Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE EDUKACJI - Coggle Diagram

- - - - co jednostka powinna wynieść ze swojej edukacji
      - jaka jednostka powinna być po ukończeniu edukacji
    - - co jednostka powinna wnosić do życia społecznego
      - jaką postawę wobec społeczeństwa powinna jednostka prezentować i jakie powinny być ukształtowane poprzez szkołę
  - - - koncepcja psychologiczna
        
        naturalizm J.J Rouseeau
        
        rozwój jednostki wg. wrodzonego wzorca
        
        rozwój wewnętrznego dobra dziecka
        
        ważne to co jednostkowe, nowe, osobiste
      - procesy uczenia się
        
        wiedza i umiejętności jednostki są ważne wówczas, gdy prowadzą do samoakceptacji i rozwoju jednostki
        
        edukacja sprowadzona jest do działań wspierających rozpoznanie i zaspokajanie potrzeb ucznia
      - cele, metody, formy
        
        program szkolny nie może stanowić zbioru ustalonych i obowiązkowych treści: program szkolny to indywidualnie kreowana ścieżka edukacyjna jednostki
        
        dorośli powinni unikać wszelkiego wpływu na naturalny i spontaniczny proces rozwoju dziecka – interwencja dorosłych zakłóca rozwój jednostki
        
        rola dorosłego (nauczyciela) sprowadza się do pozostawiania dziecku swobodnej przestrzeni do eksploracji, gromadzenia doświadczeń
        
        zadaniem nauczycieli jest tworzenie permisywnej (przyzwalającej) atmosfery – zezwalanie dziecku na podejmowanie dowolnej aktywności, zależnej od jego potrzeb w danym momencie
        
        wolność jednostki jako najwyższe dobro – w rezultacie nauczycielowi nie powinien formułować bezpośrednich, dyrektywnych wymagań - uczeń ma mieć wolny wybór
        
        nie chodzi o przygotowanie jednostki, do pełnienia określonej roli społecznej
      - standard jednostkowy
        
        bądź tym, kim możesz być
      - standard społeczny
        
        bądź sobą, jesteś najważniejszy
      - standard instytucjonalny
        
        nie przeszkadzać
      - praktyka edukacyjna
        
        szkoły demokratyczne
    - - koncepcja psychologiczna
        
        edukacja ma być zatem transmisją (przekazywaniem) zdobyczy kultury
        
        celem jest uwewnętrznienie przez ucznia norm przekazywanych przez pokolenie wcześniejsze
        
        edukacja ma zapewnić trwanie - ważne to co wspólne i ustalone
        
        orientacja na przeszłość
        
        adaptacyjny wymiar edukacji
      - procesy uczenia się
        
        kierowane przez oddziałującego nauczyciela
        
        wzmocnienia pozytywne i negatywne mają wdrukowywać jednostce przedstawiane treści, powodować internalizację pożądanych wzorów zachowań i eliminowanie niepoprawnych
      - cele, metody, formy
        
        kluczowa w edukacji jest skuteczność nauczyciela w przekazywaniu zasobów wiedzy i wartości – celem edukacji jest urabianie ucznia wg wzoru
        
        specyficzna rola ucznia, którego zadaniem jest przyswojenie wiedzy i prawidłowe jej odtworzenie
        
        prawdziwa wiedza: obiektywna, sprawdzalna
      - standard jednostkowy
        
        bądź tym, kim powinieneś być, czego od ciebie oczekują
      - standard społeczny
        
        bądź pożyteczny, jesteś jednym z wielu
      - standard instytucjonalny
        
        wsączać wiedzę i umiejętności
      - praktyka edukacyjna
        
        szkoła tradycyjna
    - - koncepcja psychologiczna
        
        rozwój jednostki to postęp – poprzez przechodzenie przez kolejne stadia
        
        celem jest osiągnięcie coraz wyższego poziomu rozwoju organizacji struktur psychicznych (wzajemne oddziaływanie organizmu i środowiska)
        
        progresywiści odrzucają zarówno romantyczną koncepcję rozwoju rozumianego jako dojrzewanie, jak i środowiskowy determinizm rozwoju jednostki (transmisja kulturowa)
      - procesy uczenia się
        
        celem edukacji jest tworzenie środowiska, które aktywnie stymuluje rozwój jednostki poprzez prezentację rozwiązywalnych autentycznych problemów i konfliktów (J. Dewey)
        
        proces kształcenia polega na tworzeniu warunków, które umożliwiają funkcjom psychicznym, w miarę ich kolejnego pojawiania się, dojrzewanie i przechodzenie do funkcji wyższych w najbardziej wolny i pełny sposób
      - cele, metody, formy
        
        cele edukacyjne powinny wspierać potrzeby rozwojowe jednostki
        
        kluczowe jest diagnozowanie aktualnego stadium rozwojowego ucznia i właściwe stymulowanie jego rozwoju
        
        zasadą ma być „prowokowanie” rozwoju – konfrontowanie ucznia z konfliktem poznawczym/autentyczność wyzwań edukacyjnych
        
        nauczyciel ma wspierać ucznia w reorganizacji struktur poznawczych, stymulować jego aktywne myślenie
        
        zdobywanie wiedzy dokonuje się przez aktywną zmianę we wzorcach myślenia wywołaną przez doświadczane sytuacje rozwiązywania problemów
        
        wiedza nie jest wewnętrznym doświadczaniem (ideologia romantyczna) ani fenomenem obiektywnym (transmisja kulturowa) – wiedza powstaje/aktualizuje się w relacji jednostki wobec sytuacji problemowej
        
        program szkolny powinien zawierać treści, problemy, doświadczenia prowokujące rozwój dziecka
        
        progresywizm zaowocował konstruowaniem programów wykorzystujących działanie, doświadczenie i rozwiązywanie problemów
        
        szkoła ma stwarzać sytuacje konfrontowania ucznia z różnorodną wiedzą, zadziwiać, wprowadzać w konflikt poznawczy, prowokować do podejmowania działalności
      - standard jednostkowy
        
        bądź tym, kogo możesz sobie wyobrazić jako siebie
      - standard społeczny
        
        nie daj się i zmagaj się z przeciwnościami
      - standard instytucjonalny
        
        prowokować
      - praktyka szkolna
        
        koncepcje Nowego Wychowania (plan daltoński, plan jenajski)
        
        Szkoła wg planu jenajskiego
        
        Peter Petersen
        
        zastąpienie nauczania przedmiotowego nauczaniem problemowym
        
        warunkiem koniecznym skuteczności nauczania jest jego indywidualizacja
        
        Wrocławska Szkoła Przyszłości
- - - - behawioryzm klasyczny
      - neobehawioryzm
      - neoneobehawioryzm
    - - czysta karta / tabula rasa
      - człowiek gromadzi wiedzę poprzez doświadczanie świata i interakcje z nim (asocjacja)
      - każde twierdzenie musi być potwierdzone przez doświadczenie
      - prawa naukowe to twierdzenia na temat ogólnych, powtarzalnych wzorców doświadczenia
    - - człowiek jest zewnątrzsterowny - zachowanie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne
      - system kar i nagród
        
        narzędziem wpływu są wzmocnienia pozytywne i negatywne
      - każde zachowanie jest funkcją jakiejś zmiennej - zazwyczaj zmiennej środowiskowej
      - podejście deterministyczne
      - procesy psychiczne nie kierują zachowaniem człowieka – pojęcie wolnej woli jest semantyczną fikcją
      - świadome kierowanie swym losem jest zbiorową iluzją
      - w konsekwencji: jeśli chcemy ukształtować doskonałego człowieka, to najpierw trzeba stworzyć doskonałe środowisko
    - - narzędzia wpływu na człowieka to inżynieria behawioralna a w edukacji - technologia kształcenia
        
        inżynieria behawiorystyczna to celowe sterowanie zachowaniem człowieka z wykorzystaniem mechanizmów sterowania pozytywnego oraz negatywnego (awersyjnego/punitywnego)
      - umysł człowieka jako black box (jej zawartość jest niedostępna naukowemu poznaniu, odgrywa nikłą rolę w wyjaśnianiu zachowań jednostki)
      - uczenie się rozumiane jako zmiana zachowania traktowane jest jako reaktywne – wywoływane i utrwalane dzięki stosowaniu mechanizmów wzmacniających
      - odpowiednio skonstruowane procedury wychowawcze i dydaktyczne stanowią narzędzie w rękach nauczycieli i pozwalają wymuszać reaktywne zachowania ucznia
      - nauczyciel jako dominujący projektant rozwoju ucznia, inżynier obsługujący maszynę do transmisji kulturowej
      - technologia wychowania i kształcenia – powtarzanie i odpowiednie stosowanie wzmocnień pozytywnych i negatywnych, celem jest wdrukowanie jednostce przedstawianych treści, internalizowanie przez nią pożądanych wzorów zachowań, wygaszanie i tłumienie tych, które uznane są za nieprawidłowe
    - - czynności nauczyciela są punktem wyjścia dla czynności ucznia, stąd głównym przedmiotem projektowania są akty nauczania
      - aby nauczania i uczenie było skuteczne czynności nauczyciela i ucznia muszą przebiegać wg zaplanowanego wzoru
      - wiedza rozumiana jest jako zewnętrzna (zapisana w podręczniku), „skończona”, „do opanowania”
      - każda czynność ucznia powinna być kontrolowana i odpowiednio (pozytywnie lub negatywnie) wzmacniana
      - błędy uczniowskie są niepożądane (najlepiej, gdyby ich nie było – uczeń powinien kopiować prawidłowe wzorce)
      - konieczne i możliwe jest precyzyjne formułowanie celów kształcenia, a nawet poszczególnych lekcji
      - w rezultacie: cele i działania edukacyjne są projektowane bez wcześniejszego rozeznania w potrzebach i możliwościach uczniów
    - - uczeń jest sprowadzony do roli biernie poddającego się stosowanym przez nauczyciela procedurom – nauczyciel zajmuje pozycję dominującą
      - nauczyciel też jest uprzedmiotowiony, bo realizuje narzuconą ofertę dydaktyczną
      - program działania jest zewnętrzny zarówno wobec nauczyciela, jak i ucznia
      - aktywność ucznia jest ściśle kontrolowana przez nauczyciela – uczeń wykonuje polecenia nauczyciela
      - nauczyciel działa w przekonaniu o słuszności i niepodważalności własnej wiedzy i systemu wartości
      - realizacja narzuconego programu wyklucza twórczą aktywność nauczyciela i ucznia (kontakt instrumentalny, rzeczowy a nie osobowy)
  - - - nurty i kierunki w pedagogice, które związane są z podkreślaniem duchowości człowieka, jego uwolnieniem od determinizmu oraz zakorzenienie w psychologii humanistycznej (te dwa źródła dookreślają się wzajemnie)
      - edukacja ma być skoncentrowana na indywidualności każdego człowieka (a nie na „wyposażaniu” go w wiedzę i umiejętności)
      - pedagogika zorientowana humanistycznie: „dzięki duchowości jednostka jest w stanie uwolnić się od deterministycznych uwarunkowań i przezwyciężyć swoje uprzedmiotowienie”
      - fundament: psychologia humanistyczna oraz pedagogika kultury i hermeneutyczna
      - naturalizm jako filozofia edukacyjna stanowiąca płaszczyznę rozumienia rozwoju i relacji N-U
    - - J. J. Rousseau
        
        każde dziecko przybywa na świat już wcześniej ukształtowane, ze wszystkimi podstawowymi aspektami osobowości będącymi w zalążku i mającymi się jedynie rozwinąć w ciągu dalszego rozwoju – idea preformacjonizmu
        
        rodzice/opiekunowie/dorośli mają do odegrania niewielką rolę – ich zadaniem jest pozostawienie dziecku zupełnej swobody, nieprzeszkadzanie w rozwoju, ograniczenie swoich wpływów, zapewnienie maksymalnie przyzwalającego otoczenia, w którym potencjał dziecka może się rozwijać.
        
        dziecko powinno mieć szansę swobodnie wyrażać swoje zainteresowania oraz podejmować spontaniczną aktywność
        
        siłą napędową rozwoju człowieka jest jego wewnętrzne dążenie do samorealizacji
        
        zadaniem edukacji jest tworzenie bezkonfliktowego otoczenia, bogatego w impulsy, zapewniające zdrowy rozwój
        
        metafora „pielęgnowania rośliny”
        
        dziecko to niewinny dzikus – dzieciństwo jest najbardziej naturalnym stadium rozwoju człowieka, tym czasem należy się upajać i cieszyć jak najdłużej
      - C. Rogers
        
        człowiek rodzi się ze swym indywidualnym potencjałem rozwojowym, a jego natura ma charakter pozytywny- pozytywne i konstruktywne są zatem i dążenia człowieka
        
        naturalną siłą napędową człowieka jest dążenie do samorealizacji – realizacja potencjału właściwego jednostce, człowiek z natury dąży do pełni swego człowieczeństwa
        
        Relacja wobec środowiska: tak jak kwiat posadzony w ubogiej glebie, niepodlewany i niezadbany, nie rozkwitnie, tak rozwój człowieka będzie zahamowany w warunkach niesprzyjających tendencji do samoaktualizacji
      - A. Maslow
        
        celem uczenia się jest samorealizacja rozumiana jako pełne wykorzystanie talentów, zdolności, możliwości itp. pełnia wykorzystania własnego potencjału, samorealizacja stanowi najwyższą potrzebę człowieka
        
        proces uczenia się wymaga osobistego zaangażowania całej osoby: sprowadza się do odkrywania, postrzegania, rozumienia, interpretowania i działania
        
        oceny procesu uczenia się dokonać może tylko osoba ucząca się (tylko ona ma wgląd w swoje potrzeby)
    - - koncentracja na warunkach, w których powinna przebiegać edukacja: nie można nikogo zmienić, nie można mu przekazać gotowych doświadczeń. można natomiast stworzyć atmosferę szczególnie sprzyjającą rozwojowi
      - środowisko edukacyjne ma być przyzwalające i odpowiadać na potrzeby dziecka
      - adekwatność edukacyjna oznacza uczenie się tego, na co dana osoba jest gotowa w określonej fazie rozwoju
      - spontaniczna, wielokierunkowa aktywność dziecka realizowana w przyzwalającym otoczeniu (kontekst sprzyjający aktywności dziecka)
      - postawa facylitacyjna nauczyciela
        
        emocjonalne ciepło i bezwarunkowa akceptacja
        
        wrażliwe empatyczne rozumienie (wczuwanie się w percepcję świata „drugiego”)
        
        osobista spójności i autentyczność osoby wspierającej – nauczyciela
      - niedyrektywny model uczenia się z opiekunem/doradcą (tutoring/mentoring/coaching)
    - - Relacja jest niesymetryczna: dominuje uczeń, nauczyciel jest podporządkowany
      - Pełna swoboda i spontaniczność ucznia, temu towarzyszy wycofująca postawa nauczyciela (brak ingerencji w aktywność ucznia)
      - Uczeń ma mieć zapewnione warunki do swobodnej eksploracji i poznawania otoczenia ale to tylko od aktywności ucznia i jego zasobów zależy jak tę ofertę wykorzystuje
      - Zadaniem nauczyciela jest szybkie i trafne rozpoznawanie potrzeb podopiecznego
      - Nauczyciel - wychowawca ma jedynie zorganizować przestrzeń sprzyjającą aktywności ucznia (dostęp do różnych przedmiotów) – działa zatem reaktywnie
      - Nauczyciel – wychowawca dostosowuje swoją ofertę do potrzeb i poziomu gotowości wychowanka – jest narzędziem realizacji potrzeb wychowanka
  - - - podejście wielowątkowe zróżnicowane teoretycznie bazujące na neurobiologicznej wiedzy dotyczącej ludzkiego myślenia (kognitywizm) oraz społeczno-kulturowych wątkach
        
        paradygmat konstruktywistyczno–społeczny (socjokulturowa koncepcja L. Wygotskiego)
        
        paradygmat konstruktywistyczno-psychologiczny (J. Piaget)
      - konstruktywizm wywodzi się z filozoficznych założeń dotyczących natury wiedzy i poznania: czym jest wiedza i jak powstaje w umyśle człowieka
      - wiedza jest umysłową formą reprezentacji świata
      - wiedza jest aktywnie konstruowana przez uczący się podmiot
      - (architektura wiedzy)
      - wiedza jest konstruowana przez uczący się podmiot, ale jest też konstruowana społecznie, jest też osadzona kulturowo
      - Istotą wiedzy są sensy/znaczenia nadawane przez konstruujący podmiot (stąd interpretacyjność wiedzy i różnorodność (re)konstrukcji)
      - wiedza jest strukturą dynamiczną, rozwojową
      - poznanie (dochodzenie do wiedzy) jest procesem adaptacyjnym w którym następuje reorganizacja struktur poznawczych, doświadczenia i obrazu świata
      - wiedza powstaje w wyniku reorganizacji struktur poznawczych w sytuacji rozwiązywania problemów i prowadzi do wypracowania strategii działań (ma charakter operacyjny)
      - poznanie jest zależne od wiedzy dotychczasowej, od doświadczenia oraz społeczno-kulturowego kontekstu działania.
    - - człowiek samodzielny, twórczy, aktywnie przetwarzający informacje i konstruujący wiedzę
      - człowiek celowo i sprawczo działa w otaczającej rzeczywistości
      - im człowiek więcej wie o otaczającym go świecie, im więcej posiada różnorodnych doświadczeń, tym bardziej złożonymi strukturami poznawczymi operuje
      - zdolność człowieka do bycia twórczym i innowacyjnym
      - uczenie jest aktywną zmianą w strukturach myślenia zachodzącą pod wpływem doświadczeń, informacji przychodzących z zewnątrz, sytuacji wymagających reorganizacji struktur poznawczych (uczenie zachodzi w sytuacji konfliktu poznawczego)
      - uczenie to dialog struktur dziecka ze strukturami środowiska
      - uczenie jest aktywnością badawczą ucznia
      - uczenie przebiega w indywidualnym tempie i czasie (stąd konieczności diagnozowania aktualnego stadium rozwojowego dziecka)
    - - uczenie jest aktywną zmianą w strukturach myślenia zachodzącą pod wpływem doświadczeń, informacji przychodzących z zewnątrz, sytuacji wymagających reorganizacji struktur poznawczych (uczenie zachodzi w sytuacji konfliktu poznawczego)
      - uczenie to dialog struktur dziecka ze strukturami środowiska
      - uczenie jest aktywnością badawczą ucznia
      - uczenie przebiega w indywidualnym tempie i czasie (stąd konieczności diagnozowania aktualnego stadium rozwojowego dziecka)
      - uczenie się rozumiane jako proces zdobywania i konstruowania wiedzy jest wzajemne – stąd rola forma i metod wspierających tworzenie autentycznej wspólnoty nauczających i uczących się efekty procesu uczenia się zależą od interakcji 4 czynników:
        
        predyspozycji ucznia (i opanowanych wcześniej kompetencji)
        
        sposobu ustrukturowania sytuacji czy materiału uczenia się (dopasowanie)
        
        sekwencji prezentowanego materiału uczenia się z uwzględnieniem specyficznych cech ucznia
        
        natury i tempa udzielania informacji zwrotnych oraz systemu stosowanych przez N wzmocnień
    - - punktem wyjścia jest zawsze aktywność ucznia (próby radzenia z sytuacją poznawczą)
      - stawianie ucznia w sytuacji konfliktu poznawczego
      - konieczna znajomość przed-wiedzy ucznia
      - uczenie to nie przyswajanie pojęć, ale społeczne negocjowanie znaczeń i nadawanie ich rzeczywistości
      - w pamięci ucznia bardziej zostają procedury dojścia niż wynik
      - znaczna część uczenia zachodzi na poziomie nieświadomym (poza kontrola N i U)
      - błędy uczniowskie są naturalnym elementem uczenia się
      - planowanie nauczania jest projektowaniem okazji dydaktycznych bez możliwości precyzyjnego określenia cząstkowych efektów
    - - efektywne uczenie się: gromadzenie doświadczeń i ich przepracowywanie, oceniania i bycia ocenianym, pomagania i korzystania z pomocy – każdy występuje w różnych rolach
      - w rezultacie: u obu partnerów interakcji kształtuje się poczucie sprawstwa, kompetencji, wysokie poczucie własnej wartości
      - naturalna różnica w poziomie kompetencji jest czynnikiem stymulującym do podejmowania tak wspólnych, jak i samodzielnych wysiłków w celu opanowania czegoś
      - styl wzajemnego kontaktowania się ucznia i nauczyciela respektujący potrzeby obydwojga; wzajemne oddziaływanie i wspólne działanie i oddzielne realizowanie specyficznych zadań bezpośredni kontakt i współpraca, wymiana wiedzy i doświadczeń, wzajemne korzystanie ze swych kompetencji i wzajemne uczenie się od siebie
      - relacja dwupodmiotowa
  - - - postulat rozwijania krytycznego myślenia umożliwiającego dekonstruowanie rzeczywistości oraz emancypowanie się (z opresji i zniewolenia)
      - trudności z ulokowaniem tego podejścia w edukacji, która może być źródłem kolonizacji umysłu, utrwalania struktury społecznej, ale i nadzieją na zmianę, wyzwolenie
      - wolność człowieka stanowi warunek i cel wszelkich działań ukierunkowanych na wspieranie osiągania przez niego niezależności myślenia, autonomii intelektualnej, emocjonalnej i moralnej
      - człowiek jako wolny byt zdolny do dekonstruowania rzeczywistości i zmieniania świata na lepsze
      - człowiek w swym podmiotowym doświadczaniu wolności jest konfrontowany z sytuacją przymusu/opresji. Udział w życiu społecznym wymaga dokonania wyboru dotyczącego zakresu indywidualnej wolności. podmiot podejmuje świadomą decyzję: opowiada się za dostosowaniem albo zmianą.
      - Krytyczna filozofia szkoły Frankfurckiej, post-Piagetowska koncepcja rozwoju L. Kohlberga, koncepcja Eriksona, Lacana, Goffmana, marksizm kulturowy, teologia wyzwolenia
      - wolność człowieka jako jednostki zdolnej do dekonstruowania rzeczywistości
      - relacje wiedzy i władzy: kluczowa kwestia, wg której wiedza może być traktowana jako narzędzie sprawowania władzy i kolonizacji umysłów ludzkich
      - mariaż władzy i wiedzy (M. Foucault) przejawia się w sprawowaniu władzy i kontroli przez wykorzystanie wiedzy jako narzędzia dominującej ideologii (wiedza ma charakter ideologiczny)
    - - w tym kontekście system oświaty/szkoła – narzędzie dominujących grup w utrwalaniu porządku konserwującym ich władzę. nauczyciel jest wtedy funkcjonariuszem porządku, orędownikiem adaptacji
      - funkcje szkoły
        
        rekonstrukcyjna – konserwowanie struktur społecznych
        
        adaptacyjna – wprowadzanie w role społ. i zawodowe, takie kreowanie obrazu świat, aby uczniowie uznali ten porządek za właściwy, jedyny możliwy
        
        emancypacyjna – zdolność przekraczania ograniczeń, zmieniania rzeczywistości
      - edukacja zniewala, ale wyzwolenie wymaga edukacji
      - rozwój osoby w kierunku jej wzrastającej samoświadomości
      - niezależność intelektualna: „otwierania umysłów”
      - dialog
      - krytyczne stawianie pytań
      - środowisko edukacyjne: otwarte twórcze, innowacyjne, operatywność, odwaga, znajomość siebie, zaczepność wobec świata