Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
5.3 การส่งเสริมการเลี้ยงลูก ด้วยนมแม่ - Coggle Diagram
5.3 การส่งเสริมการเลี้ยงลูก
ด้วยนมแม่
การผลิตน้านม ในระยะหลังคลอดเมื่อระดับ
Hormone Estrogen (ฮอร์โมนเอสโตรเจน) และ Hormone
Progesterone (ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน) ลดลง
จะเริ่มมี
การผลิตนา้ นม การกระตนุ้ การผลิตนา้ นมโดยการดดู
นมของทารก
จะกระตนุ้ ปลายประสาทบริเวณหัวนม
ไปตามไขสันหลัง สู่สมองงส่วนกลาง
กระตนุ้
Hypothalamus (ไฮโปทาลามัส)
จากต่อม Anterior
Pituitary (พิทูอิตารี่ส่วนหนา้ )
มีการหลัง่ Hormone
Prolactin (ฮอร์โมนโปรแลคติน)
กลไกการหลัง่ นา้ นม
Let down reflex
เมอื่ ทารกดดู นมมารดา Posterior pituitary gland จะปล่อย
Hormone Oxytocin ทา ให้เนอื้ เยื่อรอบๆ alveoli (อัลวิโอไล เป็ น
เนอื้ เยื่อผนังของต่อมนา้ นม)หดตัว
และกระตนุ้ อัลวิโอไลและท่อเล็กๆ
ทา ให้มีการส่งนา้ นมไปยังท่อใหญ่(อยู่บริเวณ Areola {ลานนม})ซึ่งมี
รเู ปิ ดที่หัวนม
เมอื่ ทารกดดู นมอาจจะมีนา้ นมไหลในขา้ งที่ไม่ได้ดดู ได้
reflex การขับนา้ นม อาจจะถูกยับยงั้ เนอื่ งจาก ความวิตกกังวล
ความอ่อนเพลีย ความเจ็บปวด ความขัดแย้งทางอารมณ์ ความ
เศร้าโศก ทา ให้การผลิตนา้ นมลดลงชัว่ คราว
การสร้างน้านม เกิดจาก alveolus ถูกกระตุ้นโดย hormone prolactin
เต้านม
ช่วง Pregnancy Pregnancyจะขยาย หลังคลอดจะขยายเพิ่มมากขึ้น Lobules เจริญมากเพื่อสร้าง Prolactin Prolactin ที่ Anterior Pituitary,
Prolactin Prolactinจะไป กระตุ้น Breast ให้สร้าง น้านม
Colostrum
น้านม ในช่วงแรก 1 2 วันหรือ 2 3 วัน จะเรียกว่า Colostru mmเป็นน้านมที่มี Protein สูง เกลือแร่สูง และ IgAIgAป้องกันโรคหลายอย่าง ช่วยขับขี้เทา 5 - 7 วัน จะเป็น Milk มาแทน
การสร้างน้านมมากหรือน้อย จะขึ้นกับ การดูด การปฏิบัติตัวของมารดา สิ่งแวดล้อม
วิธีการให้นมบตุ ร
ล้างมือ เช็ดทา ความสะอาด เตา้ นม หัวนม ด้วยนา้ สะอาด
นัง่ หรือนอนในท่าสบาย อาจใชห้ มอนช่วยวางรองตัวเด็ก เพอื่ ให้
ปากเด็กอยู่ระดับเดียวกับหัวนม
ลูกอมหัวนมลึกๆถึงAreola เหงือกกดบริเวณ Areola จึงกระตนุ้
ให้มีการหลัง่ Hormone Prolactin และ Hormone Oxytocin กระตนุ้
การสร้างและขับนา้ นม
ให้ลูกดดู บ่อยๆ อย่างนอ้ ย ทุก 2-3 ชัว่ โมง ในวันแรกๆเพื่อกระตนุ้
การหลัง่ นา้ นม
แต่ละมอื้ ให้ลูกดดู ทงั้ สองขา้ ง โดยเริ่มดดู 5 นาที ต่อไป 10 นาที
ต่อไป 15 นาที ในมอื้ ถัดไปให้ลูกเริ่มดดู จากขา้ งที่ค้างไว้ก่อน
สลับกันไป
เมอื่ ลูกอิ่มแล้ว ก่อนเอาหัวนมออกจากปาก
ลูก แม่ใชน้ วิ้ กดคางเบาๆ หรือเขยี่ ข้างมุม
ปาก เพื่อให้เด็กอ้าปาก ก่อนถอนหัวนม
ออกจากปากลกู เพื่อป้ องกันหัวนมถลอก
หลังให้นม ควรทา ความสะอาดเตา้ นม
หัวนม และซับให้แห้ง ใส่เสื้อ ยกทรงไว้
จับเด็กให้นัง่ หรืออุ้มพาดบ่า ลูบหลังให้เรอ
ป้ องกันท้องอืดและสา รอก
ข้อดีของน้านมมารดา
ประหยัด
สะดวก สะอาด และปลอดภัย
มีภูมิต้านทานต่อโรคติดเชอื้
ด้านจิตใจ เป็ นการช่วยสร้าง Bonding Attachment
การปฏิบัติตัวของแม่เพื่อเล้ยี งลกู ด้วยน้านมมารดา
(Breast feeding)
ให้ดดู นมแม่เร็วที่สุด
1-2 วันแรกให้ลูกดดู ทุก 2 ชัว่ โมง ทุก 3 ชัว่ โมง
(ไม่ควรเกิน 3 ชม)
ให้ดดู ทงั้ 2 ขา้ ง (แต่ละครงั้ ) ครงั้ ต่อไปเริ่มตน้ ขา้ งที่ดดู ครงั้ สุดท้าย
ห้ามให้นา้ นมผสม หรือ นา้ glucose
เช็ดหัวนมและเตา้ นมปล่อยให้แห้ง (หลังลูกดดู ) จึงใส่เสื้อยกทรง
อาหาร เพิ่ม 500 Kcal/ day
นม 3 แก้ว/day or เนอื้ สัตว์
หมวดเนอื้ 3
ส่วน และทอดด้วยนา้ มัน ปรงุ ด้วยกะทิ (3 ช้อนชา หรือมากกว่า)
ผลไม้ 2
ส่วน
ขา้ วสวย 9 ส่วน
อาการที่แสดงว่าลกู ได้รับน้านมแม่เพียงพอ
ในสัปดาห์แรกๆหลังคลอด
ทารกดื่มนมประมาฯ 6-10 ออนซื ต่อวัน (200-300 cc)
ลูกปัสสาวะ 6 ครงั้ ขนึ้ ไปใน 24 ชัว่ โมง(
ปกติอย่างนอ้ ยปัสสาวะ 1ครงั้ ใน วัน
แรก และอย่างนอ้ ย 2 ครงั้ ในวันที่ 2)
ลูกอุจจาระ 4 – 8 ครงั้ ใน 24 ชัว่ โมง (ปกติอย่างนอ้ ย 1ครงั้ ใน วันแรก 2
ครั้งในวันที่ 2 และ 3 ครั้งในวันที่ 3)
ลูกสงบสบาย พักได้ไม่ร้องหิว ระหว่างมื้อนม
นา้ หนักลูกขนึ้ โดยเฉลี่ย 18 – 30 กรัมต่อวัน
มีอาการที่แสดงว่าแม่มีนา้ นม ลูกได้รับนา้ นม(Sign of Milk removal)
ได้ยินเสียงกลืนนา้ นมของลูก
เต้านมแม่ตึงก่อนให้นมและนมิ่ ลงหลังให้นมแม่แล้ว
มีนา้ นมไหล หรือแม่ร้สู ึกมีนา้ นมไหลออกมา (Let down sensation)
อาการที่ต้องระวัง (Breast feeding Warning Signs)
หลังเกิดวันที่ 3 อุจจาระยังเป็ นขเี้ ทาอยู่
หลังเกิด 3 วัน ปัสสาวะนอ้ ยกว่า 6 ครงั้ /วัน
ดดู นมแม่นอ้ ยกว่า 8 ครงั้ /วัน
เด็กหิวตลอด ร้องกวน ไม่พัก กระวนกระวาย
เด็กหลับนานระหว่างมอื้ นม (หลับนานเกิน 4-6 ชัว่ โมง)
แม่มีนา้ นม แต่ขณะลูกดดู นม ไม่ได้ยินเสียง หรือไม่เห็นการกลืน
ผ่านลาคอ
หลังเกิดวันที่ 4 ถ่ายอุจจาระสีเหลือง นอ้ ยกว่า 3-4 ครงั้ /วัน
เจ็บหัวนมขณะให้ลูกดดู นม
แม่มีนมคัดแข็ง หลังให้นมแม่ เต้านมไม่แฟบลง
นา้ หนักลด มากกว่า 7 % ของนา้ หนักแรกเกิด ใน 3-4 วนั แรก
LATCH Score
L: Lacth
การอมหัวนม
Score
0
บุตรง่วงมากไม่ยอมอมหัวนม
1
ค้องพยายามหลายตรั้ง
ต้องช่วยจับหัวนมไว้ในปาก บุตรจึจะดูด มีการดูดหลังได้รับการกระตุ้น
2
เหงือกกดบนลานนม ลิ้นอยู่ไต้ลานนม ริมฝีปากบานออก
ดูดเป็นจังหวะ
A: Audible
เสียงกลืน
Score
0
ไม่ได้ยินเสียงกลืน
1
กลืนเฉพาะมีการกระตุ้น
2
อายุ < 24 ชั่วโมง ได้ยินเสียงกลืนเป็นช่วงๆ อายุ >
24 ชั่วโมง
ได้ยินเสียงกลืนบ่อยๆ
T: Type of nipple
ลักษณะหัวนมมารดา
Score
0
หัวนมบุ๋ม
1
หัวนมแบน
2
หัวนมปกติ
หัวนมยื่นหลังกระตุ้น
H: Hold (Position)
การให้ความช่วยเหลือขณะมารดา อุ้มบุตร
Score
0
ต้องการความช่วยเหลือตลอดเวลาที่ให้นมบุตรตั้งแต่เริ่มจนบุตรได้นมเต็มที่
1
ต้องการความช่วยเหลือเพียงเล็กน้อย (ไขหัวนมให้สูงใช้หมอนรอง )
สอนให้นมบุตรข้างหนึ่ง อีกข้างมารดาสามารถทาเอง
2
มารดา อุ้มบุตรดูดนมในท่าที่ถูกต้อง
C: comfort of
breast and nipple
ความสุขสบายของหัวนม เต้านม
Score
0
เต้านมคัดตึงหัวนมแตกมีเลือดออก พองหรือช้ามาก ไม่สุขสบายมาก
1
น้านมเต็มเต้านม
หัวนมแดงมีรอยพอวหรือช้าเล็กน้อย มีความไม่สุขสบายเล็กน้อย /ปานกลาง
2
เต้านมนุ่มกดมาเจ็บ
ท่าอ้มุ และประคองเต้านม
ท่าที่ 1 Cradle Hold
ท่าที่ 3 Football or
Clutch Hold
ท่าที่ 2 Cross
Cradle Hold
ท่าที่ 4 Side-lying position
การประคองเต้านม (Breast Holding Technique)
C Hold Technique
U Hold Technique
V Hold Technique or Scissors Hold Technique
ปัญหาที่พบบ่อยและวิธีการแก้ไข
1.นา้ นมมารดามนี อ้ ย นา้ นมไม่พอ
สาเหตุ
ทารกดดู ไม่ถูกวิธีหรือดดู ไม่ถูกต้องเนอื่ งจากการดดู ที่
ถูกวิธีจะทา ให้นา้ นมมาดี
การพยาบาล
30 นาทีแรกหลังคลอดควรนา ทารกไปดดู นมมารดาเร็วที่สุด
มารดาและทารกอยู่ด้วยกัน (Rooming-in) และดแู ลให้มารดาให้นม
ทารกทุกครงั้ ที่ทารกต้องการอย่างสมา่ เสมอ
แนะนา ให้มารดาให้นมบุตรเพียงอย่างเดียว โดยไม่ให้นา้ หรือนมผสมเพิ่ม
ดแู ลได้พักผ่อนเต็มที่ขณะที่ทารกหลับ
ดแู ลการรับประทานอาหารและนา้ อย่างเพียงพอ
2.นา้ นมมารดามีมาก
สาเหตุ
มีการสร้างนา้ นมในปริมาณมาก > ทารกดูดนมไม่
ทัน และสา ลัก > ทารกจะโมโหและร้องไห้ > ทา ให้มารดาเกิด
ความวิตกกังวลในการเลี้ยงดบู ุตร
การพยาบาล
แนะนา ให้มารดาบีบนา้ นมออกบางส่วนแล้วจึงนา ทารก
มาดดู
แนะนา ให้มารดาให้นมบุตรขา้ งเดียวในแต่ละมอื้ เพื่อลดการ
กระตนุ้ การสร้างนา้ นมให้ ลดลง
3.เตา้ นมคัดตึง (Breast engorgement)
สาเหตุ
การที่มารดาให้ทารกดดู นมช้าเกินไป หรือให้
ทารกดดู นมระยะห่างเกินไปทา ให้ปฏิกิริยา Let down reflex เกิดขนึ้ ช้า
นา้ นมคัง่ อยู่ในกระเปาะเก็บนา้ นม ถุงนา้ นมจะขยาย
ใหญ่ขนึ้ ไปกดท่อนา้ นมที่อยู่รอบๆเต้านมไม่ให้นา้ นมไหล
จึงเกิดอาการคัดตึง
บริเวณลานหัวนมจะโป่ ง หัวนมจะถูก
ดึงรงั้ ให้สนั้
ทารกจึงคาบลานหัวนมลา บาก ซึ่งจะเกิดขนึ้ ใน
วันที่ 1-2 หลังคลอด
การพยาบาล
แนะนา มารดานา เด็กไปดดู นมเร็วที่สุด
ใช้กระเป๋ านา้ แขง็ หรือผ้าเย็นประคบ
Breast support
นวดเต้านม
ให้ยาแก้ปวด
ห้าม Pump นา้ นมออก
หัวนมสั้น
สาเหตุ
หัวนมมารดาบางคนอาจจะสนั้ หรือแบน จับได้ลา บาก
และทารกให้ทารกดดู นมลา บาก
การพยาบาล
ก่อนที่จะนา ทารกมาดดู นมแนะนา ให้มารดาทา Hoffman’s
maneuver ประมาณ 3-5 ครงั้ และดึงหัวนมขนึ้ ตรงๆ
และเบา 3-5 ครั้ง
การทำ Hoffman’s Maneuver
ใช้นิ้วหัวแม่มือของมือทั้งสองแตะที่รอยต่อระหว่างหัวนมกับลานหัวนมในด้านตรงข้ามกันของหัวนมข้างนั้น
กดนิ้วทั้งสองและรูดแยกห่างกันไปทางข้างๆและตรงๆ
ควรทำซ้ำกันเช่นนี้ในทิศทางต่างกันโดยรอบสัก 2-3 ครั้งหัวนมจะตั้งขึ้นมาได้
ใช้นิ้วมือจับที่ขั้วหัวนมที่ยื่นออกมานั้นดึงออกตรงๆเบาๆสัก 2-3 ครั้ง
แนะนา ให้มารดานา ทารกคาบหัวนมให้ลึกจนเหงือกกด
บริเวณลานนม
อาจจะใช้ปทุมแก้วครอบหัวนมตลอดเวลาตงั้ แต่ตรวจพบ
6) หัวนมบอดหรือบ๋มุ
สาเหตุ
เกิดจากสภาพทางกายวิภาคของหัวนมที่เป็ นอยู่เดิม หรือเป็ นมา
ตงั้ แต่เกิด
การพยาบาล
ช่วยเหลือมารดาในการเตรียมหัวนมตงั้ แต่ระยะตงั้ ครรภ์ โดยแนะนา ให้
Hoffman’s exercise
กรณีที่ทารกไม่สามารถคาบหัวนมได้ จัดท่าให้ทารกนอนอยู่ขา้ งลา ตัวมารดา
โดยใชมื้อมารดาประคองเตา้ นมไว้
หากทารกดดู นมมารดาไม่พอกับความตอ้ งการ แนะนา ให้มารดาบีบนา้ นมใส่แก้ว
และป้ อนนมให้ทารกโดยวิธี cup feeding
ถ้าเตา้ นมคัดตึงควรประคบเตา้ นมดว้ ยนา้ อุ่นหรือบีบนา้ นมออกบางส่วนเป็ นการ
ทา ให้เตา้ นมมีลักษณะอ่อนนุ่ม แล้วจึงจัดท่าทารกให้ดดู นมมารดาอย่างถูกวิธี
หลังคลอดทันที เริ่มจาก
1 สภาพมดลูก
2
เลือดที่ออก
3
กระเพาะปัสสาวะ
4
แผลฝีเย็บ
5
T. P. R. & BP.