Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

หน้าที่ในการชำระหนี้ - Coggle Diagram

- - - - เช่น การส่งมอบรถยนต์ก็อาจเพียงส่งมอบกุญแจรถ ทำให้ผู้รับมอบสามารถเข้าครอบครองรถได้ การส่งมอบบ้านเช่าก็อาจเพียงส่งมอบกุญแจบ้าน
- - - - 1) ทรัพย์ที่ส่งมอบเป็นทรัพย์สินทั่วไป ทรัพย์สินที่ที่จะส่งมอบเป็นทรัพย์สินทั่วไปนี้อาจเป็นได้ทั้งสังหาริมทรัพย์และอสังหาริมทรัพย์ และจะเป็นทรัพย์เฉพาะหรือไม่ใช่ก็ได้ และแม้จะเป็นทรัพย์ในอนาคต คือในขณะที่เกิดหนี้กันนั้น ลูกหนี้ยังไม่มีทรัพย์นั้นอยู่เลยก็ได้
        
        เช่น เขียวทำสัญญาขายโซฟา 50 ตัว ให้แก่แดงกำหนดส่งมอบใน 1 เดือน เช่นนี้ แม้เขียวจะยังไม่มีโซฟาอยู่เลยในขณะทำสัญญาและเกิดหนี้นั้น ทรัพย์นั้นยังเป็นทรัพย์ในอนาคตก็ได้
        
        ทรัพย์ที่ลูกหนี้จะต้องส่งมอบ หากเป็นทรัพย์เฉพาะสิ่่ง คือทรัพย์ที่รู้แน่นอนแล้วว่าเป็นทรัพย์ชิ้นใด เช่น ซื้อม้าชื่อลิ่วลม ซื้อรถหมายเลขทะเบียนที่แน่นอนแล้ว เช่นนี้ ทรัพย์นั้นก็เป็นทรัพย์อันเป็นวัตถุแห่ง (การชำระ) หนี้ที่ลูกหนี้มีหน้าที่ต้องส่งมอบ แต่ถ้าหากทรัพย์นั้นไม่ใช่ทรัพย์เฉพาะสิ่ง เช่น ตกลงซ์้อข้าวสาร 10 กระสอบ เช่นนี้ ก็มีปัญหาว่า ลูกหนี้จะต้องส่งมอบทรัพย์ใด ซึ่งมี 2 กรณีดังนี้
        
        (1) การที่ทรัพย์นั้นจะเป็นวัตถุแห่งหนี้ในกรณีหนี้ทรัพย์นั้นไม่ใช่ทรัพย์เฉพาะสิ่ง เช่น หนี้ส่งมอบข้าวสาร 1 กระสอบ เช่นนี้ทรัพย์นั้นก้ไม่ใช่วัตถุแห่งหนี้ เพราะลูกหนี้จะไปเอาข้าวสารกระสอบใดมาส่งมอบก็ได้
        
        (2) กรณีทรัพย์ที่ต้องส่งมอบได้ระบุไว้เป็นเพียงประเภท เมื่อทรัพย์ที่จะชำระหนี้ได้ระบุไว้เป็นเพียงประเภทเป็นต้นว่าต้องส่งมอบข้าวสารจำนวน 10 กิโลกรัม เช่นนี้ปัญหาว่าลูกหนี้จะต้องส่งมอบข้าวสารที่มีคุณภาพอย่างไร กฎหมายได้กำหนดหน้าที่ของลูกหนี้ไว้ในมาตรา 195 วรรคแรก บทบัญญัตินี้จะเห็นได้ว่าแม้ทรัพย์ซึ่งเป็นวัตถุแห่งหนี้นั้นจะระบุไว้เป็นเพียงประเภท เช่นจะส่งมอบข้าวสาร 10 กิโลกรัมก็จะต้องพิจารณาถึงสภาพแห่งนิติกรรมหรือเจตนาของคู่กรณีก่อน ว่าสภาพแห่งนิติกรรมนั้นจะต้องส่งมอบทรัพย์ชนิดใด เช่นซื้อข้าวสารเพื่อส่งไปประกวดคุณภาพข้าวสารระดับโลกเช่นนี้ก็ย่อมต้องส่งข้าวสารชนิดที่ดีเยี่ยม เพราะสภาพของนิติกรรมที่จะต้องส่งไปประกวดคุณภาพก็ต้องเปลี่ยนข่าวสารที่มีคุณภาพหรือตามเจตนาของคู่กรณีเช่นลูกค้าเคยมาซื้อข้าวหอมมะลิ 100% เป็นประจำเช่นนี้ก็เห็นได้ว่าเจตนาของคู่กรณีนั้นต้องการซื้อขายข้าวหอมมะลิ 100% นั้น ก็ต้องส่งมอบข้าวสารหอมมะลิ 100% แต่เมื่อไม่อาจกำหนดชนิดของทรัพย์นั้นได้ตามสภาพของนิติกรรมหรือตามเจตนาของคู่กรณีแล้วกฏหมายจึงกำหนดหน้าที่ว่าลูกหนี้จะต้องส่งมอบทรัพย์ชนิดปานกลาง คือลูกหนี้ไม่มีหน้าที่ที่จะส่งมอบข้าวสารชนิดดีเยี่ยมให้ และลูกหนี้จะส่งมอบข้าวสารที่มีคุณภาพต่ำสุดแก่เจ้าหนี้ก็ไม่ได้ด้วย
      - 2) ทรัพย์ที่จะส่งมอบเป็นเงินตรา ทรัพย์ที่ลูกหนี้จะต้องส่งมอบ หรือทรัพย์ที่เป็นวัตถุแห่งการชำระหนี้นั้นนอกจากทรัพย์ทั่วๆไป อย่างอื่นแล้ว เงินตราก็เป็นทรัพย์ที่ลูกหนี้จะต้องส่งมอบอย่างหนึ่ง เงินตรานั้นมีลักษณะพิเศษกว่าทรัพย์สินอื่นอยู่หลายประการทั้งโดยธรรมชาติการใช้สอยและการกำหนดโดยกฎหมายที่ และการกำหนดโดยกฎหมายที่เห็นได้ชัดเจน
        
        ประการแรก ก็คือเงินตรานั้นมูลค่าอยู่ที่ราคาที่ตราไว้มิได้อยู่ที่คุณภาพความใหม่เก่าเช่นธนบัตรราคา 1000 บาทมูลค่าก็เป็น 1000 บาทตามราคาที่ตาไว้ไม่ว่าธนบัตรนั้นจากเพิ่งออกมาจากโรงพิมพ์ธนบัตรหรือใช้ผ่านเปลี่ยนมือกันจนเก่า ก็มีก็มีมูลค่า 1000 บาทเท่ากันต่างกับทรัพย์สินอื่นที่หากเป็นของใหม่ก็จะมีราคาหากใช้แล้วชำรุดก็จะมีราคาต่ำ
        
        ประการที่สอง เงินตรานั้นโดยและโดยสภาพแล้วไม่มีการชำระหนี้ด้วยเงินตราจะกลายเป็นพ้นวิสัยไปได้พ่อการชำระหนี้ด้วยเงินตรานั้นจะเอาเงินตราฉบับใดมาชำระก็ได้และแม้เงินตราชนิดนั้นจะเลิกใช้ไปแล้วก็ยังต้องชำระด้วยเงินตราชนิดที่ใช้กันอยู่ จะถือจะถือเป็นการชำระหนี้เป็นพ้นวิสัยไม่ได้
        
        ประการที่สาม หนี้เงินนั้นมีดอกเบี้ยได้กฎหมายได้กำหนดดอกเบี้ยให้ในกรณีหนี้เงินไว้เป็นกรณีเช่นการกู้ยืมเงินที่มีดอกเบี้ยได้ด้วยความตกลงของคู่กรณีและแม้บางกรณีกฎหมายก็ยังกำหนดดอกเบี้ยให้เองเช่นกรณีผิดนัดตามมาตรา 224
        
        ประการที่สี่ เงินตรานั้นไม่มีความแตกต่างในตัวเงินตราพ่อมีค่าเพียงเป็นเครื่องมือในการแลกเปลี่ยนมีค่ามีราคาตามที่กำหนดไว้เมื่อราคาเท่ากันแล้วผลในทางกฎหมายก็เท่ากันธนบัตรราคา 1000 บาทฉบับใดใดก็เหมือนกันคือมีค่ะ 1000 บาทเท่ากัน
        
        (1) กรณีหนี้เงินได้แสดงไว้เป็นเงินตราประเทศ
        มาตรา 156 บัญญัติว่าถ้าหนี้เงินได้แสดงไว้เป็นเงินตราต่างประเทศ ท่านว่าจะส่งใช้เป็นเงินไทยก็ได้ การเปลี่ยนเงินนี้ให้คิดตามอัตราแลกเปลี่ยนเงิน ณ สถานที่และในเวลาที่ใช้เงิน
        บทกฎหมายนี้บทกฎหมายนี้ให้สิทธิ์แก่ลูกหนี้ที่จะชำระหนี้เป็นเงินต่างประเทศตามที่แสดงไว้ก็ได้หรือจะใช้เป็นเงินไทยก็ได้เช่นลูกหนี้ซื้อสินค้าที่แสดงราคาเป็นเงินเหรียญสหรัฐ ลูกหนี้จะชำระเป็นเงินเหรียญสหรัฐหรือจะชำระเป็นเงินไทยก็ได้เมื่อจะชำระเป็นเงินไทยก็จะต้องมีการคำนวณอัตราแลกเปลี่ยน ซึ่งอัตราการแลกเปลี่ยนเงินนี้ แต่ละสถานที่แต่ละเวลาก็อาจไม่เท่ากันกฏหมายจึงได้กำหนดให้คิดตามอัตราแลกเปลี่ยนเงินนัดสถานที่และเวลาใช้เงิน
        
        ตัวอย่างเช่น มีหนี้เป็นเงินสหรัฐอยู่ 1000 เหรียญกำหนดชำระหนี้ในวันที่ 1 เมษายนแต่ลูกหนี้มาชำระในวันที่ 1 พฤษภาคม ก็ต้องคำนวณว่าการที่ลูกหนี้ผิดนัดไม่ชำระหนี้มมาชำระวันที่ 1 พฤษภาคม ลูกหนี้อาจต้องเสียดอกเบี้ยระหว่างผิดนัดสมมุติว่าเป็นเงินอีก 10 เรียนรวมลูกหนี้ต้องชำระ 1010 เหรียญ ถ้าชำระเป็นเงินไทยก็ต้องคำนวณอัตราแลกเปลี่ยนในเวลาที่ชำระคือวันที่ 1 พฤษภาคมมิใช่วันที่ 1 เมษายนซึ่งเป็นวันหนี้ถึงกำหนด และถ้าและถ้าชำระเงินที่กรุงเทพก็ต้องคำนวณตามอัตราแลกเปลี่ยนที่กรุงเทพหากชำระเงินที่เชียงใหม่ก็คำนวณอัตราแลกเปลี่ยนของธนาคารพาณิชย์ที่เชียงใหม่
        
        (2) กรณีเงินตราที่จะพึงส่งใช้เป็นอันยกเลิกไม่ใช้แล้ว
        เงินตราชนิดต่างๆนั้นอาจมีการเปลี่ยนแปลงบางชนิดอาจยกเลิก เช่น ประเทศไทยในอดีตใช้เงินพดด้วงใช้เงินอัฐเป็นเงินตราหรือในสมัยโบราณใช้อีแป๊ะทหรือเบี้ย เป็นสื่อกลางในการเปลี่ยนแปลง แต่ปัจจุบันเงินตราเหล่านั้นยกเลิกไปหมดแล้วก็จะมีปัญหาว่าจะไปหาเงินตรานั้นมาจากไหนเพื่อชำระหนี้และแม้ว่าจะหาได้เมื่อนำมาใช้ชำระหนี้จะเกิดประโยชน์อะไรแก่เจ้าหนี้เพราะนำไปใช้อะไรก็ไม่ได้กฏหมายจึงกำหนดทางแก้ไว้ในมาตรา 197
        บทบับทบัญญัตินี้ต้องถือว่าเป็นบทบัญญัติที่บังคับแก่ทั้งสองฝ่ายคือทั้งฝ่ายลูกหนี้และฝ่ายเจ้าหนี้คือกฎหมายให้ถือเสมือนหนึ่งว่ามิได้ระบุไว้ให้ใช้เงินตราชนิดนั้น ตัวอย่างเช่นกู้เงินมาเป็นเงินมาร์คเยอรมัน แต่เมื่อถึงกำหนดชำระหนี้เงินมาร์คเยอรมันไม่ใช้แล้วเพราะเปลี่ยนมาใช้เงินยูโรร่วมกันกับภูมิภาคในยุโรปแล้ว ดังนี้ ลูกหนี้ก็จะชำระด้วยเงินมาร์คอีกไม่ได้เจ้าหนี้ก็จะเรียกให้ชำระเงินมาร์คไม่ได้ด้วยเช่นกัน มิใช้สิทธิ์เฉพาะแก่ลูกหนี้เท่านั้น
- - - - (2) วัตถุประสงค์ของนิติกรรมนั้นก็มีเฉพาะในนิติกรรมเท่านั้นแต่วัตถุแห่งหนี้นั้นมีในหนี้ทุกชนิดไม่ว่าจะเป็นหนี้ที่เกิดจากนิติกรรมหรือหนี้ที่เกิดจากละเมิด จัดการงานนอกสั่งและลาภมิควรได้ ก็จะมีวัตถุแห่งหนี้ทั้งสิ้น
        
        (3) วัตถุประสงค์ของนิติกรรมนั้นมีได้ไม่จำกัดขึ้นอยู่กับความประสงค์ของผู้ทำนิติกรรมนั้นว่าต้องการจะผูกนิติสัมพันธ์กันเรื่องใดแม้จะมิได้มีบัญญัติไว้ในกฎหมาย ได้แก่ สัญญานอกแบบต่างๆ ดังนั้นวัตถุประสงค์ของนิติกรรมจึงมีได้มากมายไม่จำกัดแต่วัตถุแห่งหนี้ไม่ว่าจะเป็นหนี้เกิดจากอะไร ในที่สุดแล้ววัตถุแห่งหนี้ก็มีเพียง 3 อย่างคือ หนี้กระทำการ หนี้งดเว้นกระทำการ และหนี้ส่งมอบทรัพย์สินเท่านั้น
- - - - ก) ถ้ากำหนดไว้ให้ผู้ใดเป็นผู้เลือกซึ่งอาจเป็นได้ทั้งเจ้าหนี้ลูกหนี้หรือบุคคลภายนอกก็ได้สิทธิ์ในการเลือกก็ต้องเป็นไปตามที่ตกลงกันไว้นั้น (มาตรา 198 มาตรา 201 )
        
        ข) ถ้าไม่ได้กำหนดไว้ว่าใครเป็นผู้เลือกสิทธิการเลือกชำระหนี้ตกอยู่แก่ฝ่ายลูกหนี้ (มาตรา 198)
        
        ค) ถ้ากำหนดให้บุคคลภายนอกเป็นผู้เลือกและผู้นั้นไม่อาจจะเลือกได้เช่นป่วยหนักไม่รู้สึกตัวหรือไม่เต็มใจจะเลือกสิทธิการเลือกชำระหนี้ตกอยู่แก่ฝ่ายลูกหนี้
        
        ง) ถ้ากำหนดให้ฝ่ายลูกหนี้หรือเจ้าหนี้เป็นฝ่ายเลือกและฝ่ายที่มีสิทธิในการเลือกนั้นไม่เลือกภายในเวลาที่กำหนดสิทธิในการเลือกย่อมตกไปอยู่แก่อีกฝ่ายหนึ่ง “ฝ่าย” ในมาตรา 200 นั้นหมายถึงลูกหนี้หรือเจ้าหนี้เท่านั้นไม่หมายความถึงบุคคลภายนอกเพราะบุคคลภายนอกไม่ใช่
        “ฝ่าย”ใดฝ่ายหนึ่งในความสัมพันธ์ทางหนี้ทั้งสิ้น
    - - ก) มีกำหนดระยะเวลาให้เลือกซึ่งอาจกำหนดไว้โดยนิติกรรมที่ก่อหนี้นั้นในกรณีเช่นนี้ ฝ่ายที่มีสิทธิที่จะเลือกก็ต้องเลือกเสียภายในเวลาที่กำหนดนั้นถ้าไม่เลือกในเวลาที่กำหนดสิทธิในการเลือกก็จะตกไปอยู่แก่อีกฝ่ายหนึ่ง
        ในกรณีในกรณีที่บุคคลภายนอกเป็นผู้เลือกก็เช่นเดียวกันบุคคลภายนอกก็ต้องเลือกภายในเวลาที่กำหนดถ้าไม่เลือกก็อาจถือได้ว่าไม่เต็มใจจะเลือก
      - ข) กรณีกรณีมิได้กำหนดเวลาให้เลือกกฎหมายได้กำหนดว่าเมื่อนี่ถึงกำหนดชำระฝ่ายที่ไม่มีสิทธิ์จะเลือกอาจกำหนดเวลาพอสมควรแก่เหตุแล้ว บอกกล่าวบอกกล่าวให้ฝ่ายโน้นใช้สิทธิ์เลือกภายในเวลาอันนั้นคือให้ฝ่ายที่ไม่มีสิทธิ์จะเลือกเป็นผู้กำหนดเวลาโดยมีเงื่อนไขว่าต้องเป็นกรณีที่หนี้ถึงกำหนดชำระแล้วและระยะเวลาที่กำหนดนั้นต้องพอสมควรแก่เหตุ
    - - ก) กรณีกรณีฝ่ายลูกหนี้หรือเจ้าหนี้เป็นผู้มีสิทธิ์เลือกในมาตรา 199 วรรคแรก การแสดงเจตนาแสดงเจตนาเลือการแสดงเจตนาเลือกนี้จะแสดงเจตนาโดยชัดแจ้งหรือแสดงโดยปริยายก็ได้ทั้งสิ้น
      - ข) กรณีกรณีบุคคลภายนอกเป็นผู้มีสิทธิ์ทิเลือกมาตรา 201 วรรคแรก กรณีนี้เป็นเรื่องที่ผู้มีสิทธิเลือกเป็นบุคคลภายนอกไม่ใช่ทั้งสองฝ่ายลูกหนี้และเจ้าหนี้โดยที่ผู้ต้องปฏิบัติการชำระหนี้คือลูกหนี้ ดังนั้นเพื่อให้ลูกหนี้ปฏิบัติได้ถูกต้องตามเจตนาของผู้เลือกกฎหมายจึงกำหนดให้กระทำการด้วยด้วยแสดงเจตนาแก่ลูกหนี้และการชำระหนี้นั้นลูกหนี้ก็ต้องชำระแก่เจ้าหนี้หรือแม้จะมีการชำระให้ชำระแก่บุคคลอื่นก็เป็นไปภายใต้สิทธิเรียกร้องของเจ้าหนี้ ดัดังนั้นกฎหมายจึงกำหนดให้ลูกหนี้ต้องแจ้งความนั้นแก่เจ้าหนี้
        
        ตัวอย่างเช่น นายแดงต้องการซื้อเสื้อเป็นของขวัญแก่นายดำในราคา 1000 บาทเจ้าของร้านบอกว่ามีสองตัวราคาเท่ากันแต่รูปแบบต่างกันจึงตกลงให้นายดำบุคคลภายนอกเป็นผู้เลือกเช่นนี้นายดำซึ่งเป็นบุคคลภายนอก (คือไม่ใช่ลูกหนี้และเจ้าหนี้) จึงเป็นผู้เลือกโดยการแสดงเจตนาแก่เจ้าของร้านขายเสื้อและเจ้าของร้านขายเสื้อก็ต้องแจ้งแก่นายแดงผู้เป็นเจ้าหนี้ด้วย
    - - (1) กรณีตกเป็นอันผลวิสัยจะทำได้มาแต่ต้น คือการชำระหนี้บางอย่างพ้นวิสัยมาก่อนทำนิติกรรมแล้วเช่นนี้การชำระหนี้ส่วนนั้นแม้จะมีการตกลงกันก็ย่อมตกเป็นโมฆะตามมาตรา 150 แล้วดังนั้นจึงจำกัดนี่ไว้เพียงการชำระหนี้อย่างอื่นที่ไม่ผลวิสัยเท่านั้น
        
        ตัวอย่างเช่น แดงทราบว่าต้อยมีลูกสุนัขอยู่ 3 ตัวคือตัวสีดำ ตัวสีขาว และตัวหนึ่งสีด่าง แดงพบต้อยที่ตลาดจึงขอซื้อลูกสุนัขตัวหนึ่ง ต้อยตกลงขายให้โดยให้แดงเลือกเอาตัวใดก็ได้ใน 3 ตัวปรากฏว่าขณะที่ตกลงซื้อขายกันนั้นลูกสุนัขสีขาวที่อยู่ที่บ้านได้ตายเสียก่อนแล้วโดยที่แดงและต่อยก็ไม่ทราบกรณีเช่นนี้สัญญาส่วนที่ตกลงมาถึงลูกสุนัขสีขาวจึงตกเป็นโมฆะ แดงก็จะเลือกได้เพียงตัวสีดำและตัวสีแดงเท่านั้น
      - (2) กรณีการอันพึงต้องทำเพื่อชำระหนี้บางอย่างก็ได้มาเป็นพ้นวิสัยในภายหลัง ในกรณีนี้หมายถึงหลังจากที่ได้ก่อหนี้แล้วการชำระหนี้บางอย่างมากลายเป็นพ้นวิสัยในภายหลังแต่ก็ต้องก่อนที่ผู้มีสิทธิเลือกจะใช้สิทธิเลือก เพราะหากเขาใช้สิทธิ์เลือกแล้วเพียงแต่การที่เลือกนั้นเท่านั้นที่ให้ถือเป็นการชำระหนี้อันกำหนดให้เป็นการกระทำแต่ต้นมาตามมาตรา 199 วรรคสอง การชำระหนี้บางอย่างการชำระหนี้บางอย่างที่กลายเป็นพ้นวิสัยที่เกิดขึ้นหลังจากก่อหนี้แต่ก่อนที่ผู้มีสิทธิจะใช้สิทธิเลือกนี้ยังต้องแบ่งเป็น 2 กรณีคือ
        
        ก) กรณีที่ต้องชำระหนี้บางอย่างเป็นคนนิสัยที่ฝ่ายที่ไม่มีสิทธิ์จะเลือกไม่ต้องรับผิดชอบกรณีนี้ท่านให้จำกัดหนี้อย่างอื่นที่ไม่พ้นวิสัยเท่านั้น
        
        ตัวอย่าง แดงตกลงซื้อลูกสุนัขจากต้อยที่มีอยู่ 3?ตัวคือสีดำสีขาวและสีด่าง โดยตกลงกันให้แดงเลือกเอาตัวใดก็ได้หรือให้แจ้งแก่ต้อยก่อนส่งมอบในอีก 7 วันข้างหน้าปรากฏว่าก่อนที่แดงแจ้งว่าจะเลือกตัวใดลูกสุนัขตัวสีขาวถูกรถของคนข้างบ้านทับตายเสียก่อนเช่นนี้การชำระหนี้จึงจำกัดไว้เฉพาะลูกสุนัขอีกสองตัวที่เหลือเท่านั้นแดงจะเลือกตัวสีขาวไม่ได้
        
        ข) กรณีที่การชำระหนี้บางอย่างกลายเป็นพ้นวิสัยที่ฝ่ายไม่มีสิทธิ์จะเลือกต้องรับผิดชอบกรณีนี้ผู้มีสิทธิ์เลือกก็ไม่ถูกจำกัดให้ต้องเลือกส่วนที่จะเป็นวิสัยเท่านั้นและถ้าเค้าเลือกส่วนที่เป็นผลวิสัยการชำระหนี้โดยตรงก็ไม่สามารถทำได้ก็ต้องบังคับตามมาตรา 218 คือลูกหนี้ต้องชดใช้ค่าสินไหมทดแทน จากตัวอย่างในข้อ ก) ถ้าการที่ลูกสุนัขสีขาวตายลงเพราะต้อยผสมอาหารให้ลูกสุนัขผิดมียาฆ่าแมลงปนลงไปด้วยทำให้ลูกสุนัขสีขาวตายเหลือเพียงสีดำกับสีด่างเช่นนี้แดงก็ยังมีสิทธิที่จะเลือกให้ต้อยส่งมอบลูกสุนัขตัวใดก็ได้ใน 3 ตัวนั้นรวมทั้งตัวที่ตายไปแล้วด้วยถ้าแดงเลือกตัวสีดำหรือตัวสีแดง ต้อยก็ส่งมอบตามที่แดงเลือกแต่ถ้าแดงเลือกตัวสีขาวต้อยก็ต้องชดใช้ค่าสินไหมทดแทนตามมาตรา218