Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Cysyniad Cydbwysedd Màs a System - Coggle Diagram

- - - - Mae amrywiad mewn ongl echel y blaned ar ddraws y flwyddyn, efo pegwn y gogledd yn wynebu tuag at yr haul yn ystod yr haf. Mae hyn yn golygu fod y cryosffer mewn cydbwysedd màs negyddol yn yr haf, efo mwy o rew yn ddadmer nag dŵr yn rhewi. Mae'r cyferbyn yn wir yn y gaeaf
    - - Tua pob 7 blwyddyn mae gwyntoedd cyson de ddwyrain ar hyd y cefnfor tawel yn marw i lawr neu'n newid cyfeririad. Hyn yw ffenomen a gelwir yn yr El Nino ac o ganlyniad mae arwyneb y môr yn cynhesu, ac felly mae'r cryosffer yn yr ardal yn lleihau.
    - - Llwybr Orbit
        
        Nid yw llwybr orbit unrhyw blaned yn cylch berffaith, felly weithiau mae'r ddaear yn pellhau o'r haul am gyfnod o'r flwyddyn. Mae hyn yn golygu tymereddau is nag arfer, ac o ganlyniad cydbwysedd mas positif i'r cryosffer
      - Oes iâ fechan
        
        Credwyd fod y swm o egni solar a gynhyrchir gan yr haul wedi leihau rhwng 1250 ag 1850, o ganlyniad i llai o stormydd electromagnetig ar arwyneb yr haul. Felly roedd tymereddau is, a cydbwysedd mas fwy positif i'r cryosffer yn yr gaeaf
      - Cylch Milankovitch
        
        Digwyddir rhain ar raddfa milenia, pan mae newidiadau i ongl echel ac/neu llwybr orbit y ddaear yn newid ei pellter o'r haul. E.e os yw'r ongl echel yn is wedyn mae'r blaned yn derbyn llai o egni solar yn yr haf, ac felly mae llai o rhew yn ddadmer = cydbwysedd màs positif
- - - - Troi dŵr (hylif) i anwedd dŵr (nwy). Yn anweddu o unrhyw wyneb llaith, e.e llyn, pwll, pridd. Trydarthiad yw'r colled o anwedd dŵr drwy lystyfiant, drwy stomata'r dail (tyllau microsgopig)
    - - Anwedd dŵr (nwy) yn dychwelyd i'r tir trwy dyodiad. Caiff ei achosi pan mae'r anwedd ddŵr yn oeri a cyddwyso, sy'n ffurfio cymylau ac wedyn dyodiad ar ffurf glaw neu eira.
    - - Ar ôl i'r lleithder atmosfferig cael ei drosglwyddo i'r tir, caiff ei drosglwyddo i'r cefnforoedd gan llif trostir - dŵr ffo arwyneb, a llif sianel (afonydd)
    - - Ymdreiddiad: trosglwyddiad fertigol o ddŵr i fewn i'r pridd o'r wyneb
        Llif Trwodd: symudiad ochorol dŵr trwy pridd, fel arfer i fewn i afonydd neu'r môr
        Trylifo: trosglwyddiad fertigol o ddŵr i fewn i creigiau athraidd
        Llif dŵr ddaear: symudiad ochorol dŵr trwy creigiau, fel arfer i mewn i afonydd neu'r môr
    - - Ar dir sy'n uwch ac/neu sy'n bellach o'r arfordir mae eira yn disgyn (atmosffer i daear) ac yn cynyddu trwch y rhew. Wrth i'r rhewlif llithro tuag at y cefnfor mae rhannau ohono yn dechrau dadmer (ddaear i ddaear). Pan mae'r rhewlif yn cyrraedd yr arfordir mae rhannau ohono'n torri i ffwrdd ac yn disgyn i mewn i ffurfio mynyddoedd iâ, hyn yw ymrannu (calving)