Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

1.วัตถุแห่งหนี้ - Coggle Diagram

- - - - ตัวอย่าง การทำสัญญาซื้อขายวัวกันหนึ่งตัววัตถุประสงค์ของนิติกรรมคือการโอนกรรมสิทธิ์ในวัว จากผู้ขายไปยังผู้ซื้อในขณะที่เมื่อนิติกรรมการซื้อขายเกิดขึ้นแล้ววัตถุแห่งหนี้ในเรื่องนี้ก็คือการส่งมอบวัวให้แก่ผู้ซื้อและผู้ซื้อก็มีหนี้ที่มีวัตถุแห่งหนี้เป็นการส่งมอบเงิน
      - ข้อแตกต่างระหว่างวัตถุแห่งหนี้กับวัตถุประสงค์แห่งนิติกรรม
        
        1.วัตถุประสงค์ของนิติกรรมนั้น อยู่ในขั้นมูลฐานก่อนก่อหนี้คือเป็นที่มาแห่งหนี้ประการหนึ่งแต่วัตถุแห่งหนี้นั้นเป็นผลเมื่อนิติกรรมเกิดและเกิดหนี้ขึ้นจึงมีวัตถุแห่งหนี้ขึ้นมา
        
        2.วัตถุประสงค์ของนิติกรรมนั้นก็มีเฉพาะในนิติกรรมเท่านั้น แต่วัตถุแห่งหนี้นั้นมีในหนี้ทุกชนิดไม่ว่าจะเป็นหนี้ที่เกิดจากนิติกรรมหรือหนี้ที่เกิดจากละเมิด จัดการงานนอกสั่ง และลาภมิควรได้ก็จะมีวัตถุแห่งหนี้ทั้งสิ้น
        
        3.วัตถุประสงค์ของนิติกรรมนั้นมีได้ไม่จำกัด ขึ้นอยู่กับความประสงค์ของผู้ทำนิติกรรม นั้นว่าต้องการจะผูกนิติกรรมจึงมีได้มากมายไม่จำกัด แต่วัตถุแห่งหนี้ไม่ว่าจะเป็นหนี้เกิดจากอะไรในที่สุดแล้ววัตถุแห่งหนี้ก็จะมีเพียง 3 อย่างคือ หนี้กระทำการ หนี้งดเว้นกระทำการและหนี้ส่งมอบ
  - - - 1.ถ้ากำหนดไว้ให้ผู้ใดเป็นผู้เลือก ซึ่งอาจเป็นได้ทั้งเจ้าหนี้ ลูกหนี้ หรือบุคคลภายนอกก็ได้ สิทธิในการเลือกก็ต้องเป็นไปตามที่ตกลงกันไว้นั้น (มาตรา 198, มาตรา 201)
      - 2.ถ้าไม่ได้กำหนดไว้ว่าใครจะเป็นผู้เลือก สิทธิการเลือกชำระหนี้ตกอยู่แก่ฝ่ายลูกหนี้ (มาตรา 198)
      - 3.ถ้ากำหนดให้บุคคลภายนอกเป็นู้เลือก และผู้นั้นไม่อาจจะเลือกได้ เช่น ป่วยหนักไม่รู้สึกตัว หรือไม่เต็มใจจะเลือก สิทธิการเลือกชำระหนี้ตกอยู่แก่ฝ่ายลูกหนี้
      - 4.ถ้ากำหนดให้ฝ่ายลูกหนี้หรือเจ้าหนี้เป็นคนเลือก และฝ่ายที่มีสิทธินั้นไม่เลือกภายในเวลาที่กำหนด สิทธิในการเลือกย่อมตกไปอยู่อีกฝ่ายหนึ่ง ในมาตรา 200 นั้น หมายถึงลูกหนี้หรือเจ้าหนี้ เท่านั้น ไม่หมายความถึงบุคคลภายนอก
  - - - มาตรา 203 วรรคแรก หมายถึงหนี้นั้นไม่ได้กำหนดเวลาชำระไว้โดยชัดแจ้ง และอนุมานจากพฤติการณ์ก็ไม่ได้ด้วยแต่ถ้าแม้จะมิได้กำหนดเวลาชำระหนี้ไว้ แต่สามารถอนุมานจากพฤติการณ์ได้ ก็ต้องถือว่าเป็นหนี้มีกำหนดเวลาชำระเช่นกันและจะบังคับตามนี้ไม่ได้
      - ดังนี้ถ้าไม่มีกำหนดเวลาชำระหนี้ไว้ และอนุมานจากพฤติการณ์ไม่ได้ ก็ถือว่าเป็นหนี้ที่ไม่มีกำหนดเวลาชำระหนี้ และจะต้องบังคับตามมาตรา 203 นี้
    - - หนี้ที่มีกำหนดเวลาไว้ชัดแจ้ง ถือว่าเป็นหนี้ที่มีกำหนดชัดแจ้งหรืออาจเป็นกำหนดเวลาชำระหนี้โดยปริยาย ก็คือไม่ได้ตกลงกันไว้ชัดแจ้งแต่เมื่ออนุมานจากพฤติการณ์ต่างๆ ก็เห็นได้ดดยปริยายว่ากำหนดชำระหนี้เป็นเมื่อไหร่
        ดังนั้น การพิจารณาถึงกำหนดเวลาชำระหนี้จึงจะแยกพิจารณาเป็น 2 กรณี คือ กำหนดเวลาชำระหนี้ไว้แล้วแต่เป็นที่สงสัย กับกำหนดเวลาชำระหนี้ไว้ไม่เป็นที่สงสัย
        
        1.กำหนดเวลาชำระหนี้ไว้แต่เป็นที่สงสัย มาตรา 203 ที่ว่า หากกรณีเป็นที่สงสัยนั้น ไม่ได้หมายความว่าสงสัยในกำหนดเวลาชำระหนี้ เพราะวันเดือนปี หรือกำหนดอื่นอันเป็นเวลาที่จะพึงชำระหนี้ได้กำหนดกันไว้แล้วไม่อาจเป็นที่สงสัยได้ ข้อที่เกิดเป็นกรณีข้อสงสัยก็คือ เจ้าหนี้จะเรียกให้ชำระหนี้ก่อนกำหนดนั้นได้หรือไม่ หรืออีกนัยหนึ่งเกิดสงสัยกันขึ้นว่าประโยชน์แห่งเวลาได้แก่ฝ่ายเจ้าหนี้ไม่ใช่แก่ฝ่ายลูกหนี้ และเจ้าหนี้จะเอาชำระหนี้ก่อนกำหนดนั้น ดังนี้ท่านให้สันนิษฐานไว้ก่ออนว่า เจ้าหนี้จะเรียกให้ชำระหนี้ก่อนกำหนดหาได้ไม่
        
        2.กำนดเวลาชำระหนี้ไว้แต่ไม่เป็นที่สงสัย กำหนดเวลาชำระหนี้ที่ลูกหนี้และเจ้าหนี้ตกลงกำหนดกันไว้นั้นเมื่อไม่เป็นที่สงสัยก็แบ่งออกได้เป็น 2 อย่าง
        
        1.กำหนดเวลาชำระหนี้ตามวันแห่งปฏิทิน มาตรา 204 วรรคสอง จะเห็นได้ว่าจะต้องหมายความถึงการกำหนดตามเวลาแห่งปฏิทิน คือเป็นวัน เป็นเดือน หรือเป็นปีปฏทินก็ได้ ซึ่งกฎหมายรวมไว้ในกลุ่มนี้ให้มีผลบังคับทางกฏหมายเหมือนกันคือ กรณีที่ต้องบอกกล่าวล่วงหน้าก่อนการชำระหนี้ซึ่งได้กำหนดเวลาลงไว้อาจคำนวณนับได้โดยปฏิทินนับแต่วันที่ได้บอกกล่าว
        
        2.กำหนดเวลาชำระหนี้มิใช่ตามวันแห่งปฏิทิน มาตรา 204 วรรคแรก นั่นก็คือเป็นกำหนดเวลาชำระหนี้ที่มิใช่ตามวันแห่งปฏิทินนั่นเอง กำหนดเวลาชำระหนี้นี้อาจมีกาารเปลี่ยนแปลงได้ เมื่อถึงกำหนดนั้นไม่มีการชำระหนี้ขึ้นด้วยเหตุอย่างใดอย่างหนึ่ง ที่ไม่ใช่ความผิดของลูกหนี้ ก็อาจมีผลทำให้หนี้นั้นกลายเป็นหนี้ที่ไม่มีกำหนดเวลาชำระไปได้
  - - - ทำให้ลูกหนี้มีความรับผิดบางอย่างเพิ่มขึ้น ในขณะเดียวกัน ก็ก่อให้เกิดสิทธิบางอย่างแก่เจ้าหนี้เช่นกัน แยกได้เป็น 2 กรณี
        
        1.ลูกหนี้ผิดนัดโดยต้องเตือนก่อน กฎหมายกำหนดให้เจ้าหนี้ต้องเตือนลูกหนี้ก่อนลูกหนี้จึงจะผิดนัด การผิดนัดเกิดจากการกระทำของเจ้าหนี้เพื่อให้ครบเงื่อไขตามกฎหมาย หนี้บางประเภทที่เจ้าหนี้ต้องเตือนก่อนลูกหนี้จึงจะผิดนัด
        
        1.หนี้ที่กำหนดเวลาชำระหนี้มิใช่ตามวันแห่งปฏิทิน
        
        เมื่อหนี้ถึงกำหนดชำระแล้ว กฎหมายจึงได้กำหนดให้เจ้าหนี้ต้องให้คำเตือนลูกหนี้ก่อนเมื่อลูกหนี้ไม่ชำระตามที่เจ้าหนี้เตือนลูกหนี้จึงจะผิดนัด แม้หนี้จะถึงกำหนดชำระแล้ว และลูกหนี้ก็ยังไม่ชำระหนี้ถ้าหากเจ้าหนี้ยังไม่เตือนแล้วลูกหนี้ก็ยังไม่ผิดนัด
        
        2.หนี้ที่ไม่มีกำหนดชำระหนี้
        
        ตามมาตรา 203 หากไม่มีการเตือนให้ชำระหนี้จากเจ้าหนี้ลูกหนี้ก็ยังไม่มีหน้าที่ชำระหนี้และยังไม่ผิดนัด จึงถือได้ว่าหนี้ประเภทนี้ลูกหนี้ผิดนัดด้วยการเตือนของเจ้าหนี้ด้วยเช่นกัน
        
        2.ลูกหนี้ผิดนัดโดยเจ้าหนี้ไม่ต้องเตือน หนี้ทั้งสองประเภทดังกล่าวแล้วนั้น ลูกหนี้จะผิดนัดได้ก็ต่อเมื่อเจ้าหนี้ได้เตือนให้ลูกหนี้ชำระหนี้แล้ว แต่หนี้บางประเภทลูกหนี้ผิดนัดโดยเจ้าหนี้ไม่ต้องเตือนเลย หนี้กลุ่มนี้มี 2 ประเภทคือ
        
        1.หนี้ที่มีกำหนดชำระตามวันแห่งปฏิทินหรือหนี้ที่ต้องบอกกล่าวล่วงหน้าก่อนการชำระหนี้ ซึ่งอาจคำนวณนับได้ตามวันแห่งปฏิทิน
        
        ดังนั้นกฎหมายจึงกำหนดว่าถ้าลูกหนี้ไม่ชำระหนี้ตามกำหนดลูกหนี้ก็ตกเป็นผู้ผิดนัดโดยมิพักต้องเตือนเลย ในทำนองเดียวกันหนี้ที่ต้องบอกกล่าวล่วงหน้าก่อนการชำระหนี้คำนวณนับได้โดยปฏิทิน
        
        2.หนี้ละเมิด
        
        เกิดขึ้นจากการล่วงสิทธิของผู้อื่น มิใช่เกิดจากนิติกรรมสัญญาจึงไม่มีกกำหนดเวลาชำระหนี้ไว้
        
        3.กำหนดชำระหนี้กับการผิดนัด
        
        การไม่ชำระหนี้เป็นข้อเท็จจริง ส่วนการผิดนัดเป็นข้อกฎหมาย กำหนดเวลาชำระหนี้และการผิดนัดนั้นไม่เหมือนกันแต่ก็มีความเกี่ยวข้องกันอย่างใกล้ชิด
        
        1.กำหนดเวลาชำระหนี้นั้น เป็นกำหนดที่ลูกหนี้จะต้องชำระหนี้แต่การผิดนัดเป็นผลของการไม่ชำระหนี้ตามกำหนด ประกอบกับเงื่อนไขบางประการของกฎหมาย
        
        2.กำหนดเวลาชำระหนี้ เป็นกำหนดที่เจ้าหนี้สามารถเรียกให้ลูกหนี้ชำระหนี้ได้และเป็นองค์ประกอบสำคัญประการหนึ่งของการผิดนัด
        
        3.การผิดนั้น แม้จะถึงกำหนดเวลาชำระหนี้ และมีเงื่อนไขอื่นที่อาจทำให้ลูกหนี้ผิดนัด ตามมาตรา 205 ตราบใดที่ลูกหนี้ยังมีข้ออ้างที่เป็นที่ยอมรับของกฎหมายแล้วลูกหนี้ยังไม่ผิดนัด แม้จะถึงกำหนดชำระหนี้แล้วและเจ้าหนี้ก็เตือนลูกหนี้ก็ยังไม่ผิดนัด แม้จะถึงกำหนดชำระหนี้แล้วและเจ้าหนี้ก็เตือนลูกหนี้แล้วก็ตาม
        
        4.กรณีที่ไม่ถือว่าลูกหนี้ผิดนัด
        
        1.เป็นเหตุที่เกิดจากเจ้าหนี้เอง
        
        การที่เจ้าหนี้ผิดนัด อาจด้วยเพราะไม่รับชำระหนี้ตามมาตรา 207 หรือเพราะไม่เสนอชำระหนี้ตอบแทนเมื่อตนมีหน้าที่ต้องชำระหนี้ตอบแทนตามมาตรา 210 ก็ดี
        พฤติการณ์ดังกล่าวนี้อาจเกิดจากเจ้าหนี้เองหรือเจ้าหนี้มีส่วนด้วยก็ได้ ซึ่งต้องพิจารณาเป็นกรณีๆไป
        
        2.เหตุเกิดจากบุคคลภายนอก
        
        บางครั้งการชำระหนี้ยังไม่ได้กระทำลงนั้นเป็นพฤติการณ์ที่โทษลูกหนี้ไม่ได้ ถ้าแม้เหตุจะเกิดจากบุคคลภายนอกแต่ลูกหนี้ก็มีส่วนผิด เช่นนี้ลูกหนี้ก็จะอ้างไม่ได้
        แต่ถ้าลูกหนี้ป้องกันมิให้เหตุการณ์นั้นเกิดไม่ได้จึงจะถือว่าเป็นพฤติการณ์ที่โทษลูกหนี้ไม่ได้
        จะเห็นได้ว่าแม้เหตุที่จะทำให้ไม่อาจชำระหนี้ได้ทันตามกำหนดจะเกิดจากบุคคลภายนอกแต่ก็ต้องเป็นเรื่องที่ลูกหนี้ไม่มีส่วนผิด เช่นไม่อาจคาดหมายได้ ป้องกันไม่ได้ถือเป็นเหตุสุดวิสัยนั้นเอง เป็นผลให้ส่งไม่ทันกำหนด (ฎีกาที่ 5908/2540)
    - - หนี้ถึงกำหนดดชำระและลูกหนี้มีหน้าที่ชำระหนี้ตามมาตรา 203 และมาตรา204 ลูกหนี้ไม่อาจอ้างเหตุยกเว้นความรับผิดตามมาตรา 205 ลูกหนี้ผิดนัดตามมาตรา 206
        
        1.ลูกหนี้ต้องรับผิดในความเสียหายอันเกิดแต่การผิดนัด
        
        ก็ถือว่าเป็นการที่ลูกหนี้ไม่ชำระหนี้ให้ต้องตามความประสงค์อันแท้จริงแห่งมูลหนี้ การชำระหนี้ล้าช้าเป็นเหตุให้เกิดความเสียหายแก่เจ้าหนี้ เจ้าหนี้ก็อาจเรียกเอาค่าสินไหมทดแทน ตามมตรา 215 วางหลักว่า เจ้าหนี้มีสิทธิเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนอันเกิดแต่การไม่ชำระหนี้ให้ต้องตามความประสงค์แห่งมูลหนี้ทุกอย่าง
        นอกจากความเสียหายที่เกิดขึ้นจริงจากการชำระหนี้ล่าช้าแล้ว บางกรณีอาจไม่มีความเสียหายจริงกฎหมายก็อาจกำหนดค่าเสียหายอันเกิดแต่การผิดนัดให้ด้วย
        
        สังเกตุว่าค่าสินไหมทดแทนความเสียหายอันเกิดแต่การผิดนัด 2 ประการ
        
        ประการแรก เป็นค่าสินไหมทดแทนที่เกิดขึ้นจากการผิดนัดโดยตรง
        
        ประการที่สอง เป็นความรับผิดที่เพิ่มขึ้นมาจากการชำระหนี้ปกติที่แม้เมื่อผิดนัดลูกหนี้ก็ยังต้องรับผิดชำระหนี้ไม่เกี่ยวกับค่าสินไหมทดแทนแทนการชำระหนี้
        
        2.เจ้าหนี้อาจไม่รับชำระหนี้
        
        ในการชำระหนี้นั้นปกติแล้วก็ไม่ใช่สาระสำคัญถึงขนาดที่จะทำให้เจ้าหนี้มีสิทธิจะปฏิเสธ
        การชำระหนี้บางอย่างกำหนดเวลาชำระหนี้ก็เป็นสาระสำคัญ ถึงขนาดที่หากเลยกำหนดเวลานั้นไป แล้วการชำระหนี้นั้นก็ตกเป็นไร้ประโยชน์แก่เจ้าหนี้ได้
        
        ผลของหนี้ที่กำหนดเวลาชำระเป็นสาระสำคัญ เมื่อลูกหนี้ผิดนัด เจ้าหนี้ก็มีสิทธิที่จะบอกปัดไม่รับชำระหนี้และเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนการชำระหนี้ได้ แต่เจ้าหนี้จะไม่บอกปัดและคงให้ลูกหนี้ชำระหนี้เพียงแต่เรียกค่าสินไหมทดแทนเพื่อการชำระหนี้ล่าช้าก็ได้
        
        3.ลูกหนี้ต้องรับผิดในความเสียหายอันเกิดระหว่างผิดนัดเพิ่มขึ้น
        
        เมื่อลูกหนี้ผิดนัดลูกหนี้ยังอาจต้องรับผิดในความเสียหายในความประมาทเลินเล่อ และการที่การชำระหนี้กลายเป็นพ้นวิสัยเพราะอุบัติเหตุอันเกิดขึ้นในระหว่างผิดนัดด้วย
        
        กฎหมายจึงยอมให้ลูกหนี้พิสูจน์ได้ว่าแม้ตนจะได้ชำระหนี้ทันเวลากำหนดความเสียหายนั้นก็จะต้องเกิดมีอยู่นั่นเอง ลูกหนี้จึงจะไม่ต้องรับผิด ความเสียหายในเรื่องนี้เกิดจาก 2 สาเหตุ คือ ความประมาทเลินเล่อของลูกหนี้อย่างหนึ่ง และเกิดจากอุบัติเหตุอีกอย่างหนึ่ง
        
        หากเป็นความมเสียหายที่เกิดขึ้นระหว่าผิดนัดโดยลูกหนี้จงใจทำให้เกิดความเสียหายลูกหนี้ก็ต้องรับผิดอยู่แล้ว