Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ไข้ออกผื่น (Exanthematous Fever) - Coggle Diagram

- - - - -หัด (measles)
        
        อาการ
        แบ่งออกเป็น 3 ระยะ -ระยะฟักตัว 10 – 12 วัน -ระยะไข้ 2-3 วัน ไข้ต่ำๆ
        ไอ (cough) น้ำมูกไหล (coryza) ตาแดง (conjunctivitis)
        
        ในปากจะพบ Koplik spots ซึ่งเป็นลักษณะจำเพาะสำหรับ (pathognomonic)
        -ระยะผื่นออกในระยะนี้ผู้ป่วยมีไข้สูง 40 – 40.5 องศาเซลเซียส
        -มีผื่นชนิด maculopapular rash เริ่มเป็นที่ไรผม หลังหู ไล่ลงมาตามคอ หน้าอก ท้องและขาตามลำดับ ซึ่งใช้เวลาจากศีรษะถึงเท้า 48- 72 ชั่วโมง
        -เมื่อผื่นลามถึงเท้าอาการไข้จะลดลงภายใน 24 ชั่วโมง อาการไอจะดีขึ้น หลังจากผื่นออกเต็มที่จะค่อยจางลงเปลี่ยนจากสีแดงเป็นสีด (hyperpigmentation) หายไปภายใน 7 – 10 วัน
        
        โรคแทรกซ้อนที่สำคัญ ได้แก่ ปอดอักเสบ ท้องเสีย หูน้ำหนวก สมองอักเสบ เป็นต้น
        
        การรักษา ไม่มีการรักษาเฉพาะ ส่วนใหญ่เป็นการรักษาตามอาการ ได้แก่ การให้ยาลดไข้ ยาแก้ไอ และระวังโรคแทรกซ้อน โดยเฉพาะในเด็กที่มีภาวะทุพโภชนาการ อาจเสียชีวิตจากการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ปัจจุบันองค์การอนามัยโลก แนะนำให้ให้ vitamin A ขนาด 200,000 ยูนิตในเด็กที่เป็นโรคหัดที่รับไว้ในโรงพยาบาลทุกรายหรือเด็กที่มีภาวะทุพโภชนาการ
      - -โรคเริม Herpes simplex infection
        
        -HSV-1 ทำให้เกิดโรคที่บริเวณผิวหนังและเยื่อบุส่วนบนของร่างกายเช่น herpes labialis, herpes gingivostomatitis, herpetic keratoconjunctivitis, herpes encephalitis -
        
        HSV – 2 ทำให้เกิดโรคที่บริเวณอวัยวะสืบพันธ์และในทารกแรกเกิด เช่น herpes encephalitis
      - -หัดเยอรมัน (rubella)
        
        • พบบ่อยในเด็กโต เกิดจากเชื้อ rubella virus
        
        • มักไม่ค่อยมีอาการนำมาก่อน ผู้ป่วยจะมีไข้ต่ำๆ ปวดเมื่อยตามตัว ผื่นจะเกิดขึ้นภายหลังมีไข้ 2-3 วัน โดยผื่นขึ้นที่หน้าก่อน แล้วกระจายอย่างรวดเร็วไปที่คอ ลำตัว แขน ขา ผื่นจะมีอยู่ไม่เกิด 3 วัน และหายได้เองโดยไม่มีสีดำ (hyperpigment)
        
        • การตรวจร่างกายพบต่อมน้ำเหลืองโตที่บริเวณท้ายทอย หลังหู และต้นคอ ในปากตรวจพบจุดเลือดออกที่ uvula (Fouchheimer’s spot)
        
        • การรักษา โดยทั่วไปโรคนี้ไม่มีอันตราย สามารถหายเองได้ ยกเว้นการติดเชื้อหัดเยอรมันในหญิงมีครรภ์ ซึ่งถ้าเป็นหัดเยอรมันในช่วง 3 เดือนแรกของการตั้งครรภ์ อาจทำให้ทารกมีความผิดปกติหลายระบบ เช่น ระบบหัวใจ หูหนวก ต้อกระจก เป็นต้น ถ้าสงสัยเด็กเป็นหัดเยอรมัน ควรสัมภาษณ์ประวัติการสัมผัสในหญิงที่ตั้งครรภ์โดยเฉพาะใน 3 เดือนแรก ในรายที่ไม่แน่ใจว่าหญิงที่ตั้งครรภ์มีประวัติสัมผัสโรคนี้ ควรเจาะเลือด ตรวจ hemagglutination test เพื่อการวินิจฉัยที่แน่นอน
      - -โรคสุกใส (Varicella zoster infection)
        
        • สาเหตุ varicella zoster virus ในการติดเชื้อครั้งแรกจะเป็นโรคสุกใส (chickenpox) หลังจากนั้นเชื้อจะเข้าไปซ่อนตัวอยู่ที่ dorsal root ganglion เมื่อภูมิต้านทานของร่างกายต่ำลงจะเกิดเป็นงูสวัด (shingles, zoster)
        
        • มักเป็นในเด็กอายุ 2-8 ปี แต่ก็เกิดได้กับทุกอายุ ในผู้ใหญ่อาการรุนแรงกว่าในเด็ก
        
        • การติดต่อ ติดต่อโดย- สัมผัสผื่นโดยตรงกับผู้ป่วย (direct contact) ติดต่อได้จนกระทั่งตุ่มน้ำแห้งเป็นสะเก็ด
        
        airborne transmission จากสารคัดหลั่งทางระบบหายใจ (respiratory secretions)
        
        ระยะติดต่อเริ่มตั้งแต่ 1-2 วันก่อนผื่นออกจนถึง 4-5 วันหลังตื่นขึ้น
        
        • อาการ ระยะฟักตัว 10-21 วันโดยมากมักเกิดอาการภายใน 14-16 วันเริ่มมีอาการไข้, อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร 24 – 48 ชั่วโมงก่อนที่ผื่นจะขึ้น
        
        • ลักษณะสำคัญของผื่น คือ จะเริ่มเป็น macule ต่อมาเปลี่ยนเป็น papule และ vesicle ตามลำดับซึ่งใช้เวลาเพียง 6 – 8 ชั่วโมง ทำให้มีลักษณะเป็น various stage ในผิวหนังบริเวณใกล้เคียงกัน
        
        • ลักษณะการกระจายของฝุ่น จะเริ่มจากลำตัวก่อนแล้วจึงกระจายไปที่แขน ขา โดยตุ่มใหม่จะเกิดขึ้นเรื่อย ๆ อีกประมาณ 3 – 5 วันหลังจากเริ่มมีตุ่มแรก• ดังนั้นกว่าผื่นชุดสุดท้ายจะตกสะเก็ดใช้เวลารวม 1-2 สัปดาห์
      - -โรคมือเท้าปาก
        
        • สาเหตุเกิดจากเชื้อไวรัสในกลุ่ม enteroviruses เช่น coxsackievirus A16 enterovirus 71 echovirus โดยเชื้อที่มีความรุนแรงและพบผู้ป่วยเสียชีวิตคือ enterovirus 71
        
        • ติดต่อโดยสัมผัสกับสารคัดหลั่งจากจมูกลำคอหรือน้ำจากตุ่มน้ำใสและติดต่อทาง fecal-oral
        
        • อาการ มีไข้ต่ำๆ ประมาณ 38-39 องศาเซลเซียส เบื่ออาหาร อ่อนเพลียเป็น 1–2 วัน
        
        • มีแผลในปาก (enanthem) ซึ่งมีลักษณะเป็นตุ่มน้ำขนาดเล็กบริเวณลิ้น เพดานปากและกระพุ้งแก้มต่อมาตุ่มน้ำแตกกลายเป็นแผลตื้น ๆ หายไปใน 1 – 6 วัน
        
        • พบผื่นที่บริเวณมือและเท้ามีลักษณะเป็น vesicles ผนังบางมีอาการเจ็บปวดและกันได้โดยจะหายไปภายใน 1 สัปดาห์โดยมี absorption ของ fluid ไปได้เองหรือแตกเอง โดยไม่มีรอยแผลเป็น
      - -ไข้เลือดออก (dengue infection)
        
        • เกิดจากการติดเชื้อ dengue virus
        
        • ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูง ไม่มีอาการไอหรือน้ำมูก ปวดท้อง อาเจียน
        
        • ผื่นพบในวันที่ 4-5 หลังจากไข้ลดลง ลักษณะเป็นผื่นแดง มีจุดขาวตรงกลาง (convalescence rash) โดยพบที่แขน ขา และพบจุดเลือดออก อาจพบอาการคันร่วมด้วย
        
        • การตรวจร่างกายพบ ตับโต กดเจ็บ การตรวจเลือด complete blood count (CBC) พบ hemoconcentration, atypical lymphocyte เพิ่มขึ้น และเกร็ดเลือดต่ำ
        
        • การรักษา รักษาตามอาการ รักษาภาวะช็อค และเลือดออก
      - ส่าไข้หรือไข้ผื่นกุหลาบ (Roseola Infatum)
        
        • พบบ่อยในเด็กอายุ 3 เดือนถึง 3 ปี
        
        • เกิดจากเชื้อ human herpesvirus type 6
        
        • ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูง เบื่ออาหาร ร้องกวน ไม่ไอ ไม่มีน้ำมูก ตาไม่แดง ไข้จะมีอยู่ประมาณ 3-5 วัน แล้วลดลงอย่างรวดเร็ว หลังจากนั้นจึงมีผื่นลักษณะเป็น maculopapular rash ขึ้นที่ลำตัวก่อน แล้วกระจายไปที่หน้า แขน ขา ผื่นจะอยู่นานไม่เกินสัปดาห์ ลักษณะคล้ายกับผื่นในโรคหัด แต่โรคนี้แยกจากโรคหัดโดยเด็กไม่มีอาการไอ ผื่นขึ้นโดยไม่มีไข้ และผื่นหายโดยไม่มี hyperpigment การตรวจร่างกายอื่นๆ พบต่อมน้ำเหลืองโตบริเวณหลังหู และคอ
        
        • การรักษา โรคนี้เป็นโรคที่ไม่รุนแรงและหายได้เอง วิธีการรักษาในระยะที่มีไข้สูงคือ ผู้ป่วยดื่มน้ำมากๆ เช็ดตัวและรับประทานยาลดไข้ ส่วนในระยะผื่นขึ้น ไม่จำเป็นต้องรับประทานยาใดๆ
      - Infectious mononucleosis
        
        • เกิดจากการติดเชื้อ Epstein-Barr virus (HHV4)
        
        • ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูง 4-14 วัน ต่อมน้ำเหลืองโต เจ็บคอร่วมกับมีฝ้าขาวในคอ ตับม้ามโต ตาบวม ตาเหลือง ผื่นพบในสัปดาห์แรกร้อยละ 10-15 ลักษณะผื่นเป็นแบบ maculopapular อาจพบpetechiae, papulovesicular หรือ urticaria
        
        • ถ้าผู้ป่วยโรคนี้ได้รับยาปฏิชีวนะโดยเฉพาะยา ampicillin หรือ amoxicillin จะพบผื่นสูงถึงร้อยละ 90 ของผู้ป่วย ลักษณะเป็นผื่นแดงเข้มทั่วร่างกายร่วมกับอาการคัน แต่ผู้ป่วยรายนี้ไม่ใช่แพ้ยา ampicillin หรือ amoxicillin สามารถใช้ยาดังกล่าวได้
        
        • การวินิจฉัย สามารถวินิจฉัยจากอาการแสดงทางคลินิก ร่วมกับผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการ เจาะเลือดตรวจ complete blood count (CBC) พบ atypical lymphocyte สูงในสัปดาห์ที่ 2-3 และการตรวจ virus capsid IgM (VCA IgM) ให้ผลบวก
        
        • การรักษา ไม่มีการรักษาเฉพาะ เป็นการรักษาตามอาการ ในระยะเฉียบพลันควรพักผ่อนให้เต็มที่ อาการทั่วไปจะดีขึ้นภายใน 10-20 วัน
        
        • โรคแทรกซ้อนสำคัญ คือ ม้ามแตก ความผิดปกติของระบบประสาท อาการของทางเดินหายใจส่วนบนอุดกั้น (upper airway obstruction) เป็นต้น
    - - -ไข้ดำแดง (Scarlet fever)
        
        โรคไข้อีดำอีแดง (scarlet fever) พบบ่อยในเด็กอายุระหว่าง 5-15 ปี เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย group A Streptococcus สามารถสร้างสารพิษที่เรียกว่า erythrogenic toxin ทำให้เกิดผื่นในโรคไข้อีดำอีแดง
        
        โรคนี้สามารถติดต่อจากคนสู่คนโดยการหายใจสูดเอาละอองฝอยของเสมหะ น้ำมูก น้ำลายที่มีเชื้อ หรือสัมผัสผ่านทางมือ สิ่งของเครื่องใช้ เช่น จาน ชาม แก้วน้ำ เป็นต้น เนื่องจากปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียกรุ๊ปเอ สเตรปโตคอคคัส ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วย หากมีความจำเป็นควรใส่หน้ากากอนามัย อย่าใช้สิ่งของร่วมกับผู้อื่นโดยเฉพาะของใช้ส่วนตัว หมั่นล้างมือให้สะอาดทั้งก่อนและหลังสัมผัสผู้ป่วย หากผู้สัมผัสใกล้ชิดเริ่มมีไข้ เจ็บคอให้รีบไปพบแพทย์ โดยผู้ป่วยโรคไข้อีดำอีแดงจะหยุดแพร่เชื้อภายหลังรับประทานยาปฏิชีวนะอย่างน้อย 24 ชั่วโมง
      - -Staphylococal scalded skin syndrome
        
        พบในเด็กที่อายุน้อยกว่า 5 ปี เป็นโรคที่มีอาการรุนแรง เกิดจาก epidermolytic toxin หรือ exfoliative exotoxin A และ B (ETA & ETB) ของ Staphylococcus aureus group 2 phage type 55,71 จากการติดเชื้อของ Staphylococcus aureus ที่ nasopharynx สะดือ นัยน์ตา และผิวหนัง
        
        อาการ ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูง ร้องกวน ผื่นแดงทั้งตัว (erythroderma) เจ็บบริเวณผิวหนัง (cutaneous tenderness) บริเวณหน้าเห็นเป็นผื่นสะเก็ดรอบปากและตา (periorificial crusting) ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของโรค ต่อมา 24-48 ชั่วโมง ผิวหนังพองเป็นตุ่มน้ำ การตรวจ Nikosky’s sign ให้ผลบวก
        
        การรักษา ให้ยาปฏิชีวนะทางหลอดเลือดดำ ครอบคลุมเชื้อ Staphylococcus เช่น cloxacillin 100 mg/kg/day นาน 7-10 วัน ระวังปัญหาการสุญเสียน้ำและเกลือแร่ทางผิวหนัง ถ้าเป็นตุ่มน้ำใสให้ wet dressing ด้วยน้ำเกลือ ในระยะที่ผิวลอกควรใช้ยาทาเพื่อให้ความชุ่มชื้นแก่ผิวหนัง
      - -Toxic shock syndrome
        
        เป็นโรคที่มีความรุนแรงและมีอัตราตายสูงถ้าไม่ได้รับการรักษา เกิดจาก toxin ของเชื้อ Staphylococcus (toxic shock syndrome-1 และ toxic shock syndrome-2)
        
        อาการแสดงเริ่มด้วยไข้สูง อาเจียน ปวดเมื่อยตามตัว ปวดศีรษะ และมีความดันโลหิตต่ำ หรือในรายรุนแรงอาจมีอาการช็อกร่วมด้วย ลักษณะผื่นเป็นแบบ diffuse macular erythroderma rash หรือ sunburn rash ซึ่งต่อมา 1-2 สัปดาห์หลังมีไข้ผื่นจะลอกทั้งตัว โดยเฉพาะบริเวณฝ่ามือฝ่าเท้าจะลอกเห็นได้ชัด นอกจากผื่นอาจพบอาการของระบบอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น คลื่นไส้ อาเจียน การทำงานของตับ ไต ระบบประสาท ระบบเลือด ผิดปกติ ถ้าไม่ได้รับการรักษาผู้ป่วยอาจเสียชีวิตได้
        
        การรักษา ให้ยาปฏิชีวนะชนิดฉีดครอบคลุมเชื้อ Staphylococcus และรักษาภาวะช็อก
      - -ไข้กาฬหลังแอ่น (meningococcemia)
        
        อาการทางผิวหนัง พบประมาณ 2 ใน 3 ของผู้ที่ติดเชื้อ ลักษณะผื่นเป็น maculopapular rash หรือพบเป็น petechiae หรือ stellate purpura บริเวณแขน ขา ฝ่าเท้า ฝ่ามือ ร่วมกับมีไข้สูง ปวดเมื่อยตามตัว ปวดข้อ ช็อก หรืออาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
        
        การรักษา ในรายที่สงสัยการติดเชื้อ meningococcus ต้องรับผู้ป่วยไว้ในโรงพยาบาล และให้ยาปฏิชีวนะ เช่น cefotaxime หรือ penicillin ขนาดสูงฉีดทางหลอดเลือดดำนาน 7-10 วัน
        
        พบได้ไม่บ่อยแต่ถ้าไม่ได้รับการวินิจฉัยที่ถูกต้องอาจเกิดโรคแทรกซ้อนที่รุนแรงและทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตได้ เกิดจากการติดเชื้อ Niesseria meningitides
    - - • เกิดจากการถูกไรอ่อนกัด ซึ่งมีเชื้อ Rickettsia tsutsugamushi
      - • พบน้อยในเด็ก มักพบใน endemic area ของเชื้อ
      - • บริเวณที่ถูกกัดเห็นเป็นวงแดงล้อมรอบรอยดำไหม้ตรงกลางคล้ายบุหรี่จี้ (eschar) ซึ่งพบบริเวณในร่มผ้า
      - • ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูง ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ ไอแห้งๆ ผื่นพบในวันที่ 5-7 ภายหลังได้รับเชื้อ ลักษณะเป็น erythematous maculopapular rash เป็นอยู่นาน 3-4 วัน ผื่นหายเองได้
      - • การวินิจฉัยที่ยืนยัน อาศัยการตรวจพิเศษโดยวิธี Weil-Felix test
      - • การรักษา ให้ยา tetracycline หรือ doxycycline รับประทานนาน 7-10 วัน
    - - • ส่วนใหญ่พบในเด็กวัยเรียน
      - • อาการ ไข้ต่ำๆ ไอมาก
      - • ลักษณะผื่นที่พบบ่อยคือ maculopapular rash แต่สามารถพบผื่นได้ทุกแบบ เช่น urticaria vesiculo-bullous หรือรุนแรงเป็น Stevens-Johnson syndrome
      - • การวินิจฉัย อาศัยประวัติ การตรวจร่างกาย และการตรวจ cold agglutinin และ hemagglutination test
      - • การรักษา ให้ยา erythromycin ชนิดรับประทานขนาด 20-50 mg/kg/day นาน 7 วัน
  - - - ผื่นที่พบบ่อยที่สุดของการแพ้ยาได้แก่ exanthematous eruption หรือ maculopapular rash ผู้ป่วยมักมีผื่นขึ้นหลังการได้รับยาประมาณ 1-2สัปดาห์ ลักษณะผื่นแพ้ยา เป็น generalized aymmetrical maculopapular rash ขึ้นที่ลำตัว แขนขา อาจมีอาการคันร่วมด้วย ผื่นนี้แยกยากจากการติดเชื้อไวรัส ในรายที่สงสัยว่าอาจเกิดจากการแพ้ยา ควรสัมภาษณ์ประวัติการใช้ยาที่ได้รับมาก่อนภายใน 1-3 สัปดาห์ ก่อนมีผื่นขึ้น ถ้าไม่แน่ใจให้หยุดยาที่อาจเป็นสาเหตุ ถ้าเกิดจากการแพ้ยา ผื่นจะหายภายใน 2-3 วันหลังหยุดยา ทั้งนี้ขึ้นกับค่าครึ่งชีวิตของยาด้วย
      - การรักษา หยุดยาที่สงสัยว่าเกิดผื่น ถ้าผู้ป่วยคันให้ยาแก้คันกลุ่ม antihistamine เช่น chlorpheniramine หรือ hydroxyzine รับประทาน
    - - ตัวอย่างโรคกลุ่มนี้ ได้แก่ Systemic lupus erythematosus (SLE)
      - พบบ่อยในผู้ป่วยเด็กเพศหญิง ผู้ป่วยจะมีอาการไข้ร่วมกับผื่นเป็นๆ หายๆ ลักษณะผื่นที่พบในผู้ป่วย SLE มีได้หลายแบบตั้งแต่ผื่นแบบไม่จำเพาะ เช่น maculopapular rash, urticaria จนถึงผื่นที่จำเพาะ เช่น malar rash, discoid LE, vasculitis หรือ photosensitivity อาการอื่นๆ ที่พบร่วมด้วย เช่น ปวดข้อ ผมร่วง ซีด แผลในปาก ต่อมน้ำเหลืองโต อาการทางประสาท และไต เป็นต้น
      - การรักษา ยาที่ใช้ในการรักษา ได้แก่ prednisolone โดยขนาดยาขึ้นกับความรุนแรงของโรค และความผิดปกติของอวัยวะภายใน เช่น ไต หัวใจ สมอง ระบบเลือด
- - - - 1.ไข้สูง มากกว่า 5 วัน
      - 2.มีผื่นซึ่งอาจพบเป็น maculopapular rash, urticaria, scarlatiniform, erythema multiform-like แต่ไม่พบ vasicobullous
      - 3.ตาแดงทั้ง 2 ข้าง โดยไม่มีขี้ตา
      - 4.การเปลี่ยนแปลงที่ริมฝีปาก โดยปากแดง แห้ง แตก (dryness, redness, fissuring) และลิ้นคล้ายผล strawberry
      - 5.การเปลี่ยนแปลงที่มือและเท้า อาจพบผื่นแดงในระยะแรก ต่อมาสัปดาห์ที่ 2 ของไข้ ผื่นลอกที่ปลายนิ้วมือ นิ้วเท้า ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของโรค
      - 6.ต่อมน้ำเหลืองโตส่วนใหญ่เป็นต่อมน้ำเหลืองข้างคอ และมีขนาดมากกว่า 1.5 cm
    - - การรักษา ในรายที่สงสัยว่าเป็น Kawasaki disease ควรส่งต่อผู้ป่วยไปพบกุมารแพทย์เพื่อให้การวินิจฉัยแน่นอน เพราะโรคนี้พบความผิดปกติของระบบหัวใจและหลอดเลือดสูงถึงร้อยละ 10-30 โดยเฉพาะพบ coronary dilation และ aneurysm ซึ่งเกิดในระยะเวลา 1-3 เดือนภายหลังมีไข้ ถ้าไม่รักษาอาจมีโรคแทรกซ้อนได้ ปัจจุบันการให้ยา gamma globulin ขนาดสูง 2 g/kg ครั้งเดียวทางหลอดเลือดดำ ภายใน 7 วันหลังมีไข้ ไข้จะลดลงอย่างรวดเร็วหลังได้รับ gamma globulin ร่วมกับการให้ยา aspirin รับประทานขนาด 70-100 mg/kg/day ในระยะแรกและลดขนาดลงเหลือ 3-5 mg/kg/day เมื่อไข้ลดลง สามารถป้องกันโรคแทรกซ้อนทางหัวใจได้