Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
โรคทางอารมณ์ (Mood disorder) - Coggle Diagram
โรคทางอารมณ์
(Mood disorder)
โรคซึมเศร้า
(Depressive disorder)
กลุ่มโรคซึมเศร้า
ICD - 10
F32 Delress episode
F33 Recurrent Depressive disorder
F34 Persistent Mood disorder
F38 Other mood [affective] disorders
F39 Unspecified mood [affective] disorder
การวินิจฉัย
ตามเกณฑ์ ICD - 10
Major depressive disorder : MDD
ตามเกณฑ์ DSM - 5
สนใจกิจกรรมรอบตัวลดลง
อาการต่อเนื่องทุกวัน มีอาการ 2 wks. ⬆️ อาจนานถึง 6 เดือน
A :
มีอาการอย่างน้อย 5 อาการ นาน 2 wks. โดยมีอาการอย่างน้อย 1 ข้อของ (1) อารมณ์ซึมเศร้า หรือ (2) เบื่อหน่าย ไม่มีค.สุข
หมายเหตุ
ไม่รวมภาวะเจ็บป่วยทางกาย
1) ซึมเศร้าแทบทุกวัน
2) ค.สนใจกิจกรรมลดลง
3) นน. ลดลง ร้อยละ 5 ต่อเดือน
4) นอนไม่หลับหรือนอนมากไปแทบทุกวัน
5) กระสับกระส่าย (Psychomotor agitation) หรือ เชื่องช้า เซื่องซึม (Retardation) แทบทุกวัน
6) อ่อนเพลียหรือไร้เรี่ยวแรงแทบทุกวัน
7) รู้สึกคนเองไร้ค่า/รู้สึกผิดอย่างไม่เหมาะสมหรือมากเกินควร
8) สมาธิ/กซคิด อ่านลดลง
9) คิดถึงเรื่องการตายอยู่เรื่อยๆ/พยายามฆ่าตัวตาย
B :
เกิดค.ทุกข์อย่างมาก
C :
ไม่ได้เกิดจากการใช้สารหรือก.เจ็บป่วยทางกาย
หมายเหตุ
แยกจากค.เศร้าจาการสูญเสียคนรัก (bereavement)
D :
อาการ MDD ไม่ใช่อาการ schizoaffective disorder / schizophrenia / schizopreniform disorder / delusional disorder หรือโรคทางจิตอื่นๆ
E :
ไม่เคยมี manic episode / hypomanic episode
อุบัติการณ์
หย่าร้าง แยกทาง > อยู่คนเดียว
หญิง > ชาย
2 : 1
แบบคัดกรอง
แบบประเมินซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) แบบสัมภาษณ์
แบบระเมินโรคซึมเศร้า 9 คำถาม (9Q) แบบสัมภาษณ์
เทคนิคการตรวจและสัมภาษณ์
ผู้ป่วยมักเชื่องช้า (psychomotor retardation) พูดน้อย เบา ตอบสั้นไม่ละเอียด
การพยาบาล
สนใจ ห่วงใย
ให้กำลังใจ
ต้งใจฟัง
พอใจกับคำตอบผู้ป่วย แม้ไม่ละเอียด
อดทนกับการตอบล่าช้า
บางโอกาสอาจกระตุ้นให้ผู้ป่วยตอบเพิ่ม แต่ไม่ควรบ่อยหรือเร่งเกินไป
ผู้ป่วยอาจร้องไห้ขณะสัมภาษณ์
การพยาบาล
ไม่ควรห้าม
แสดงความเห็นใจ โดยยื่นกระดาษให้
เปิดโอกาสให้ผู้ป่วยระบายความทุกข์ใจก่อน เมื่อพร้อมค่อยนำบทสนทนาเรื่องอื่นๆต่อไป
อย่ารีบเปลี่ยนเรื่องสนทนาทันที เพราะจะรู้สึกว่าไม่สนใจ
ควรถามเรื่องคิดทำร้ายตนเองเสมอ
สัมภาษณ์ด้วยความระมัดระวัง รับฟังและให้เกียรติ
หากผู้ป่วยคิดจะทำร้ายตนเอง ควรถามต่อเนื่อง
มีความคิดที่จะทำร้ายตนเองหรือไม่
มีแผนที่จะทำร้ายตนเองหรือไม่ ถ้ามีวางแผนว่าอย่างไร
ได้มีการเตรียมการจะทำร้ายตนเองหรือไม่
ได้พยายามทำร้านตนเองมาก่อนหรือไม่
อะไรเป็นสิ่งที่ฉุกรั้งไม่ให้ทำร้ายตนเองสำเร็จ
การบำบัดรักษา
ด้านร่างกาย (Physical Therapy)
Medication : Antidepressant drugs ดีขึ้นภายใน 3-4 wks. หาย 2-4 เดือน
ไฟฟ้า (Electroconvulive Therapy : ECT
จำกัดพฤติกรรม (Setting Limite)
การจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อการบำบัด (Milieu Therapy)
ด้านจิตใจหรือการทำจิตบำบัด (Psychotherapy)
การบำบัดทางปัญญา (Cognitive Therapy : CT)
การบำบัดความคิดและพฤติกรรม (Cognitive Behavioral Therapy : CBT)
การทำจิตบำบัดสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (Interpersonal Psychotherapy : IPT
ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล
เสี่ยงต่อการทำร้ายตนเอง
ได้รับสารน้ำและอาหารไม่เพียงพอ
แบบแผนการนอนแปรปรวน
มีความบกพร่องในการดูแลตนเอง
แบบแผนการเผชิญปัญหาไม่เหมาะสม
ความรู้สึกมีคุณค่าในตนเองต่ำ
ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมบกพร่อง
โรคอารมณ์สองขั้ว
(Bipolar and Related disorders)
อาการเด่น : manic episode/hypomanic episode
อารมณ์ครึกครื้น ร่าเริง คิดเร็ว พูดเร็ว ขยันมากกว่าปกติ
อาจสลับกับอาการซึมเศร้า(depress episode)
การวินิจฉัยตาม DSM - 5
1. Bipolar I disorder
2. Bipolar II disorder
Cyclothymic disorder
Other specified bipolar and related disorder
Substance/medication-induced bipolar and related disorders
Unspecified bipolar and related disorders
Bipolar and related disorder due to another medical condition
เกณฑ์การวินิจฉัย hypomanic episode
A :
ร่าเริงผิดปกติหรือหงุดหงิดโกรธง่ายผิดปกติต่อเนื่อง+เรี่ยวแรงเพิ่มขึ้น
คงอยู่ตลอดอย่างน้อย 4 วันติดต่อกัน
เกือบทั้งวัน/ทุกวัน
B :
มีอาการอย่างน้อย 3 อาการ (หรือ 4 อาการ หากมีอารมณ์หงุดหงิด)
ความต้องการนอนลดลง ex. นอน 3 ชม.พอแล้ว
Self-esteem เพิ่มมากขึ้น/คิดว่าตนเองใหญ่ (grandiosity)
พูดคุยมากกว่าปกติ
Flight of idea / ค.คิดแล่นเร็ว
วอกแวก (distractibility)
มีจุดหมายเพิ่มมากขึ้น/psychomotor agittion
หมหมุ่นอย่างมากกับกิจกรรมที่ทำให้เพลิดเพลิน
C :
ระยะมีอาการมีความสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงในด้านต่างๆ
D :
มีผู้อื่นสังเกตเห็นความผิดปกติด้านอารมณ์และก.ปป.ในด้านการทำงานต่างๆ
E : อาการไม่ได้รุนแรง ไม่กระทบหน้าที่การงาน
F :
อาการไม่ได้เกิดจากการใช้สารเสพติด ยาหรือการรักษาอื่น/เจ็บป่วยทางกาย
หมายเหตุ
ข้อ A-F พบบ่อยใน bipolar I disorder
หรือไม่พบก็ได้
Bipolar I disorder
มักมีอาการเด่นในช่วง
manic episode
อย่างน้อย 1 ครั้ง
อาการต่อเนื่องกัน 1-3 เดือน
อาจพบเฉพาะmanic episode หรือมีอาการระยะอื่นสลับ
สลับกัน 2 ระยะ
Manic episode + major depressive episode
Manic episode + hypomanic episode
สลับกัน 3 ระยะ
Manic episode สลับกับ major depressive episode และ hypomanic episode
ไม่ใช่อาการของ schizoaffective disorder หรือ schizophrenia หรือ schizophreniform หรือ delusional disorder หรือโรคทางจิตอื่นๆ
Bipolar II disorder
รุนแรง < bipolar I disorder
ต้องมี hypomanic episode อย่างน้อย 1 ครั้ง (A-F) + major depressive episode อย่างน้อย 1 ครั้ง (A-C) เป็นอาการสำคัญ
เป็นยาว+เป็นซ้ำได้
ไม่เคยมีอาการ manic episode
Manic episode
เกณฑ์การวินิจฉัย manic episode
A :
ร่าเริงผิดปกติหรือหงุดหงิดโกรธง่ายผิดปกติต่อเนื่อง+เรี่ยวแรงเพิ่มขึ้น
นาน 1 wks.
B :
มีอาการอย่างน้อย 3 อาการ (หรือ 4 อาการ หากมีอารมณ์หงุดหงิด)
ความต้องการนอนลดลง ex. นอน 3 ชม.พอแล้ว
Self-esteem เพิ่มมากขึ้น/คิดว่าตนเองใหญ่ (grandiosity)
พูดคุยมากกว่าปกติ
Flight of idea / ค.คิดแล่นเร็ว
วอกแวก (distractibility)
มีจุดหมายเพิ่มมากขึ้น/psychomotor agittion
หมหมุ่นอย่างมากกับกิจกรรมที่ทำให้เพลิดเพลิน
C : ความผิดปกติด้านอารมณ์รุนแรงขึ้น > หน้าที่การงานบกพร่อง
D :
อาการไม่ได้เกิดจากการใช้สารเสพติด ยาหรือการรักษาอื่น/เจ็บป่วยทางกาย
หมายเหตุ :
ข้อ A-D จัดว่าเป็น manic episode ซึ่งใน bipolar I disorder
ต้องมีอาการ manic episode
อย่างน้อง 1 ครั้งในชีวิต
เทคนิคการตรวจและสัมภาษณ์
มีอารครึกครื้น
การพยาบาล
เปิดโอกาสให้ผู้ป่วยพูด เพื่อสังเกตอาการ
หากผู้ป่วยเล่ารายละเอียดหรือใช้เวลามากเกินไป หาจังหวะบอกข้อจำกัดขอเวลา
พูดเยิ่นเย้อ อ้อมค้อม (circumstantiality)
การพยาบาล
มีสมาธิ
มีความอดทน
ตั้งใจฟัง
กำหนดแนวทางสัมภาษณ์ไว้ล่วงหน้าแต่ละครั้ง
ใช้คำถามสั้นๆ ชัดเจน ตรงประเด็น
ผู้ป่วยบางคนพูดหยอกล้อที่ไม่เหมาะสม
การพยาบาล
รับฟังอย่างอดทน
ไม่วิพากา์วิจารณ์การตอบ
ไม่แสดงความไม่พอใจ/โกรธ
ใช้คำถามอื่น เพื่อเบี่ยงเบนผู้ป่วยเรื่องที่กำลังสนทนา
การบำบัดรักษา
ด้านร่างกาย (Physical Therapy)
Medication
ไฟฟ้า (Electroconvulive Therapy : ECT
จำกัดพฤติกรรม (Setting Limite)
การจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อการบำบัด (Milieu Therapy)
ด้านจิตใจหรือการทำจิตบำบัด (Psychotherapy)
การบำบัดความคิดและพฤติกรรม (Cognitive Behavioral Therapy : CBT)
การทำจิตบำบัดสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (Interpersonal Psychotherapy : IPT
การบำบัดมุ่งเน้นการปรับภาวะสุขภาพและแรงสนับสนุนภายในครอบครัว (family Focused Therapy)
ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล
เสี่ยงต่อการได้รับบาดเจ็บ
เสี่ยงต่อการเกิดอันตรายต่ผู้อื่น
การเผชิปัญหาไม่เหมาะสม
ได้รับสารน้ำ สารอหารไม่เพียงพอกับความต้งการของร่างกาย
แบบแผนการนอนแปรปรวน
มีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมบกพร่อง
คำศัพท์
Episode
: นับตั้งแต่ผู้ป่วยมีอาการครบตามเกณฑ์ Depress, manic, hypomanic episode จนถึงช่วง recovery นับเป็น 1 episode
Response
: ผู้ป่วยอาการดีขึ้น
Remission
: ช่วงไม่มีอาการเลยหลังรักษา แต่ยังไม่ถึง 2 เดือน
Recovery
: ไม่มีอาการเลย >= 2 เดือน
Relapse
: กลับมามีอาการก่อนถึง ull remission
Recurrence
: กลับมามีอาการอีกครั้งหลัง Recovery แล้ว = เกิด episode ใหม่
สาเหตุ
ปัจจัยด้านชีวภาพ (Biological factors)
พันธุกรรม (Genetics)
สารสื่อประสาท (Neurotransmitter)
การทำงานของต่อมไร้ท่อ (Neuroendocrine)
ปัจจัยด้านสังคม (Psychosocial factors)
ทฤษฎีเกี่ยวกับความคิด (Cognitive theory)
เรียก cognitive triad
มองตัวเองในแง่ลบ (negative view of self)
มองอนาคตในแง่ลบ (negative view of future)
มองโลกในแง่ลบ (negative view world)
ทฤษฎีบุคลิกภาพ (Personaity theory)
ปัจจัยด้านจิตสังคม (Psychoanalytic theory)
ทฤษฎีจิตวิเคราะห์ (Psychoanalytic theory) สูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก Projection = โทษผู้อื่น Fantasy = สร้างโลกส่วนตัว
เหตุการณ์ในชีวิตและทฤษฎีเกี่ยวกับความเครียด (Life events and stress theory)
การตรวจและสัมภาษณ์
การซักประวัติ : ประวัติการรักษาที่ผ่านมา โรคประจำตัว ประวัติการดื่มสุราหรือการใช้สารต่างๆ ประวัติโรคทางจิตเวชในครอบครัว
การตรวจสภาพจิต (Mental status examination: MSE)
การตรวจร่างกายและการตรวจทางห้องปฏิบัติการ
การตรวจทางจิตวิทยา (Psychological test)