Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การใช้ยาในการรักษาโรคเบื้องต้น, นศพต.ภัทระ ตันติเวชกุล เลขที่51 - Coggle…
การใช้ยาในการรักษาโรคเบื้องต้น
ขั้นตอนการบริหารเวชภัณฑ์
วางแผน กำหนดนโยบาย สำรวจความต้องการ การจัดหา การรัก ดูแลรักษา จนถึงการกระจาย
การบริหารเวชภัณฑ์ในสถานีอนามัย
1.การสำรวจความต้องการ
2.ควบคุมการเก็บรักษา
3.ตรวจสอบรายงาน
การใช้ยาอย่างเหมาะสม (RDU) : การที่ผู้ป่วยได้รับยาอย่างมีประสิทธิภาพที่เหมาะสม ขนาดเหมาะสม ค่าใช้จ่ายน้อยที่สุด ได้รับยาไม่ซ้ำซ้อน คำนึงถึงปัญหาเชื้อดื้อยา
กุญแจสำคัญ6ประการ
P : PTC คณะกรรมการเภสัชกรรมและการบำบัด
L : ทำฉลากยา ฉลากเสริม ข้อมูลยา
E : จัดทำหรือจัดหาเครื่องมือจำเป็นต่อการใช้ยาอย่างสมเหตุสมผล
A : สร้างความตระหนักรู้ทั้งผู้ป่วยและบุคลากรทางการแพทย์
S : ดูแลด้านความปลอดภัยของยากลุ่มพิเศษ
E : ส่งเสริมจริยธรรมในการสั่งยา
1.NSAIDS
Paracetamol
ข้อบ่งใช่ ระงับอาการปวดทั่วไปที่ไม่รุนแรง ลดไข้ได้แต่ไม่มีanti inflammation (ปวด บวม แดง ร้อน)
การใช้ : 1เม็ด ทุก6ชม.
ไม่ควรเกิน 3,250mg/วัน
ผลข้างเคียง : พิษต่อตับ เมื่อได้รับมากๆ ตัวเหลือง ทำให้ตายได้ อาการพิษเริ่มต้นใน24ชม. ทำให้เกิดโคม่าได้เนื่องจากน้ำตาลในเลือดต่ำ
Ibuprofen
ข้อบ่งใช้ : บรรเทาอาการอักเสบต่างๆ ลดไข้
วิธีใช้ : บรรเทาการอักเสบ400mg ทุก6ชม. บรรเทาปวดลดไข้ 200-400mg ทุก4-6ชม. บรรเทาปวดประจำเดือน 400mg ทุก4-6ชม.
ผลข้างเคียง : ภาวะเกล็ดเลือดต่ำ ปวดท้อง คลื่นไส้ ร้อนในอก แน่นท้อง ตาพร่า
ข้อควรระวัง : ในกลุ่มที่ GI bleeding , มีแผลในกระเพาะอาหาร หลีกเลี่ยงในสตรีมีครรภ์และให้นมบุตร
Aspirin
ข้อบ่งใช้ : ลดไข้ บรรเทาปวด ลดการอักเสบ ป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน
วิธีใช้ : ลดไข้ 300mg ทุก4ชม
ข้อควรระวัง : เกิดพิษต่อไต ปัสสาวะไม่ออกหรือเลือดออกในปัสสาวะ อาจระคายเคืองลำไส้ ถ้าใช้มากอาจทำให้มึนงง ใจสั่น หูอื้อ ทำให้เลือดออกง่าย ไม่ควรใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 1ปี และในหญิงตั้งครรภ์ในช่วง3เดือนก่อนคลอด
ยากลุ่ม Antihistamine
แบ่งได้2กลุ่ม
1st generation Sedating antihistamine ผลข้างเคียงทำให้ง่วงซึม : CPM
2nd generation Non-sedating antihistamine ลดผลข้างเคียงที่ทำให้ง่วงซึม : cetirizine
CPM
ใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยแพ้ทันที ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง เข้ากล้ามเนื้อ หรือฉีดเข้าหลอดเลือดอย่างช้าๆ
ผลข้างเคียง : สงบ ง่วงซึม ปากแห้ง ทางเดินหายใจแห้ง หัวใจเต้นเร็ว ความดันเลือดลดลง
คำเตือน : หลีกเลี่ยงดื่มแอลกอฮอล์หรือใช้ร่วมยากดCNS ผู้ที่ขับรถหรือใช้เครื่องจักร ระวังการใช้ยาในเด็ก
Cetirizine
รักษาอาการแพ้ต่างๆบรรเทาคัน อาการที่เกิดจากลมพิษ
วิธีใช้ : วันละครั้ง
คำเตือน : หลีกเลี่ยงดื่มแอลกอฮอล์หรือใช้ร่วมยากดCNS
ผู้ที่ขับรถหรือใช้เครื่องจักร ระวังการใช้ยาในเด็ก
Hydroxyzine
ใช้ภูมิแพ้ทางผิวหนัง
อาการข้างเคียง : ง่วงซึมในตอนกลางวัน ปากแห้ง มึนงง ง่วงนอน
ยาที่ใช้ใน Anaphylaxis/shock
Adrenaline
มีฤทธิ์หดตัวของเลือด ใช้ในภาวะการแพ้แบบ anaphylaxisภาวะหัวใจหยุดเต้น
วิธีใช้ : 1mg IV push ทุก3-5นาที ทางสายสารน้ำ
ผลข้างเคียง : มีอสการหวาดกลัว วิตกกังวล เครียด กระวนกระวาย เวียนหัว ชีพจรเต้นเร็ว ระวังในคนไข้ hyperthyroid ความดันโลหิตจะสูง
ห้ามใช้ : Epinephrine ในผู้ป่วยที่ได้รับยาปิดกั้น beta-adrenergic receptor
Respiratory Drugs
Dextromethophan
ข้อบ่งใช้ : กดอาการไอ
ผลข้างเคียง : ง่วง เดินเซ อารมณ์เคลิ้มสุข รวมถึงกดการหายใจ
คำแนะนำ : ไม่ควรใช้ยานี้ในผู้ป่งบมีอาการไอชนิดมีเสมหะ
Tissue Mixture
ประกอบด้วย camphorated opium tinctureกับGlycyrrhiza fluid extract
ทำให้ชุ่มคอ โดยการเคลือบและขับเสมหะ
ผลข้างเคียง : เกิดความดันโลหิตสูง เกิดการไม่สมดุลของเกลือแร่ในร่างกาย
คำเตือน : ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยความดันสูง
Scillae Ammon Mixture
ใช้ขับเสมหะไม่เหนียวมาก
Guaifenesin
ใช้แก้ไอในเด็ก
GI drugs
Simethicone(Air x)
ลดอาการท้องอืด แน่นท้อง
Carminative mixture
ลดการปวดแน่นท้อง ช่วยขับลม
Aluminium hydroxide and Magnesium hydroxide
รักษากระเพาะอาหารอักเสบ แผลในกระเพาะอาหาร
💊Ranitidine
ลดการหลั่งกรดในกระเพาะอาหารโดยแย่งจับกับ H2 receptor ที่กระเพาะอาหาร
💊Dimenhydrinate
ป้องกันเมารถ เมาเรือได้ดี
💊Domperidone
บรรเทาอาเจียน คลื่นไส้ ย่อยอาหารล่าช้าจนมีอาการแน่นท้อง ท้องอืด เรอ
💊Hyoscine-n-butylbromide
ลดอาการปวดเกร็งอย่างเฉียบพลันของกระเพาะอาหารและลำไส้
💊Bisacodyl
ช่วยถ่ายท้อง สำหรับแก้อาการท้องผูกที่ปลอดภัย
💊Milk of Magnesia (MOM)
เป็นยาระบายต้องการให้ขับถ่ายอย่างรวดเร็ว
💊ORS
ทดแทนการเสียน้ำในร่างกายหรือในรายที่มีอาการท้องร่วง
Vitamins and Minerals
💊Multivitamin
ใช้ในภาวะขาดวิตามิน ในผู้ที่ต้องการเสริมวิตามินมากขึ้น
💊Vitamin B complex
💊Vitamin B1/Thiamine
สารอาหารจำเป็นต่อการทำงานของเนื้อเยื่อโดยช่วยร่างกายเปลี่ยนอาหารให้เป็นพลังงาน
💊Vitamin B6
โรคจากการขาดโรคโลหิตจาง ผื่นผิวอักเสบจากต่อมไขมัน
💊Vitamin C
ถ้าขาดทำให้เกิดเลือดออกตามไรฟัน
💊Ferrous fumarate
ป้องกันเลือดจางจากภาวะขาดธาตุเหล็ก
ห้ามใช้ยา : ในผู้ป่วยในผู้ป่วยธาลัสซีเมีย
💊Folic acid
ช่วยเสริมสร้างกระบวนการผลิตเซลล์ใหม่ให้มีสุขภาพดีโดยเฉพาะในหญิงตั้งครรภ์
Antimicrobial drugs
💊Albendazole
ขับถ่านพยาธิตัวกลม (พยาธิเส้นด้าย พยาธิปากขอ พยาธิไส้เดือน)
💊Mebendazole
รักษาโรคพยาธิ ออกฤทธิ์ฆ่าพยาธิ/ถ่ายพยาธิได้หลายชนิดในเวลาเดียวกัน
💊Amoxycillin
ใช้ในโรคติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจ ระบบทางเดินปัสสาวะ ระบบทางเดินอาหาร
💊Penicillin
ใช้ในการรักษาโรคติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจเช่น ทอนซิลอักเสบ
💊Erythromycin
รักษาโรคติดเชื้อจากแบคทีเรียต่างๆเช่น ติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ ระบบอวัยวะสืบพันธ์
💊Cotrimoxazole
ใช้ในติดเชื้อทางเดินหายใจ ทางเดินปัสสาวะ ทางอวัยวะสืบพันธ์ ทางเดินอาหารและผิวหนัง
💊Dicloxacillin
ใช้รักษาโรคติดเชื้อแบคทีเรีย Staphylococci,StreptococciและPneumococci
💊Doxycycline
ใช้รักษาโรคติดเชื้อได้กว้าง รวมทั้งโรคปอดอักเสบ
💊Norfloxacin
รักษาโรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ โรคหนองในและแผลริมอ่อน โรคติดเชื้อทางเดินอาหาร
ยารัดมดลูก
💊Methylergometrine
กระตุ้นการบีบตัวของมดลูกและกล้ามเนื้อเรียบหลอดเลือดโดยตรง ป้องกัน แก้ไขการตกเลือดหลังคลอดหรือทำแท้ง
Drugs for external use
💊Triamcinolone acetonide
ใช้บรรเทาอักเสบของแผลในช่องปากที่เกิดในเยื่อบุภายในปากหรือบนลิ้น
💊Gentian violet
ใช้ทาเฉพาะที่รักษาการติดเชื้อจาก Candida albicans บริเวณผิวหนังหรือเยื่อเมือก
💊Clotrimazole
รูปแบบครีม ใช้ทาผิวหนังที่ติดเชื้อรา
💊Miconazole
รักษาการติดเชื้อราที่ผิวหนัง ได้แก่ กลาก เกลื้อน
💊Chloramphenical eye drop/ointment
ใช้รักษาการติดเชื้อที่ตา เกิดจากเชื้อที่ไวต่อยานี้
💊Methyl salicylate
บรรเทาอาการเมื่อย เคล็ดตามข้อ และกล้ามเนื้อ
Herbal Drugs
💊ขมิ้นชัน
รักษาอาการแน่นจุกเสียด
💊ยาเม็ดฟ้าทลายโจร
รักษาการท้องเสียไม่ติดเชื้อ อาการเจ็บคอ
💊ครีมไพจีซาล
รักษาอาการบวม ฟกช้ำ เคล็ดยอก
💊ยาอมมะแว้ง
บรรเทาอาการไอ ละลายขับเสมหะ
Local anesthetic
💊Lidocaine HCI
ขนาดและวิธีใช้ 1.5mg/kg iv bolus dose ทุก10นาที แต่ไม่เกิน225mgและให้ต่อ 1-4mg/min
4mg/kg via ET tubeในภาวะฉุกเฉิน
Disinfectant and Antiseptics
แบ่งตามความสามารถในการทำลายเชื้อได้ 3 ระดับ
-Intermediate-level disinfectants คือสารเคมีที่ไม่สามารถทำลายสปอร์ของแบคทีเรีย แต่สามารถทำลายเชื้อจุลินทรีย์ที่มีความสำคัญ เช่น เชื้อวัณโรค และไวรัสได้ กลุ่มนี้ได้แก่ Alcohol, Formaldehyde, สารประกอบคลอรีน Sodium Hypochlorite
-Low-level disinfectants คือสารเคมีที่ไม่สามารถทำลายสปอร์ของแบคทีเรียและไม่สา มารถทำลายเชื้อวัณโรคและเชื้อไวรัสเช่น povidone-iodine, Chlorhexidine gluconate
-High-Level disinfectant คือ สารเคมีที่สามารถทำลายสปอร์ของแบคทีเรียและจุลินทรีย์อื่นๆทุกชนิดได้แก่ Glutaraldehyde 2.0 - 3.2%, ก๊าซ เอทิลีนออกไซด์ เป็นต้น
Elthyl alcohol
ทำลายเชื้อได้ดีที่ความเข้มข้น 60 - 90 % แต่ไม่มีผลต่อสปอร์ของแบคทีเรีย
Chlorhexidine gluconate 4% W/V in liquid soap solution (Hibiscrub)
ใช้แทนสบู่สำหรับฟอกมือก่อนผ่าตัด หรือ เตรียมผิวหนังก่อนผ่าตัด
Povidone iodine 10 % เทียบเท่า iodine 1 % (10,000 ppm)
ละลายน้ำได้ดี ไม่เปื้อน ล้างออกง่าย นิยมใช้ในการทำความสะอาดผิวหนัง และใช้ฟอกมือ ก่อนผ่าตัด
Povidone iodine
ทำลายเชื้อแบคทีเรียได้ 85 % โดยเฉพาะแบคทีเรียที่ อยู่ในระยะกำลังเจริญเติบโต แต่ทำลายสปอร์ของแบคทีเรียไม่ได้
Sodium hypochlorite
ความเข้มข้น 100 ppm ทำลายเชื้อแบคทีเรียได้ใน 10 นาที
1.5% Chlorhexidine + 15% Cetrimide ( Savlon ®)
Savlon 1:30 ที่ใช้เป็นน้ำยาฆ่าเชื้อสําหรับแช่เครื่องมือ
Parenteral Products
Glucose 50%
ใช้รักษาภาวะ Hypoglycemia
น้ำเกลือ / Saline
ข้อบ่งใช้
ขาดน้ำ (Dehydration)
ช็อก (Shock)
หมดสติ หรือกินข้าวและน้ำไม่ได้นานๆ
น้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia)
ผู้ป่วยที่อดอาหารและน้ำก่อนและหลังผ่าตัด
ผู้ป่วยที่ต้องฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำ วันละหลาย ๆ ครั้ง
ชนิดของนํ้าเกลือที่ใช้บ่อย
Normal saline solution/NSS มี NaCl 0.9% ซึ่งเท่ากับกับความเข้มข้นของเกลือในกระแสเลือดของคน
2.5% Dextrose in water หรือ 5%D/W นํ้าตาลเดกซ์โทรสทีมีความเข้มข้น5%
5% Dextrose in NSS หรือ 5% D/NSS นํ้าตาลเดกซ์โทรสเข้มข้น 5% ผสมกับน้ำเกลือธรรมดา
4.5% Dextrose in 1/3 NSS น้ำตาลเดกซ์โทรสเข้มข้น 5% ผสมกับน้ำเกลือที่มีความเข้มข้น 0.3% (เข้มข้น 1/3 ของนํ้าเกลือธรรมดา)
D_ 5 % NSS ( 5 % dextrose + 0. 9 % NaCl) Injectable solution
ข้อบ่งใช้ ขึ้นอยู่กับอายุ น้ำหนักตัว อาการทางคลินิก สมดุลกรด-ด่าง และเกลือแร่ในร่างกาย
ทดแทนของเหลวที่สูญเสียไป แหล่งสํารองพลังงานของร่างกาย ใช้ในกรณีพิเศษ เช่น ไตวาย ครรภ์เป็นพิษ ลดความ ดันในสมองใช้เตรียมอาหารที่ให้ทางหลอดเลือด
D5 % N/2 (5% dextrose +0.45 % NaCl)
ข้อบ่งใช้ ขึ้นอยู่กับอายุ น้ำหนักตัว อาการทางคลินิก สมดุล กรด-ด่าง และเกลือแร่ในร่างกาย ทดแทนของเหลวที่สูญเสียไป แหล่งพลังงานสํารองของร่างกาย เป็นทางนำยาเข้าสู่ร่างกาย
Lactate ringer's solution
Injectable solution มี Electrolyte ใกล้ เคียงกับ Extra cellular fluid ของร่างกายมากที่สุด
Contraceptives
ยาเม็ดคุมกำเนิด
ใช้ป้องกันการตั้งครรภ์ในสตรี ทั่วไปที่มีสุขภาพดีและยังไม่พร้อมที่ จะมีบุตรหรือสตรีที่ต้องการเน้น ระยะการมีบุตร
รูปแบบ ยาเม็ดบดแผงละ 21 เม็ด 22 เม็ด 28 เม็ด
ยาฉีดคุมกาเนิด : Medroxyprogesterone acetate (DMPA)
ขนาดและวิธีใช้ เริ่มตั้งแต่วันแรกของประจําเดือนหรือ ภายใน 5 วันแรกของการมีประจําเดือน และต้องกลับไปฉีด ทุก 2 เดือน หรือ 3 เดือน
รูปแบบ ชนิดจืด 1 ครั้ง ป้องกันการตั้ง ครรภ์ใต้ 2 เดือน และ 3 เดือน
ยาฝังคุมกำเนิด
รูปแบบ ชนิดหลอด 1,6 หลอด
ขนาดและวิธีใช้ 1. สตรีทั่วไปควรฝังยาในวันที่ 1 ถึง 5 วันแรกของประจําเดือน
สตรีหลังคลอดหรือแท้งบุตรควร ฝังยาหลังคลอด 4 – 6 สัปดาห์
หลังแท้งสามารถฝังยาคุม กําเนิดได้ทันที หรือไม่เกิน 2 สัปดาห์หลังแท้ง
Vaccine
การเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน มี 2 วิธีใหญ่ๆ
1.Passive immunization การให้ภูมิคุ้มกัน ของคน/สัตว์ที่มีอยู่แล้ว
2.Active immunization การกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นเอง
การแพ้ยา (Drug Allergy) แพ้ยา
คือ ปฏิกิริยาตอบสนองที่เกิดจากภูมิคุ้มกันของ ร่างกายต่อต้านยาที่ได้รับเข้าไป คล้ายการต่อต้านสิ่ง แปลกปลอม และหากปฏิกิริยานี้มีมากเกินไปก็อาจ ตามมาด้วยอาการแพ้ยาอ่อน ๆ ไปจนถึงขั้นรุนแรง
-Fixed drug eruption
-Steven Johnson Syndrom (SJD)
-Toxic Epidermal Necrolysis (TEN)
-Delayed allergic response
-Angioedema Anaphylaxis
การใช้ยาในสตรีมีครรภ์
กลุ่มยาแก้ปวดลดไข้ : ยาแก้ปวด Paracetamol เป็นยาที่ปลอดภัยในการใช้ ในขณะตั้งครรภ์ ถ้าใช้ในขนาดรักษาปกติ
กลุ่มยาแก้อักเสบชนิดที่ไม่ใช้สเตียรอยด์ ยา Ibuprofen Indomethacin Mefenamic และ Naproxen ไม่มีรายงาน ถึงการเป็นสารที่ก่อให้เกิด ความผิดปกติของอวัยวะในทารก
อาการคลื่นไส้ อาเจียน (Morning sickness) ยาที่ปลอดภัยที่สุดเห็นจะได้แก่ vitamin B6 (Pyridoxine)
อาการแสบหน้าอก อาหารไม่ย่อย (Heart burn) แนะนำให้ใช้ยาลดกรดที่มีส่วนผสมของเกลือ แมกนีเซียม
อาการท้องผูก (Constipation) ควรเลือกใช้ยาระบายในกลุ่ม bulk laxative เช่น Psyllium seed หรือพวก Lactulose หรือ Lactitol ซึ่งจะปลอดภัยกว่า
อาการคันช่องคลอด (Vaginal irritation) หากเกิด Candidiasis ให้เลือกใช้ยาทา Clotrimazole
ยาปฏิชีวนะที่ใช้ได้อย่างปลอดภัยในสตรีมีครรภ์ ได้แก่ กลุ่ม Penicillins Spiramycin Erythromycin
ยาที่ทารกหรือเด็กเล็กไม่ควรใช้
-Aspirin/Bleeding ไม่ควรใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 1ปี -Antihistamine/Sedating ไม่ควรใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 2สัปดาห์ -Tetracycline/Teeth&Bone ห้ามใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 8ปี -Opium related products/Respiratory Center ห้ามใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 2ปี
-Chloramphenicol/Gray syndrome ห้ามใช้ในเด็ก อายุต่ำกว่า 4เดือน
นศพต.ภัทระ ตันติเวชกุล เลขที่51