Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
อริยสัจ 4 ตอนนิโรธ - Coggle Diagram
อริยสัจ 4 ตอนนิโรธ
วิมุตติ 5
หมายถึง ความหลุดพ้นจากกิเลสที่ทำให้เกิดทุกข์
สมุจเฉทวิมุตติ (หลุดพ้นด้วยตัดขาด)
หมายถึง ความหลุดพ้นจากกิเลสทั้งหลายโดยใช้มรรคญาณ 4 ได้เเก่
โสตาปัตติมรรค สกทาคามิมรรค อนาคามิมรรค เเละอรหัตตมรรค ที่เกิดขึ้นตามลำดับ เป็นเครื่องตัด
เช่น พระโสดาบัน ตัดความเห็นว่าเป็นตัวของตน ตัดความลังเลสงสัย ตัดความถือมั่นศีลพรต ได้เด็ดขาดตลอดไป โดยใช้โสตาปัตติมรรคเป็นเครื่องมือ
วิกขัมภนวิมุตติ (หลุดพ้นด้วยข่มไว้)
หมายถึง การข่มกิเลสเเละอกุศลธรรมต่างๆได้ชั่วคราวด้วยสติสัมปชัญญะ
เปรียบเหมือนเอาของหนักวางทับกองหญ้าไว้ ถ้าทับไว้หลายวันหญ้าก็จะเฉาตาย เเต่ถ้าเอาของออกไป หญ้าก็จะงอกขึ้นมาอีก
ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ (หลุดพ้นด้วยสงบระงับ)
เป็นผลที่เกิดจากสมุจเฉทวิมุตติจิตสงบระงับ เพราะหมดกิเลสโดยสิ้นเชิง เป็นความหลุดพ้นที่ยั่งยืนตลอดไป
ตทังควิมุตติ (หลุดพ้นด้วยองค์นั้นๆ)
หมายถึง ความหลุดพ้นจากกิเลส ด้วยธรรมที่เป็นคู่ปรับหรือตรงกันข้าม
นิสสรณวิมุตติ (หลุดพ้นด้วยสลัดออกได้)
เป็นสภาวะที่จิตหลุดพ้นออกไปจากกิเลสทั้งปวง จิตเป็นสุขปลอดโปร่ง
เหมือนกับนิโรธ เพราะการดับกิเลสได้ก็คือการหลุดพ้นจากกิเลส
ตัวอย่างการนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน
ตัวอย่างของตทังควิมุตติ
ละการฆ่าสัตว์ด้วยการเจริญเมตตา
ละการลักทรัพย์ด้วยสัมมาอาชีวะ
ละการประพฤติผิดในกามด้วยกามสังวร
ตัวอย่างของวิกขัมภนวิมุตติ
ข่มใจไม่เอาของของคนอื่นมาเป็นของตัวเอง
ข่มใจไม่ฆ่าสัตว์ เช่น ไม่ตบยุง
ข่มใจไม่ดื่มเหล้าเเละเสพยาเสพติด
วิมุตติมี 2 ระดับ
วิมุตติระดับโลกุตตระ
คือ การหลุดพ้นจากกิเลสอย่างเด็ดขาด ทำให้มีความสงบสุขอย่างถาวร
วิมุตติระดับโลกิยะ
คือ การหลุดพ้นจากกิเลสชั่วคราว ทำให้มีความสงบสุขชั่วคราว
นิโรธ
หมายถึง ความดับทุกข์ ความดับกิเลส
ธรรมที่ควรบรรลุ
นิพพาน
หมายถึง การดับกิเลสเเละกองทุกข์
สอุปาทิเสสนิพพาน
ดับกิเลสยังมีขันธ์ 5 เหลือ คือ ดับกิเลสไม่ได้ดับขันธ์ นิยมเรียก กิเลสนิพพาน (ดับกิเลส)
นิพพานถาวร
การดับกิเลสได้เด็ดขาด กิเลสที่ดับได้เเล้วไม่กลับมาเกิดอีก มี 2 ระดับ
ดับกิเลสได้บางส่วน
ได้เเก่ นิพพานของพระอริยบุคคลขั้นพระโสดาบัน พระสกทาคามีเเละพระอนาคามี
ดับได้ทั้งหมด
ได้เเก่ นิพพานของพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า เเละพระอรหันต์ทั้งหลายที่ยังเกี่ยวข้องกับขันธ์ 5
นิพพานชั่วคราว
หมายถึง การดับกิเลสได้ชั่วคราว ไม่เด็ดขาด กิเลสที่ดับไปเเล้วเมื่อได้โอกาสก็เกิดขึ้นมาอีก
การดับกิเลสได้ชั่วคราวด้วยธรรมคู่ปรับ (ตทังควิมุตติ)
ดับกิเลสชั่วคราวด้วยการข่มไว้ (วิกขัมภนวิมุตติ)
อนุปาทิเสสนิพพาน
ดับกิเลสไม่มีขันธ์ 5 เหลือ คือ ดับทั้งกิเลสเเละขันธ์ 5 นิยมเรียก ขันธนิพพาน (ดับขันธ์หรือปรินิพพาน) คือ ดับสนิทไม่มีเชื้อให้กลับมาเกิดอีก เหมือนไฟที่ดับมอดไปเพราะหมดเชื้อ
ได้เเก่ การปรินิพพานของพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า เเละพระอรหันตขีณาสพทั้งหลาย
ตัวอย่างการนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน
ใช้หลักสอุปาทิเสสนิพพาน ในเรื่องของนิพพานชั่วคราว
ตัวอย่างการดับกิเลสได้ชั่วคราวด้วยธรรมคู่ปรับ (ตทังควิมุตติ)
ละการฆ่าสัตว์ด้วยการเจริญเมตตา
ละการประพฤติผิดในกามด้วยกามสังวร
ละการลักทรัพย์ด้วยสัมมาอาชีวะ
ตัวอย่างการดับกิเลสชั่วคราวด้วยการข่มไว้ (วิกขัมภนวิมุตติ)
ข่มใจไม่เอาของของคนอื่นมาเป็นของตัวเอง
ข่มใจไม่ฆ่าสัตว์ เช่น ไม่ตบยุง
ข่มใจไม่ดื่มเหล้าเเละเสพยาเสพติด