Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
BỆNH DẠI, Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm - Coggle Diagram
BỆNH DẠI
Đặc điểm
Tác nhân
- Họ Rhabdoviridae, giống Lyssavirus
- Vật liệu di truyền là ARN
- Có sức đề kháng yếu
- Dễ bất hoạt bởi nhiệt độ
- Dễ bị phá hủy bởi các chất hòa tan Lipid (xà phòng, Chloroform)
- Rất nhạy cảm với tia cực tím
- Bị bất hoạt nhanh chóng trong dd cồn, cồn i ốt
Ổ chứa virus
- Trong thiên nhiên: ĐV có vú máu nóng (chó sói, chó rừng, chó nhà, mèo, chồn, cáo), ĐV có vú khác
- Châu Mỹ, Âu: dơi
- Việt Nam: chó là chủ yếu
Thời gian ủ bệnh
- 1-3 tháng sau phơi nhiễm
- Hiếm khi: < 9 ngày, 1 vài năm
- Phụ thuộc tình trạng nặng nhẹ, vị trí lqđ nơi có nhiều dây TK, khoảng cách đến não, SL virus
- Vết cắn càng nặng, càng gần TKTW ủ bệnh càng ngắn
Thời kỳ lây truyền
-
Ở người: virus đào thải qua chất tiết (nước bọt, mắt, tiểu...)
Lây người - người vô cùng hiếm
Đường lây
-
Người - người qua cấy ghép mô, phủ tạng, vết cắn hoặc TX với chất tiết của NB
-
Chẩn đoán
-
-
Xét nghiệm
- Phát hiện kháng nguyên (FAT)
- Phân lập virus
- Kỹ thuật sinh học phân tử (RT-PCR)
- Phát hiện kháng thể (ELÍA, RFFIT < FAVN)
-
Triệu chứng
Nung bệnh
- Trung bình 20-60 ngày, có thể từ 10 ngày đến 1 năm
- Vết cắn càng gần mặt, ủ bệnh càng ngắn
Khởi phát
Tại vết cắn
- Ngứa, kiến bò, đau nhẹ
- NB thay đổi tính nết (buồn bã, lo lắng, dễ kích động)
TC ít gặp
Ho, ớn lạnh, nôn tiêu chảy, tiểu khó
Toàn phát
Thể hung dữ
- Tình trạng kích thích tâm thần vận động là chủ yếu (co cứng, run rẩy tứ chi, co giật, co thắt họng và thanh khí quản, sợ nước)
- NB hung tợn, điên khùng, gây gỗ đập phá lung tung, nhanh chóng tiến tới hôn mê và tử vong
- Không dám uống nước, nhìn thấy/nghe tiếng nước chảy cũng gây co thắt họng (tăng lên khi sáng) và rất đau
- Nét mặt căng thẳng, hoảng hốt, mắt sáng và đỏ, tai thính, kích thích sinh dục
- Sốt tăng dần, vã mồ hôi, tăng tiết đờm dãi, RL tim mạch, hô hấp, xuất hiện ảo giác
- Xuất hiện thành từng cơn, ngaỳ càng dày, mạnh hơn, NB có lúc tỉnh táo
- Nặng dần lên và tử vong từ sau 3-5 ngày do ngừng hô hấp, ngừng tim
Thể liệt
- Ít gặp hơn
- Thường gặp ở người bị chó dại cắn đã tiêm vaccin nhưng muộn
- TC sợ nước, sợ gió
- Lúc đầu đau nhiều ở cột sống, sau xuất hiện HC liệt theo kiểu Landry: liệt chi dưới -> RL cơ vòng -> liệt chi trên
- Tổn thương hành não, xuất hiện liệt TK sọ, ngừng hô hấp tuần hoàn
- Tử vong sau 4-12 ngày
Giám sát bệnh
Người bị phơi nhiễm
- Là người bị chó, mèo, ĐV dại/nghi dại cắn, cào, liếm hoặc bị nước bọt dính vào niêm mạc hoặc TX qua da bị tổn thương và niêm mạc với bệnh phẩm/virus tại phòng thí nghiệm
- Giám sát tại các điểm tiêm phòng dại. Thông báo với cơ quan thú y cùng cấp phối hợp TD, giám sát và phòng chống bệnh
Người mắc bệnh
- Là ca bệnh CĐ trên LS có biểu hiện HC viêm não tủy cấp tính nổi trội bởi các TC kích động: sợ nước, sợ gió, sợ AS (thể điên cuồng) hoặc TC liệt (thể liệt), tiến triển tới hôn mê, tử vong sau 7-10 ngày
- Giám sát nguời mắc/chết do dại (Trung tâm y tế dự phòng tỉnh, tp phồi hợp với BV)
- Thu thập, bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm: máu (5ml, lấy 2 lần, cách 7 ngày), dịch não tủy (3-5ml), nước bọt (3-5ml trong kỳ tăng tiết), mảng sinh thiết da gáy (3-5mm ở chân tóc vùng gáy)
Dự phòng phơi nhiễm
Tiêm vaccin dự phòng
- Cán bộ thú y
- NV phòng thí nghiệm
- Làm nghề giết mổ chó
- Người dân, người đi du lịch đến khu vực dịch
-
-