Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับการคลอด, อ้างอิง สาขาวิชาการพยาบาลมารดา…

- - - - อายุครรภ์ครบกำหนด คือ อายุครรภ์ตั้งแต่ 38 สัปดาห์ขึ้นไปจนถึง 42 สัปดาห์
        
        ทารกมีหนึ่งคน มียอดศีรษะเป็นส่วนน้ำ (Vertex presentation) หรืออยู่ในทรงก้มเต็มที่ (Flexion attitude) และขณะคลอดท้ายทอยอยู่ใต้โค้งกระดูกหัวเหน่า หรืออยู่หน้าต่อช่องเชิงกรานของมารดา (Occiput anterior)
        
        ระยะเวลาของการคลอด ตั้งแต่เริ่มเจ็บครรภ์จริงจนถึงรกคลอดรวมกันไม่เกิน 24 ชั่วโมง
        
        ไม่มีภาวะแทรกซ้อนใด ๆ เกิดขึ้นในระยะคลอด เช่น การตกเลือดก่อนคลอด หรือ หลังคลอด รกค้าง
        
        กระบวนการคลอดทั้งหมดเป็นไปตามธรรมชาติ (Spontaneous Labor) ไม่ต้องใช้หัตถการใดๆช่วย ในการทำคลอด
    - - การคลอดที่มีภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากการคลอด เช่น การคลอดที่มีระยะเวลาคลอดยาวนานกว่าปกติ การคลอดที่สิ้นสุดลงด้วยการใช้เครื่องดูดสุญญากาศหรือการคลอดโดยใช้คีมช่วยคลอด การคลอดด้วยการผ่าตัดเอาเด็กออกทางหน้าท้อง
        
        การคลอดทารกที่มีส่วนนำผิดปกติ เช่น ทารกท่าท้ายทอยอยู่ด้านหลัง (Occiput posterior position : OPP) ทารกที่มีส่วนนำเป็นหน้า (Face presentation) ทารกที่มีส่วนนำเป็นก้น (Breech presentation) ทารกที่มีศีรษะไม่ได้สัดส่วนกับช่องเชิงกราน (Cephalopelvic disproportion : CPD)
        
        การคลอดที่มารดามีภาวะแทรกซ้อนทางอายุรศาสตร์ระหว่างการตั้งครรภ์ เช่น ภาวะความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์ เบาหวาน ธัยรอยด์ หอบหืด โรคหัวใจ เป็นต้น
        
        มารดาที่มีภาวะแทรกซ้อนทางสูติศาสตร์ขณะตั้งครรภ์ เช่น รกเกาะต่ำ (Placenta previa) รกบอกตัวก่อนกำหนด (Abruptio-placenta หรือ Placenta abruption)
        
        การคลอดที่เกิดก่อนทารกอายุเกิน 42 สัปดาห์ หรือการคลอดเกินกำหนด (Post term labor) ก็จัดเป็นการคลอดผิดปกติด้วย
  - - - ระยะปากมดลูกเปิดช้า
        
        ปากมดลูกค่อยๆบางลง (effacement) จนบางลงมากที่สุด จากคอมดลูก (cervical canal) ซึ่งปกติยาวประมาณ 2 เซนติเมตร เหลือน้อยกว่า 0.5 เซนติเมตร และค่อยๆ เปิดขยาย (cervical dilatation) จากไม่เปิดเลย ถึง 3-4 เซนติเมตร ระยะนี้การเคลื่อนต่ำของส่วนนำ (descending of presenting part) มีเพียงเล็กน้อย ใช้เวลาโดยเฉลี่ย 8 ชั่วโมง นานเต็มที่ 20 ชม. ในครรภ์แรก และ 14 ชม.ในครรภ์หลัง
      - ระยะปากมดลูกเปิดเร็ว
        
        Acceleration phase
        ปากมดลูก เปิดจาก 3-4 เซนติเมตร เป็น 4-5 เซนติเมตร ใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง ในครรภ์แรก
        
        Phase of maximum slope
        ปากมดลูก เปิดเร็วมาก จาก 4-5 เซนติเมตร เป็น 9 เซนติเมตร
        
        Deceleration phase
        ปากมดลูกเปิดช้าลง ใช้เวลาประมาณ 1-2 ชั่วโมง ในครรภ์แรก
    - - นับตั้งแต่ปากมดลูกเปิดหมดถึงทารกคลอดทั้งตัว มดลูกจะหดรัดตัวห่างขึ้น ความนาน และความรุนแรงลดลง
    - - นับตั้งแต่ทารกคลอดทั้งตัวถึงรกคลอด อาจใช้เวลา 3-5 นาที เฉลี่ย 10-15 นาที แต่ไม่เกิน 30 นาที
    - - ระยะ 2 ชั่วโมงแรกหลังรกคลอด เป็นระยะพักฟื้น เพื่อให้ร่างกายผู้คลอดกลับเข้าสู่ภาวะสมดุล
- - - - ช่องเชิงกรานเทียม (False pelvis)
        ไม่มีความสำคัญต่อการคลอด
      - ช่องเชิงกรานแท้ (True pelvis)
        
        ช่องกลาง (Pelvic cavity , Mild pelvic)
        Interspinous diameter ยาว 10 เซนติดเมตร เป็นส่วนที่แคบที่สุดของเชิงกราน การวัดช่องกลางยาวประมาณ 10.5 เซนติเมตร
        
        ช่องทางออก (Pelvic outlet)
        
        การประเมินความกว้างของช่องทางออกที่สำคัญ คือ การวัดมุมของ Pubic arch หรือเรียกว่า Subpubic angle โดยไม่ควรน้อยกว่า 90 องศา
        
        การวัดเส้นผ่านศูนย์กลางของช่องทางออก็มีความสำคัญทางคลินิก เส้นผ่านศูนย์กลางขวาง คือ เส้นที่วัดระหว่าง Ischial tuberosities โดยมีความไม่น้อยกว่า 8 เซนติเมตร
        
        ช่องทางเข้า (Pelvic inlet)
        
        Anteroposterior diameter: A-P diameter
        
        True conjugate
        
        Obstersic conjugate
        
        Diagonal conjugate
        
        Transverse diameter ของ Inlet วัดส่วนที่กว้างที่สุดของ Linea terminalis ด้านหนึ่งไปยังอีกด้านหนึ่ง มีค่าประมาณ 13 เซนติเมตร
      - รูปร่างของเชิงกราน
        
        Anthropoid pelvis
        เป็นรูปไข่ Transverse diameter ของช่องเข้าสั้นกว่า Antero-posterior diameter, Ischial spine มักจะยื่นออกมา และมี Subpubic angle ค่อนข้างแคบ พอคลอดได้
        
        Android pelvis
        รูปสามเหลี่ยมหรือรูปหัวใจ มี Ischial spine ที่แหลม Sacral curve มักจะตรง และ Subpubic angle แคบมาก เป็นลักษณธเชิงกรานที่ไม่เหมาะสมกับการคลอด
        
        Gynecoid pelvis
        รูปกลม Transverse diameter ของช่องเข้ายาวกว่าหรือเท่ากับ Antero-posterior diameter, Ischial spine ไม่ยื่นออกมา Subpubic angle กว้าง เป็นลักษณะของเชิงกรานที่เป็นผลดีต่อการคลอด
        
        Platypelloid pelvis
        มี Subpubic angle กว้าง แต่ลักษณะเชิงกรานแบนกว่า มี Sacral curve ค่อนข้างสั้น และ Pelvis ค่อนข้างตื้น เป็นเชิงกรานที่ไม่เหมาะสมกับการคลอด
  - - - ส่วนนำ (Presentation)
        
        ส่วนนำที่เป็นศีรษะ (Cephalic presentation)
        
        ขม่อมหน้าเป็นส่วนนำ (Bregma presentation)
        ขม่อมหน้าเป็นส่วนที่ลงมา ต่ำสุดในช่องเชิงกราน อยู่ในทรงเงยเล็กน้อย และมี OF ผ่านช่องเชิงกราน คลอดได้
        
        หน้าผากเป็นส่วนนำ (Brow presentation หรือ Sinciput presentation)
        หน้าผากเป็นส่วนที่ลงมาต่ำสุดในช่องเชิงกราน อยู่ในทรงเงยปานกลาง และมี OM ผ่านช่องเชิงกราน ไม่สามารถคลอดผ่านช่องคลอดได้
        
        ยอดศีรษะเป็นส่วนนำ (Vertex presentation)
        ทารกจะมียอดศีรษะเป็นส่วนนำได้จะต้องอยู่ในทรงก้มเต็มที่ และมี SOB ผ่านช่องเชิงกราน คลอดปกติ
        
        หน้าเป็นส่วนนำ (Face presentation)
        ทารกสามารถคลอดทางช่องคลอดได้ ถ้าคางอยู่ทางด้านหน้า (Mentum anterior)
        
        ส่วนนำที่เป็นกัน (Breech presentation)
        
        กัน (Buttocks) ทารกมีข้อสะโพกและข้อเข่างอ คล้ายนั่งขัดสมาธิ เรียกว่า Completed breech presentation
        
        เท้า (Foot) ทารกมีข้อสะโพกและข้อเข่าเหยียด โดยเท้าข้างหนึ่งลงสู่ช่องเชิงกราน เรียกว่า Single footling presentation
        
        เข่า (Knees) ทารกมีข้อสะโพกเหยียด แต่ข้อเข่างอ ถ้าข้อเข่างอข้างเดียว เรียกว่า Single kneeling presentation
      - จุดอ้างอิงบนส่วนนำ (Denominator)
        
        4.1 Vertex presentation ใช้ส่วนท้ายทอย (Occiput) หรือ O เป็นจุดอ้างอิง
        
        4.2 Brow presentation ใช้กระดูก Frontal หรือ Fเป็นจุดอ้างอิง
        
        4.3 Face presentation ใช้คาง (Mentum) หรือ M เป็นจุดอ้างอิง
        
        4.4 Breech presentation ใช้กระดูก Sacrum หรือ S เป็นจุดอ้างอิง
        
        4.5 Shoulder presentation ใช้กระดูก Scapula (Sc) หรือ Acromion (Ac) เป็นจุดอ้างอิง
      - ทรงของทารก (Attitude)
        
        ทรงก้มเต็มที่ (Flexion attitude)
        ทารกก้มเต็มที่จะมียอดศีรษะเป็นส่วนนำ (Vertex presentation) และมีเส้นผ่าศูนย์กลาง S0B ผ่านช่องทางคลอด ทารกจะคลอดปกติได้
        
        ทรงเงย (Deflexion attitude)
        
        เงยเล็กน้อย (Slightly degree of deflexion) Bregma presentation เส้นผ่าศูนย์กลาง OF จะผ่านช่องทางคลอดออกมา ทารกสามารถคลอดทางช่องคลอดได้
        
        เงยปานกลาง (Moderate degree of deflexion) Brow presentation หรือ Sinciput presentation เส้นผ่านศูนย์กลาง OM คลอดไม่ได้ ถ้า ศีรษะไม่ก้มลงมาเพิ่มขึ้น
        
        เงยเต็มที่ (Marked degree of deflexion หรือ Complete extension) Face presentation เส้นผ่าศูนย์กลาง SMB
      - ท่าของทารก (Position)
        
        กรณีทารกมี Vertex presentation จะมี Occiput
        (ใช้ตัวย่อว่า "O") เป็นจุดอ้างอิง
        
        Occiput อยู่ในช่องบนซ้ายของเชิงกรานมารดา ท่าของ
        ทารก คือ LOA (Left occiput anterior)
        
        Occiput อยู่ในช่องบนขวาของเชิงกรานมารดา ท่าของ
        ทารก คือ ROA (Right occiput anterior)
        
        Occiput อยู่ในช่องล่างซ้ายของเชิงกรานมารดา ท่าของทารก คือ LOP (Left occiput posterior)
        
        Occiput อยู่ในช่องล่างขวาของเชิงกรานมารดา ท่าของทารก คือ ROP (Right occiput posterior)
        
        ส่วนนำ Denominator เป็น Mentum (ใช้ตัวย่อว่า "M")
        
        หลังทารกอยู่ด้านซ้ายมือของมารดา และ Mentum อยู่ช่องซ้ายบนของเชิงกราน ท่าของทารกในครรภ์คือ LMA
        
        หลังทารกอยู่ด้านขวามือของมารดา และ Mentum อยู่ช่องขวาบนของเชิงกราน ท่าของทารกทารกในครรภ์คือ RMA
        
        Mentum อยู่ช่องขวาล่างของเชิงกราน ท่าของทารกในครรภ์คือ RMP
        
        Mentum อยู่ช่องซ้ายล่างของเชิงกราน ท่าของทารกในครรภ์คือ LMP
        กรณีที่ทำของทารกเป็น LMP หรือ RMP จะไม่สามารถคลอดทางช่องคลอดได้
        
        กรณีกันเป็นส่วนนำ Denominator เป็น Sacrum (ใช้ตัวย่อว่า "S")
        
        ถ้าหลังทารกอยู่ด้านซ้ายมือของมารดา และ Sacrum อยู่ช่องซ้ายบนของเชิงกราน ท่าของทารกในครรภ์คือ LSA. - ถ้าหลังทารกอยู่ด้านขวามือของมารตา และ Sacrum อยู่ช่องขวาบนของเชิงกราน ท่าของทารกในครรภ์คือ RSA
        
        ถ้า Sacrumอยู่ช่องขวาล่างของเชิงกราน ท่าของทารกในครรภ์คือ RSP
        
        Sacrum อยู่ช่องซ้ายเชิงกราน ท่าของทารกในครรภ์คือ LSP
      - แนวของทารกในครรภ์ (Lie)
        
        แนวตามยาว (Longitudinal lie)
        
        แนวตามขวาง (Transverse lie)
  - - - ท่านอนหงาย
        ไม่ควรใช้ในขณะตั้งครรภ์และคลอด
      - ท่านอนหงายยกศีรษะสูง 30 องศา
        ช่วยลดความรุนแรงของภาวะ Supine hypotension
        syndrome ได้ดีกว่าท่านอนหงายศีรษะราบ
      - ท่านอนตะแคง
        ดีกว่าท่านอนหงายยกศีรษะสูง 30 องศาและท่านอนหงาย เพราะออกชิเจนจะไปเลี้ยงทารกได้มากขึ้น สามารถใช้ใด้ในระยะเบ่งคลอด
    - - ท่านั่ง
        ช่วยเพิ่มความสุขสบาย
      - ท่านั่งยอง ๆ
        ผู้คลอดสามารถมีส่วนร่วมในการคลอด สะดวกต่อ
        การนวดหลังมีความสุขสบายเพิ่มขึ้น และช่วยเสริมแรงในการเบ่งคลอดแต่มีข้อ เสีย คือ ยากต่อการฟังอัตรา การเต้นของหัวใจทารก และมองไม่เห็นผีเย็บเวลาจะใช้เครื่องมือช่วยคลอด และทำให้เกิดแรงกดบริเวณฝีเย็บทำให้ฝีเย็บบวมได้
      - ท่าคุกเข่า
        ช่วยลดภาวะอันตรายต่อทารก แต่มีข้อเสียคือ อาจเกิดการปวดเมื่อยบริเวณข้อมือ และไม่สะดวกต่อการฟังอัตราการเต้นของหัวใจทารก
- - - - ระบบหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular system)
        CO เพิ่มขึ้น เกิดจากผลของความเจ็บปวดและการหดรัดตัวของมดลูกทำให้เลือดไปเลี้ยงมดลูกน้อยลง
      - ระบบทางเดินหายใจ (Respiratory system)
        เจ็บครรภ์คลอดผู้คลอดมีกิจกรรมทางด้านร่างกายสูงขึ้น ทำให้เพิ่มการใช้ออกชิเจนมากขึ้น ถ้าผู้คลอดหายใจเร็วและตื้น จะขับเอาคาร์บอนไดออกไซด์ออกมากขึ้น
      - ระบบทางเดินอาหารและลำไส้ (Gastrointestinal system)
        ระหว่างเจ็บครรภ์คลอดอาจมีผลทำให้กระเพาะอาหารและลำไส้มีการเคลื่อนไหวและการดูดซึมลดลง และทำให้อาหารค้างอยู่ในกระเพาะอาหารเป็นเวลานาน
      - ระบบทางเดินปัสสาวะ (Renal system)
        กระเพาะปัสสาวะและท่อปัสสาวะถูกศีรษะทารกกด ความไม่สุขสบายจากการเจ็บครรภ์ ยาสลบที่ผู้คลอดได้รับ และอาจตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะได้ถึง 1+ ซึ่งเป็นผลจากการถูกทำเนื้อเยื่อจากกาทำงานของร่างกายขณะเจ็บครรภ์คลอด
    - - ความสมดุลกรด-ด่าง (Acid-base balance)
        ในขณะใกล้คลอด PH จะลดลงเพราะการหดรัดตัวของมดลูกจะขัดขวางการแลกเปลี่ยนออกชิเจนของรกและอีกส่วนหนึ่งเกิดจากค่า pH ของมารดาในระยะนี้ลดต่ำลงด้วย
      - การหายใจและการเคลื่อนไหว (Breathing and movement)
        การเคลื่อนไหวลำตัวทารกไม่ทำให้การหายใจเปลี่ยนแปลง แต่ถ้าถุงน้ำคร่ำแตกไปแล้วอาจทำให้การหายใจลดลง ระหว่างทารกหลับสนิท อัตราการเต้นของหัวใจทารกอาจเปลี่ยนแปลงและการหายใจของทารกจะลดลง
      - ระบบหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular system)
        ทารกที่มีสุขภาพดีจะมีออกซิเจนสำรองในมดลูกอัตราการเต้นของหัวใจทารกอาจจะลดลงระหว่างมดลูกหดรัดตัว
  - - - สาเหตุของความวิตกกังวลมีดังนี้
        
        สิ่งแวดล้อมในห้องคลอด
        
        การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาในระยะคลอด
        
        ความเจ็บปวดจากการที่มดลูกหดรัดตัว
        
        การขาดความรู้หรือรู้ผิด ๆ จากการคิดไปเอง
        
        ความกลัวเกี่ยวกับตนเอง