บทที่ 1 แนวคิด ทฤษฎี และหลักการพยาบาลเด็กและวัยรุ่น
ความแตกต่าง
ด้านร่างกาย
ด้านสรีรวิทยา
ด้านโครงสร้างและหน้าที่
ด้านจิตใจและอารมณ์
ศีรษะ (ขนาด/น้ำหนัก) : เด็ก > ผู้ใหญ่
รอยต่อกะโหลกศีรษะยังเชื่อมไม่สนิท
กระหม่อมปิด
หน้า : 1 ปี 6 เดือน
หลัง : 6 สัปดาห์
กล้ามเนื้อหูรูดกระเพาะอาหารยังปิดไม่แน่น
ความผิดปกติ
Hydrocephalus : ภาวะโพรงสมองคั่งน้ำ (เด็กหัวโต)
สาเหตุ : CSF คั่ง ความดันในกะโหลกศีรษะเพิ่ม
สํารอกได้ง่าย
Eustachian tube (ยาว/แนวราบ) : เด็ก < ผู้ใหญ่
ติดเชื้อง่าย
ช่องปาก/คอ/หูส่วนกลาง
ความผิดปกติ
Otitis media : โรคหูชั้นกลางอักเสบ
น้ำในร่างกาย : เด็ก (75%) > ผู้ใหญ่ (65%)
เสียน้ำ/เลือด
โดยไม่มีความผิดปกติ
รุนแรง/เกิดเร็วกว่าผู้ใหญ่
ความผิดปกติ
Dehydration & Electrolyte imbalance
Immune : รกมารดาถึงอายุ 3-6 เดือน แล้วลดลง
ติดเชื้อง่าย/รุนแรง
cell สมองควบคุมการชัก : ไวต่ออุณหภูมิสูง
ความผิดปกติ
Febrile convulsion : ชักจากไข้สูง
อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย
ไม่อดทน หงุดหงิด ร้องไห้
ขาดวิตามิน D
Rickets : โรคกระดูก
แนวคิด/การพยาบาล
การพยาบาลแบบองค์รวม : ร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม พัฒนาการ จิตวิญญาณ
ครอบคลุม 4 มิติ : การป้องกัน การส่งเสริมสุขภาพ การรักษาพยาบาล
กระบวนการพยาบาล : การประเมิน การวินิจฉัย การวางแผน การปฏิบัติ การประเมินผล
Family-centered care การดูแลโดยครอบครัวเป็นศูนย์กลาง
การช่วยให้ครอบครัวมีความสามารถ (Enable)
การเสริมพลังอํานาจ (Empower) ในการดูแลเด็ก
ประเมินความรู้ เปิดโอกาส สอนทักษะ
รักษา ช่วยเหลือจากจุดแข็ง
สิทธิเด็ก (Child’s Right)
สิทธิพิ้นฐาน
ความหมาย
ผู้มีอายุต่ำกว่า 18 ปีบริบูรณ์ (กฏหมาย)
2.สิทธิในการพัฒนา (Right of development)
3.สิทธิในการได้รับการคุ้มครอง (Right of Protection)
1.สิทธิการมีชีวิตอยู่รอด (Right of survival)
4.สิทธิในการมีส่วนร่วม (Right of Participation)
พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก 2546
แบ่งเป็น 9 หมวด
หน้าที่ผู้ปกครอง
หมวด 2 การปฏิบัติต่อเด็ก
มาตรา 26 ข้อ 2
ทารุณกรรมร่างกายหรือจิตใจ
บังคับ ขู่เข็ญ ชักจูง ส่งเสริม ใช้ จ้าง วาน
เล่นพนัน ค้าประเวณี จำหน่าย แลกเปลี่ยนสุราหรือบุหรี่
โฆษณาหรือเผยแพร่ข้อมูลเด็ก
มาตรา 27
ห้ามโฆษณาหรือเผยแพร่ทางสื่อมวลชน
มาตรา 29
แพทย์ พยาบาล ต้องรายงานผู้คุ้มครองสวัสดิภาพเด็ก หากปรากฏหรือสงสัยว่าเด็กถูกทารุณกรรม
ไม่ทอดทิ้งเด็ก
ไม่ให้สิ่งจำเป็นต่อการดำรงชีวิต
ขัดขวางการเจริญเติบโตและพัฒนาการ
ธรรมชาติและความต้องการของเด็ก
ผู้มีอายุไม่เกิน 14 ปีบริบูรณ์ (การแพทย์)
Infant วัยทารก
Toddler วัยหัดเดิน
Newborn เด็กแรกเกิด
Preschool age วัยก่อนเรียน
School age วัยเรียน
แรกเกิด -1 เดือน
1 เดือน - 1 ปี
1-3 ปี
3-5 ปี
6-12 ปี
Adolescent วัยรุ่น
12-21 ปี
วิตกกังวลเนื่องจากพลัดพรากจากพ่อแม่ (separation anxiety)
พึงพอใจ ไม่พึงพอใจ
ตื่นเต้น ตกใจง่าย โกรธง่าย กลัวการอยู่ลำพัง
ระบายอารรณ์อิสระและเปิดเผย
ดื้อรั้น ไม่เชื่อฟัง
Humanized care การดูแลด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์
ความเอื้ออาทร ความเห็นอกเห็นใจ ความเชื่อถือ ความไว้วางใจ ความเคารพ
Critical care nursing การพยาบาลเด็กในระยะเฉียบพลันและวิกฤติ
Stress and coping
อธิบาย ให้มีส่วนร่วม ประเมิน จัดกิจกรรม ป้องกัน สนับสนุน
ดูแลใกล้ชิด ต่อเนื่องแบบองค์รวม
Death and Dying
แนวคิด
วัยทารก/วัยหัดเดิน
ความตายคือการสูญเสียผู้ดูแล
เศร้าโศกตามบุคคลใกล้ชิด
วัยก่อนเรียน
ความตายเป็นเรื่องของการแยกจาก
กลัวการสูญเสียตนเองและบุคคลที่รัก
วัยรุ่น
ความตายเป็นการสิ้นสุดของชีวิต
ความตายเป็นเรื่องไกลตัว
การพยาบาลเด็กที่มีความปวด
ความหมาย
ความไม่สุขสบายทั้งด้านร่างกายและจิตใจ
การประเมิน
เด็ก > 6 ปี
เด็ก < 6 ปี
self-report
behavioural indicators
physiological indicators
เคลื่อนไหว สีหน้า ท่าทาง การส่งเสียง
เหงื่อออก ตัวเย็น HR R BP
ไม่เจ็บป่วยรุนแรง ไม่มีปัญหาสติปัญญา การรับรู้
Age Related measures
Typical facial expression
Grimacing หลับตาปี๋ /Open mouth ร้องไห้อ้าปาก
Tools
NIPS
FLACC
28 w - 1 y
age > 2 m
Respiratory pattern
Face,Leg,Activity,Cry,Consolability
คะแนน 0-7 cut point > 4 ต้องให้ยาแก้ปวด
คะแนน 0-10 cut point = 2 ต้องให้ยาแก้ปวด
ใช้กับ 1 m - 3 y
ใช้กับ แรกเกิด - 1 y
พูดได้
พูดไม่ได้
self-report
Color Analog Scale (CAS)
Visual Analog Scale (VAS)
แยกสีได้
แยกใบหน้าได้
การจัดการความปวดในเด็ก
ปานกลาง
เล็กน้อย
มากที่สุด
ไม่ใช้ยา
ใช้ยา
จุกนมปลอม ดูดนม ห่อตัว อุ้มโยก
Tylenol, Paracetamol, NSAIDs
S/E : Hepatic Renal GI Hematologic
ใช้ยา
ไม่ใช้ยา
หายใจเข้าออกลึกนาน ดนตรีบำบัด ประคบร้อนเย็น นวด
Narcotic
S/E : ง่วง หลับ ติดยา เช่น Codeine, Tramadol
ไม่ใช้ยา
ใช้ยา
สะกดจิต ยืดกล้ามเนื้อ deep breathing ทำสมาธิ
Narcotic bolus/drip, MO, Fentanyl
S/E : Respiratory, GI