณโรคปอด
      - การตรวจเสมหะ เมื่อการเอกซเรย์ปอดยีนยันผลได้แล้ว แพทย์จะสั่งตรวจเสมหะโดยวิธีการตรวจนี้แบ่งออกเป็น 2 แบบ
        
        วิธีตรวจเชื้อด้วยการส่องกล้องจุลทรรศน์ ตรวจแบบพื้นฐานที่สามารถระบุเชื้อวัณโรคได้ และสามารถตรวจได้ทั้งในโรงพยาบาลทั่วไป หรือโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล
        
        วิธีเพาะเชื้อ ซึ่งจะช่วยให้แพทย์สามารถสั่งจ่ายยาที่ให้ผลในการรักษา โดยการตรวจจะกินเวลาประมาณ 4-8 สัปดาห์ จึงจะสามารถทราบว่ายาชนิดใดดีที่สุดกับผู้ป่วย
      - การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ และการอัลตราซาวด์ การตรวจด้วยวิธีซีทีสแกน (CT Scan) เอ็มอาร์ไอ (MRI) หรืออัลตราซาวด์จะช่วยให้แพทย์สามารถเห็นความผิดปกติที่เกิดขึ้นจากการติดเชื้อตามอวัยวะต่าง ๆ
      - การตรวจด้วยการส่องกล้อง (Endoscopy) มักใช้กับผู้ป่วยวัณโรคที่มีอาการแสดงที่อวัยวะอื่น ๆ ซึ่งจะช่วยให้เห็นร่องรอยของการติดเชื้อ
      - การตรวจตัวอย่างชิ้นเนื้อ (Biopsy) แพทย์จะทำการเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อจากบริเวณที่มีอาการของวัณโรคไปตรวจด้วยวิธีการส่องกล้อง จะช่วยให้แพทย์วางแผนการรักษาได้ชัดเจนยิ่งขึ้น
      - การตรวจน้ำไขสันหลัง (Lumbar Puncture) ในกรณีที่มีอาการของวัณโรคที่สมองและระบบประสาท
  - - - การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
        
        AFB Stain ตรวจหาเชอื้AFBโดยใช้กล้องจุลทรรศน์
        
        TB Culture (Gold standard) ตรวจยืนยันเชื้อเป็นหรือเชื้อตาย,นำไปทดสอบความไวต่อยาต่อได้ สามารถแยกเชื้อ MTBหรือNTM
      - ผลตรวจพิเศษ
        
        เอ็กซเรย์ปอด ลักษณะผิดปกติท่ีเข้าได้กับวัณโรคปอดเช่น พบการอักเสบของปอดที่กลีบปอด
        
        การย้อมเชื้อวัณโรคจากเสมหะ ควรทำในผู้ป่วยทุกรายที่สงสัยว่าเป็นวัณโรคเพื่อช่วยยืนยันการวินิจฉัย
  - - - วัณโรคสามารถรักษาได้โดยใช้ยาหลายตัวเป็นเวลา 6 ถึง 9 เดือน ปัจจุบันมียา 10 ชนิดที่ได้รับการอนุมัติจาก สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาของสหรัฐอเมริกา (FDA) (Centers for Disease Control and Prevention, 2016)ซึ่งการรักษาวัณโรคมุ่งเน้นไปที่การรักษาผู้ป่วยแต่ละรายและลดการแพร่กระจายของเชื้อMycobacterium วัณโรคกับบุคคลอื่น
  - - - ความสำคัญของการกินยาทุกวัน
        หากกินยาครบทุกวัน
      - ขณะไอหรือจามต้อง
        ใช้ผ้าปิดปากปิดจมูก
      - อยู่ในสถานที่อากาศถ่ายเทได้สะดวก
      - ดูแลด้านจิตใจ ให้กำลังใจถามหรือสังเกตอาการของผู้ป่วย ว่ามีอาการแพ้หรือไม่ถ้ามีอาการไม่มากแจ้งผลความก้าวหน้า การรักษาให้ผู้ป่วยและสมาชิกครอบครัวได้ทราบเพื่อช่วยส่งเสริมให้ผู้ป่วยมารับการรักษาต่อ
      - พยาบาลที่ดูแลผู้ป่วยวัณโรคต้องมีการติดตามผู้ป่วยที่ขาดการรักษา
        ให้เร็วที่สุด โดยการบันทึกรายละเอียดที่อยู่ของผู้ป่วย หรือที่ทำงานเพื่อการแจ้งเตือนผู้ป่วยล่วงหน้าก่อนถึงวันนัด
- - - - ทำ Tuberculin skin test ให้ผลเป็นบวก (Wheal > 5 mm.)
      - พบมี รอยโรคที่ปอดทั้งสองข้าง Reticulo-nodular infiltration both lung
      - ตรวจเสมหะ 3 ครั้ง ไม่พบเชื้อ
      - ได้รับการวินิจฉัยเป็นวัณโรครายใหม่ เสมหะไม่พบเชื้อ (New M.-)
      - รับการรักษาด้วยระบบยา Category 1 (2HRZE/4HR)
      - ผู้ป่วยรูปร่างอ้วน น้ำหนัก 83 กิโลกรัม สูง 161 เซนติเมตร ดัชนีมวลกาย หรือ Body Mass Index (BMI) เท่ากับ 32.04 กิโลกรัม/เมตร2
      - ผู้ป่วยได้รับยาสม่ำเสมอด้วยวิธี DOT โดยอาสาสมัครสาธารณสุขในหมู่บ้าน ตรวจเสมหะสิ้นสุด เดือนที่ 2, 3, 5 ไม่พบเชื้อ แพทย์จำหน่ายเนื่องจากรักษาครบ (Complete treatment)
  - - - ทำ Tuberculin skin test ให้ผลเป็นบวก (Wheal > 5 mm.)
      - ผลการตรวจรังสีทรวงอก พบมีรอยโรคที่ปอดทั้งสองข้าง infiltration both lung ตรวจเสมหะ 3 ครั้ง ไม่พบเชื้อ
      - ได้รับการวินิจฉัยเป็น วัณโรครายใหม่เสมหะไม่พบเชื้อ (New M.)
      - ได้รับการรักษาด้วย ระบบยา Category 1(2HRZE/4HR)
      - ผู้ป่วยรูปร่างผอม น้ำหนัก32 กิโลกรัม สูง 120 เซนติเมตร ดัชนีมวลกาย หรือ Body Mass Index (BMI) เท่ากับ 20.91 กิโลกรัม/เมตร2
      - ผู้ป่วยได้รับยา สม่ำเสมอด้วยวิธี DOT โดยอาสาสมัครสาธารณสุขในหมู่บ้าน ตรวจเสมหะสิ้นสุดเดือนที่ 2, 3, 5 ไม่พบเชื้อ แพทย์จำหน่ายเนื่องจากรักษาครบ(Complete treatment)
    - - พบอาการเบื่ออาหาร อ่อนเพลีย และน้ำหนักลด (ร้อยละ 66.66) รองลงมา เหงื่อออก ตอนกลางคืน เจ็บแน่นหน้าอก มีไข้ต่ำ ๆ และไอเรื้อรัง ไอมีเลือดปน(ร้อยละ 33.33 เท่ากัน)
    - - จากการสำรวจสภาพแวดล้อม พบว่า เป็นบ้านคอนกรีตชั้น เดียว กว้าง 8 เมตร ยาว 18 เมตร มีกลิ่นเหม็นจากเศษขี้ยางที่รับ ซื้อวางไว้ติดกับผนังด้านหน้าบ้านที่มีหน้าต่าง ภายในบ้าน ส่วนที่ 1 เป็นที่นั่งเล่นดูทีวี มีประตูกว้าง 3 เมตร และมีหน้าต่างบานคู่ขนาด 80 เซนติเมตร 1 บาน ซึ่งส่วนใหญ่ไม่ได้เปิด ส่วนที่ 2 ห้องนอน ขนาด 3 X 3 เมตร 2 ห้องติดกัน ภายในห้องนอนมีหน้าต่างขนาด 80 X100 เซนติเมตร ห้องละ 1 บาน ซึ่งถูกปิดทั้งกลางวันและ กลางคืน เนื่องจากมีกลิ่นเหม็นจากเศษขี้ยาง ตรงข้ามห้องนอนมี หน้าต่างขนาด 80 X 100 เซนติเมตร 2 บาน ซึ่งเปิดใช้เป็นประจำ โดยในห้องนอนที่ 1 มีคุณทวดผู้ป่วยนอนคนเดียว ห้องนอนที่ 2 มี บิดา มารดา
      - ผู้ป่วยรายที่ 3 และน้องคนเล็ก นอนรวมกัน 4 คน สำหรับผู้ป่วยรายที่ 1 นอนในมุ้งสนามหน้าห้องนอนที่ 2 สำหรับ ผู้ป่วยรายที่ 2 นอนโดยที่นอนปิกนิก บริเวณหน้าทีวีบริเวณนั่งเล่น เป็นประจำ ส่วนที่ 3 ภายในครัวมีประตูขนาด 80X200 เชนติเมตร 1 บาน ซึ่งส่วนใหญ่ปิด พฤติกรรมของผู้อยู่อาศัยส่วนใหญ่ไม่เปิด
  - - - มาด้วยอาการไอมาก มีเลือดสด ๆ ปน อ่อนเพลีย ช่วยเหลือตัวเองได้น้อย มีไข้ 38 องศาเซลเซียส วัด 02 Sat ได้ 97%
      - น้ำหนักชั่งไม่ได้ เนื่องจากผู้ป่วยยืนไม่ไหว
      - เอกซเรย์ปอด (Chestx-ray) พบว่า มี Pulmonary infiltration with Cavity
      - ผลการตรวจเสมหะ AFB 3+ รับไว้เป็นผู้ป่วยในห้องแยก ขึ้นทะเบียนรักษาเป็นผู้ป่วยวัณโรครักษาช้ำภายหลังขาดการรักษา (Treatment after default : TAD)
      - ส่งตรวจ anti-HV เป็นลบ ทดสอบความไวต่อยารักษาวัณโรค ผลเป็น Mycobacterium tuberculosis complex ไวต่อยา Isoniazid (H), Rifampicin (R), Ethambutol (E) และ Streptomycin (S) ไม่พบการดื้อต่อ ยารักษาวัณโรค
      - ให้การรักษาด้วย Category 1 รับยาได้ 3 เดือน (2HRZE/HR)
    - - เสมหะยังพบเชื้อ 2+
      - แพทย์เปลี่ยนการรักษาเป็นระบบยา Category 2 (2HREES/HRZE/ 5HRE)
      - ส่งเสมหะเพาะเชื้อและทดสอบความไวต่อยา Sputum culture for TB ผล No growth ผล Hemoculture for TB อ่านผล No growth ไม่สามารถส่งตรวจทดสอบความไวต่อยาได้
      - ปัจจุบันอยู่ระหว่างการรักษาด้วย Category 2
      - เดือนที่ 5 (2HRZES /HRZE/2HRE) ฉีดยาและรับประทานยาสม่ำเสมอ ด้วยวิธี DOT จากเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบางเตยทุกวัน ระหว่างรักษาไม่มีอาการข้างเคียงจากยา
    - - ผลตรวจเสมหะ AF B3+
      - ภาพรังสีทรวงอก พu Infiltration at both upper lobes
      - แพทย์วินิจฉัย เป็นวัณโรค ประเภทผู้ป่วยรายใหม่เสมหะพบเชื้อ (New M+)
      - น้ำหนักเมื่อเริ่มรักษา 34 กิโลกรัม
      - ได้รับการรักษาด้วยระบบยา Category 1 (2HRZE/4HR)
      - โดยรับประทานยาต่อหน้าพี่เลี้ยง (Directly Observe treatment หรือ DOT) โดยเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบางเตย
      - เมื่อสิ้นสุดเดือนที่ 2 เสมหะยังพบเชื้อ 2+ ได้ขยายระยะเข้มข้นอีก 1 เดือน (3HRZE )
      - เมื่อสิ้นสุดเดือนที่ 3 ผลเสมหะเปลี่ยนเป็นลบ (วิธี Directed Smear)
      - จึงเปลี่ยนให้ยาในระยะต่อเนื่อง (HR)
      - จนกระทั่งรับยาได้ 5 เดือน (3HRZE/2HR) ผู้ป่วยขาดการรักษาเนื่องจากย้ายไปทำงานต่างจังหวัด กลับมารับการรักษาซ้ำ