Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

3.3.1 การประเมินภาวะสุขภาพมารดา-ทารกและการคัดกรอง, Vocabulary - Coggle…

- - - - การคะเนกำหนดวันคลอด Expected date of confinement: EDC
        หรือ Estimate date of birth :EDB
        หรือ Estimate date of Delivery : EDD
        
        ครบกำหนด 40 สัปดาห์ หรือ 280วัน โดยเริ่มจาก LMP
        
        วันที่ควรคลอดอาจจะคลอดก่อนหรือหลังวัน EDC 2 สัปดาห์
        
        Naegele’ s Rule
        
        วันแรกของการมีประจำเดือนครั้งสุดท้าย(Last Menstrual Period: LMP)
        
        EDC = LMP+ 9 เดือนไปข้างหน้า + 7 วัน
        
        ทำนายจะแม่นยำมากขึ้นเมื่อประวัติระดูสม่ำเสมอทุก 28 วัน และไม่ได้คุมกำเนิดมาก่อน
        
        Naegele’ s Rule จะใช้ไม่ได้ผลในรายที่ -จำระดูครั้งสุดท้ายไม่ได้
        -ประวัติระดูไม่สม่ำเสมอ
        
        คะเนกำหนดคลอดจากประวัติ ความรู้สึกเด็กดิ้น (Quickening) *วิธีนี้คลาดเคลื่อนได้มาก เนื่องจากจำวันรู้สึกเด็กดิ้นครั้งแรกไม่ได้
        
        ครรภ์แรก ความรู้สึกเด็กดิ้นครั้งแรก (Quickening) เมื่ออายุครรภ์ 18-20 สัปดาห์
        
        ครรภ์แรกใช้18สัปดาห์บวก 22สัปดาห์ EDC = 18+22
        
        ครรภ์หลัง ความรู้สึกเด็กดิ้นครั้งแรก (Quickening) เมื่ออายุครรภ์ 16-18 สัปดาห์
        
        ครรภ์หลังใช้ 16บวก24 สัปดาห์ EDC = 16+24
      - การคำนวณอายุครรภ์จากLMP
        
        GA อายุครรภ์= LMP+นับจำนวนวันไปข้างหน้าจนถึงวันที่ปัจจุบัน เป็นสัปดาห์
        
        เดือนที่ลงท้ายด้วย คม มี 4 สัปดาห์ 3 วัน
        
        เดือนที่ลงท้ายด้วย ยน มี 4 สัปดาห์ 2 วัน
        
        เดือนกุมภาพันธ์ 28 วัน มี 4 สัปดาห์
        
        เดือนกุมภาพันธ์ 29 วัน มี 4 สัปดาห์ 1วัน
        
        ตัวอย่าง LMP วันที่ 20 พฤษภาคม 2565 มาฝากครรภ์ วันที่ 25 สิงหาคม 2565 วันที่มาฝากครรภ์ จะมีอายุครรภ์กี่สัปดาห์ ตอบ 13 สัปดาห์ 6 วัน
      - การคำนวณอายุครรภ์โดยใช้คลื่นความถี่สูง
        
        ใช้กันมากในปัจจุบัน ในรายที่ประวัติประจำเดือนไม่แน่นอน
        
        วัด gestational sac จะตรวจพบครั้งแรกเมื่ออายุครรภ์ประมาณ 5-6 สัปดาห์
    - - Age
      - Education
      - Occupation
      - Marital status
      - ฐานะทางเศรษฐกิจ
      - เจตคติต่อการตั้งครรภ์
      - False Belief ความเชื่อที่ผิด
      - การใช้ยาและสิ่งเสพติด
      - Family history
      - Genetic diseases โรคทางกรรมพันธุ์
      - Past illness ประวัติความเจ็บป่วยในอดีต
      - โรคระบบอวัยวะสืบพันธุ์สตรี
        
        การขูดมดลูก การผ่าตัดต่างๆที่ตัวมดลูก อาจทำให้เกิดภาวะรกเกาะต่ำหรือรกฝังลึก หากมีแผลที่มดลูกส่วนบนอาจทำให้มดลูกมีโอกาสแตกขณะที่ตั้งครรภ์ได้
      - ประวัติการเจ็บป่วยของระบบอื่นๆ
        
        หัวใจ ไต ปอด เบาหวาน ไทรอยด์ ปวดศีรษะเป็นประจำ การแข็งตัวของเลือด โรคจิต โรคประสาท โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ การได้รับเลือดในอดีต
      - อุบัติเหตุหรือโรคกระดูกเชิงกราน
        
        ให้เชิงกรานผิดรูปเกิดภาวะศีรษะทารกและช่องเชิงกรานไม่ได้สัดส่วนกัน ซึ่งอาจทำให้การคลอดติดขัด
    - - 2) การซักประวัติข้อมูลเกี่ยวกับการตั้งครรภ์และการคลอด
      - ความเป็นไปของการตั้งครรภ์การคลอดครั้งก่อนๆ
        
        การแท้ง Abortion
        
        ความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์รกค้าง
        
        ทารกเสียชีวิตในครรภ์
        
        Preterm
        
        คลอดยาก
        
        ตกเลือดก่อนและหลังคลอด
      - วิธีคลอดในครรภ์ก่อน
      - การเจ็บป่วยหรือการตายของทารกหลังคลอด
      - Present illness
        
        การใช้ยาหรือโรคอื่นๆที่เกิดขึ้นนับตั้งแต่ระดูรอบสุดท้ายเป็นต้นมาเช่นมีไข้ออกผื่น อาการคล้ายหัดเยอรมันขณะตั้งครรภ์ก่อน 16 สัปดาห์ ควรตรวจยืนยัน เพราะอาจจะต้องทำแท้ง
      - ประวัติการตั้งครรภ์ปัจจุบันและประวัติระดู
      - ประวัติการคุมกำเนิด อาจคะเนกำหนดคลอดผิดพลาดได้ (ยาฉีดคุมกำเนิด)
      - ประวัติอาการผิดปกติของการตั้งครรภ์ ถามN/V เวียนศีรษะ บวม ตาพร่ามัว ตกขาว ท้องผูก เลือดออกทางช่องคลอด เส้นเลือดขอด ริดสีดวงทวาร ตะคริว , ระบบทางเดินอาหาร
      - ประวัติระดู เป็นประวัติที่สำคัญยิ่งที่จะช่วยคาดว่าจะตั้งครรภ์และใช้คะเนอายุครรภ์รวมทั้งกำหนดคลอดโดยเฉพาะวันแรกของการมีประจำเดือนครั้งสุดท้าย(Last Menstrual Period: LMP)
        
        การซักประวัติ LMP พึงระวังว่า LMP อาจผิดได้จากสาเหตุต่อไปนี้
        
        บอกเดือนที่ระดูไม่มา (ขาด) แล้วไม่ใช่ระดูรอบสุดท้าย
        
        บอกวันสุดท้ายของรอบระดูแทนที่จะบอกวันแรก
        
        เข้าใจความหมายของเดือนผิดกัน เช่น เดือนสิบสองของไทยคือเดือนพฤศจิกายนแต่ในทางสากล
        คือ ธันวาคม
        
        เลือดที่ออกอาจเป็นการฝังตัวของไข่ ซึ่งมักมีปริมาณน้อยกว่าระดูปกติ ซึ่งอาจทำให้อายุครรภ์น้อยกว่า
        ความเป็นจริง2-4 สัปดาห์
  - - - 1.1) Fetal parts and skull
        
        ส่วนของทารกและกะโหลกศีรษะ ลักษณะของทารกในครรภ์มารดา ซึ่งโดยปกติจะอยู่ในลักษณะที่งอทุกส่วน คือ ก้มหัว หลังงอ แขนและขางอทุกข้อต่อ (รูปไข่: fetal ovoid)
      - 1.2) Lie
        
        ความสัมพันธ์ระหว่างความยาวของทารก (long axis) กับความยาวของโพรงมดลูก
        
        Longitudinal Lie (แนวยาว) ความยาวของลำตัวทารกจะอยู่ในแนวเดียวกับโพรงมดลูกสันหลังของทารกขนานกับสันหลังของหญิงตั้งครรภ์
        
        Transverse Lie (แนวขวาง) ลำตัวหรือสันหลังของทารกจะอยู่ขวางกับโพรงมดลูกหรือกระดูกสันหลังของหญิงตั้งครรภ์
      - 1.3) Attitude (ทรงของทารก)
        
        Flexion attitudeทารกจะอยู่ในลักษณะก้มศีรษะ เอาคางชิดอก หลังงอ แขน ขา ศอก และเข่างอ เอาทุกส่วนแนบชิดลำตัว ในลักษณะกลมเหมือนไข่ (Fetal ovoid)
        
        Deflexion attitude ทารกมีการเงยของศีรษะ
      - 1.4) Presentation
        
        ส่วนของทารกที่ผ่านเข้าสู่เชิงกราน (true pelvis) ก่อนส่วนอื่น ซึ่งส่วนของทารกที่อยู่ต่ำที่สุดที่ส่วนล่างของช่องทางคลอด เรียกว่า ส่วนนำ (presenting part)
        
        Cephalic = ศีรษะเป็นส่วนนำ
        
        Breech = ทารกเอาก้นเข้าสู่ช่องเชิงกราน
        
        Shoulder Presentation พบในทารกที่อยู่ในท่าขวาง ส่วนนำอาจเป็นไหล่ แขน หรือ ลำตัว มักจะไม่สามารถที่จะคลอดเองได้ ต้องC/S (Cesarean section) การผ่าตัดเอาทารกออกทางหน้าท้อง
      - 1.5) Dominator หรือ Leading Point (จุดอ้างอิง) ส่วนของทารกบนส่วนนำ (presentation part) เปลี่ยนแปลงไปตามส่วนนำของทารก
      - 1.6) Position (ท่าของทารก)
        
        ท่าปกติ ซึ่งอยู่ใน Vertex presentation หรือ Bregma presentation และมี Occiput (O)เป็นDenominator จะพบท่าของทารกพบได้ 8 ท่า
      - 1.7) Engagement
        
        การที่ทารกเอาส่วนที่กว้างที่สุดเข้าไปใน pelvis inlet
        
        ในครรภ์แรกมักเกิดขึ้นก่อนคลอดประมาณ2-3สัปดาห์
        
        ในCephalic presentation Dominator ที่กว้างที่สุด คือ Biparietal
    - - ท่าที่ 1.First Leopold Handgrip, First maneuver, Fundal grip
        คือ การคลำบริเวณยอดมดลูก เพื่อตรวจหาระดับยอดมดลูก เพื่อประเมินอายุครรภ์ หรือเปรียบเทียบกับระยะเวลาของการขาดประจำเดือน และตรวจว่าส่วนของทารกที่อยู่ที่ยอดมดลูกเป็นศีรษะหรือก้น
      - ท่าที่ 2 Second Leopold Handgrip, Second maneuver or Umbilical grip เป็นการคลำหลังของทารกว่าอยู่ทางด้านใดของลำตัวมารดา
      - ท่าที่ 3. Third Leopold Handgrip (maneuver) (Pawlik’s grip) เป็นการตรวจเพื่อหาส่วนนำ และระดับส่วนนำของทารก
        เป็นการตรวจเพื่อหาส่วนนำ(presenting part) และการลง (engagement) ของทารก
      - ท่าที่ 4. Fourth Leopold Handgrip (Bilateral Inguinal grip) คือการตรวจเพื่อหาระดับส่วนนำ และตรวจหาส่วนนำว่าเป็นหัว หรือ ก้น
    - - การฟังเสียงหัวใจทารกในครรภ์ (Fetal heart sound, FHS) จะเริ่มฟังได้ด้วยหูฟังเมื่ออายุครรภ์ 16 สัปดาห์ขึ้นไป
      - และจะฟังทางด้านหลังได้ชัดเจนกว่าทางหน้าอก โดยจะฟังได้ชัดที่บริเวณสะบักข้างซ้าย (Left scapular)
      - อุปกรณ์
        
        Stethoscope
        
        Doptone หรือ Sonic aid ปัจจุบันนิยมใช้กันมาก เพระสามารถฟังเสียงหัวใจทารกในครรภ์ได้
        ตั้งแต่อายุครรภ์ประมาณ 10-12 สัปดาห์
        
        Fetal monitoring จะสามารถบอกอัตราการเต้นของหัวใจได้ต่อเนื่องทุกนาที เสียงหัวใจทารกในครรภ์ที่ฟังได้ จะได้ยินเป็นเสียงคู่ดัง ตุบ ตุบ
      - อัตราการเต้นของหัวใจทารกในครรภ์ปกติจะอยู่ระหว่าง 120-160 ครั้งต่อนาที
        
        อัตราการเต้นของหัวใจที่ผิดปกติ
        
        <100 ครั้ง/นาที ถือเป็นMarked bradycardia
        
        110-119 ครั้ง/นาที ถือเป็น Moderate bradycardia
        
        180 ครั้ง/นาที่ ถือเป็น Marked tachycardia
        
        161-180 ครั้ง/นาที ถือเป็น Moderate tachycardia
      - Other sounds
        
        Umbilical souffle (Funic souffle) ทารกอยู่ในภาวะที่ขาดออกซิเจนลักษณะเสียงจะได้ยินเสียงฟู่ ได้ยินจากการที่เลือดไหลผ่านภายในเส้นเลือดของสะดือเด็กไม่สะดวก อัตราการเต้นจะเท่ากับอัตราการเต้นของเสียงหัวใจทารก
        
        Uterine soufflé ได้ยินในขณะที่เลือดไหลผ่านหลอดเลือดของมดลูก ลักษณะเสียงฟู่ เหมือน Umbilical souffle แต่อัตราการเต้นจะเท่ากับชีพจรของมารดา
        
        Fetal shocking sound เป็นเสียงที่ได้ยินจากการที่ทารกดิ้น และส่วนของทารกกระทุ้งถูกผนังของมดลูก ทำให้ได้ยินเสียงตุบ
      - การฟังเสียงหัวใจทารก อาจจะไม่ได้ยินได้ เนื่องจาก
        
        อายุครรภ์น้อย คือน้อยกว่า 20 สัปดาห์
        
        มารดาอ้วนมาก หรือผนังหน้าท้องหนามาก
        
        ครรภ์แฝดน้ำ
        
        มีเสียงอื่นๆซึ่งดังกว่ารบกวน เช่น Umbilical souffle
        
        เครื่องมือในการฟังไม่ดี ไม่มีคุณภาพ
        
        สิ่งแวดล้อมจากภายนอกรบกวน
        
        ทารกตายในครรภ์
  - - - 1) การตรวจร่างกายทั่วไปโดยการดูคลำ เคาะ ฟังตรวจอย่างละเอียดตั้งแต่ศีรษะจรดเท้าทั้งด้านหน้าและด้านหลัง
      - อาการบวม อาจบวมที่เท้าได้แต่ไม่เกินข้อเท้าถ้าบวมสูงกว่าระดับข้อเท้าควรนึกถึงภาวะความดันโลหิตสูงจากการตั้งครรภ์ได้
        
        ถ้าอายุครรภ์มากกว่า20 สัปดาห์ มีน้ำหนักเพิ่ม1กก.ต่อสัปดาห์ มักมีอาการบวมร่วมด้วย ให้คิดถึงภาวะความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์ การวัดความดันโลหิต จะต้องวัดทุกครั้งที่มาฝากครรภ์ปกติไม่ควรสูงถึง140/90mmHg.
      - ส่วนสูง ถ้าต่ำกว่า 145 ซม.ให้คำนึงถึงสภาพภายในของอุ้งเชิงกราน ที่อาจเล็กกว่าปกติทำให้ไม่สามารถคลอดปกติทางช่องคลอดได้เนื่องจากตัวทารกกับช่องเชิงกรานไม่ได้สัดส่วนกัน
      - ชั่งน้ำหนัก ตลอดการตั้งครรภ์น้ำหนักเพิ่มขึ้นประมาณ10-12 กก.
    - - เยื่อบุตา ปาก เหงือก ฟันถ้ามีฟันผุควรส่งพบทันตแพทย์เพื่อรักษา
      - ลำคอ ตรวจต่อมไทรอยด์
      - ทรวงอก ควรตรวจหัวใจและปอด เต้านม หัวนม
        
        การตรวจหัวนมหัวนมสั้นหรือหัวนมบอด แบน(flat) บุ๋ม(inverted nipple) ไหม การทดสอบโดย วิธี ที่เรียกว่า Waller’s test ใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้วางไว้ชิดกับหัวนม
      - หลอดเลือดขอด(Varicose vein) อาจเกิดที่ขาหรือที่อวัยวะสืบพันธุ์ได้
    - - Pitting edema อาจเกิดจาก systemic disease ที่พบบ่อย ได้แก่ โรคของหัวใจ ไต ตับ รวมทั้งภาวะที่มีโปรตีนในเลือดต่ำ
        
        pitting edema มี 4 ระดับ
        
        +2บวมมากขึ้นถึงบริเวณขา โดยกดบุ๋มลงไป 4 มม. สังเกตได้ยาก หายไปใน 15 วินาที
        
        +3บวมถึงมือ ใบหน้า หน้าท้องและก้นกบโดย กดบุ๋มลงไป 6 มม. สังเกตได้ชัด คงอยู่นานกว่า 1 นาที มองดูพบว่าขาบวมชัดเจน
        
        +4บวมทั้งตัวละมีท้องมานโดย กดบุ๋มลงไป 8 มม. รอยบุ๋มลึกชัดเจน อยู่นานประมาณ 2-5 นาที
        
        +1บวมเล็กน้อยไม่เกินข้อเท้า โดยกดบุ๋มลงไป 2 มม. มองไม่เห็นชัดเจน รอยบุ๋มหายไปเร็ว
      - บวมกดไม่บุ๋ม non-pitting edema มักเกิดเนื่องจากความผิดปกติของlymphatic system แล้วเกิด lymphedema