Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Tiến trình văn hóa Việt Nam thời tiền sử đến nay, (Văn hóa Việt Nam thời…

- - - - Văn hóa Núi Đọ (Thanh Hóa, cách đây 40-50 vạn nă)
      - Trên bề mặt Núi Đọ, các nhà khảo cổ học thu nhặt được hàng vạn mảnh ghè, có bàn tay gia công của người nguyên thuỷ. Những công cụ đá này rất thô sơ, chứng tỏ “tay nghề” ghè đẽo còn rất vụng về. Người ta tìm thấy ở đây 8 chiếc rìu tay, loại công cụ được chế tác cẩn thận nhất của người vượn.
    - - Văn hóa Sơn Vi (Phú Thọ, cách đây 20-15 nghìn năm TCN)
      - Dùng đá cuội để chế tác công cụ, ghè đẽo 2 cạnh -> tư duy phân loại
      - Tục chôn người chết ở nơi cứ trú cùng các công cụ lao động
      - Đã biết dùng lửa
      - Thức ăn chủ yếu là nhuyễn thể, cây, quả, hạt và một số động vật vừa và nhỏ.
    - - Văn hóa Hòa Bình (cách đây 12000 - 7000 năm )
      - Biết làm gốm, thuần dưỡng động vật và cây trồng, bắt đầu sống định cư, dân số gia tăng
      - Sống chủ yếu bằng săn bắt (bắn), hái lượm và bắt đầu trồng trọ
      - Tư duy nghệ thuật: hình vẽ, vết khắc hình cá, thú,...
      - Tư duy về thời gian: hoa văn, ký hiệu hình trờn,...
      - Tín ngưỡng
    - - con người đã mở rộng vùng đất sống đến trước núi và ven biển
      - các nền văn hoá Đa Bút (Thanh Hoá), Quỳnh Văn (Nghệ An), Hạ Long…
  - - - Đỉnh cao rực rỡ của văn hóa Việt Nam, cốt lõi của người Việt cổ
      - Kỹ thuật chế tác đồ đá, đồ đồng đạt trình độ cao (trống dồng Đông Sơn), luyện và rèn sắt cũng phát triển,... -> nông cụ và vũ khí đa dạng
      - Nông nghiệp trồng lúa và chăn nuôi:
      - Thủ công nghiệp
      - Văn hóa tinh thần: phong tục, tín ngưỡng, lễ hội rất đa dạng, gắn với nghề nông; trang phục và trang sức khá phong phú; nghệ thuật âm nhạc khá phát triển.
      - Tổ chức xã hội ,mang tginhs thống nhất: sự ra đời của nhà nước Văn Lang.
      - Chữ viết: chữ "Khoa đẩu" (hình con nòng nọc bơi)
    - - Tiền nhân tố của người Chăm và vương quốc Chăm Pa
      - Nông nghiệp trồng lúa, nhưng biết khai thác nguồn lợi của rừng và biển, phát triển các nghề thủ công.
      - Kỹ thuật chế tác sắt (rèn) đạt trình độ cao
      - Thủ công nghiệp phát triển: gốm, đồ trang sức, dệt vải, nấu thủy tinh,...
      - Hình thức mai táng bằng chum gốm.
    - - Di vật tìm thấy gồm nhiều chất liệu gốm, đá, gỗ, đồng, sắt, xương… Đá là loại di vật phổ biến và có số lượng lớn
      - Kĩ thuật chế tác đá mang nhiều tính chất thực dụng, tiết kiệm tối đa công sức và nguyên liệu.
      - Đàn đá là sản phẩm đặc thù của văn hoá Đồng Nai. Đàn đá có mặt ở nhiều di tích, có niên đại khoảng 3000 năm cách ngày nay. (đàn đá Bình Đà)
      - Sưu tập công cụ gỗ phong phú về loại hình, nhiều về số lượng. Đặc biệt những tổ hợp hiện vật gỗ tìm thấy ở các di tích vùng ngập mặn ven biển như Bưng Bạc, Bưng Thơm, Cái Vạn…
      - Nông nghiệp: trồng lúa và trồng trọt bằng phương páp phá - đốt.
      - Tín ngưỡng: sưu tập thẻ đeo bằng đá cuội
- - - - Áp đặt thể chế chính trị Trung Hoa: xoá tên nước, biến nước ta thành các quận (đứng đầu là các thái thú), châu, phủ...; người Việt mất quyền hành, đứng đầu các cơ cơ quan chủ chốt là người Hán.
      - Ra sức tuyên truyền, quảng bá những học thuyết chính trị, tiêu biểu là Nho giáo và Đạo giáo.
      - Cho du nhập các phong tục tập quán từ phương Bắc: trang phục, đầu tóc, tang ma, cưới xin... dần dần bị Hán hoá
      - Thủ tiêu những thành quả văn hoá của người Việt đạt được trước đó: chữ viết, nhiều phong tục…
    - - Sự giao lưu văn hoá này mang tính đối trọng với sự giao lưu văn hoá Hán mang tính cưỡng bức
      - kết quả của sự giao lưu văn hoá tự nhiên Việt- Ấn để lại dấu ấn rất sâu đậm trong đời sống tinh thần người Việt
        
        là sự xâm nhậpvà phát triển của văn hoá Phật giáo
        
        Tư tưởng Phật giáo cuối giai đoạn này đã có vị trí vững chắc trong đời sống tinh thần, xã hội.
  - - - Người Chăm duy trì một nền kinh tế đa thành phần, kết hợp trồng lúa nước, nghề rừng thủ công, buôn bán bằng đường biển
      - Chịu ảnh hưởng sâu sắc văn hoá và tôn giáo Ấn Độ
      - Người Chăm lấy thể chế, tổ chức chính trị, tôn giáo của Ấn Độ làm thể chế, tổ chức và tôn giáo của mình.
    - - Nước Chămpa có một thể chế chính trị tương đối chặt chẽ
      - Vua đứng đầu, nắm quyền hành tuyệt đối về kinh tế và tôn giáo. Sau đó là quan văn, quan võ và ngoại quan. Nghi lễ được quy định nghiêm ngặt. Chỉ vua mới được ở nhà cao và được mặc áo gấm. Kiệu của vua che lọng trắng và ngự trên mình voi, đi theo có lính và các phi tần. Các phi tần đi theo luôn phải mang những khay cau trầu. Trong cung vua nuôi nhiều vũ nữ.
    - - Thờ thần Inđra và các thần linh khác trong giáo phả của người Ấn Độ, theo đạo Phật, đạo Hồi.
      - Người Chămpa cũng có tín ngưỡng phồn thực. Họ thờ thần Linga và Yoni (thờ sinh thực khí).
    - - Tiếp thu chữ viết cổ của Ấn Độ là chữ Phạn để sáng tạo một kiểu chữ riêng- chữ Chăm cổ
    - - Tiếp thu kiến trúc Ấn Độ: kiến trúc đền tháp
      - Tháp được xây dựng trên vùng đồi núi cao, gạch gắn bằng nhựa cây đặc biệt, có cửa chính, cửa giả, nhiều tầng. Tháp có nhiều ở Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định... và nổi tiếng nhất là khu thánh địa Mĩ Sơn- Quảng Nam
      - Khu thánh địa Mỹ Sơn xây dựng khoảng thế kỷ VII- VIII, gồm 68 công trình. Địa chỉ này đã được UNSECO công nhận là di sản văn hoá thế giới (ở Trà Kiệu có độ 10 công trình, ở Đồng Dương có khoảng 30 công trình, xây dựng khoảng thế kỷ IX).
    - - Điêu khắc gắn với tháp Chàm là biểu tượng vũ nữ Ápsara
      - Tượng các vũ nữ rất phong phú, có pho toàn thân, có pho bán thân, mỗi pho một dáng điệu riêng
    - - Nghệ thuật múa và vũ điệu phát triển song song với nhau để phù hợp với văn hoá cung đình và sinh hoạt tôn giáo
      - Khi du nhập tôn giáo và kiến trúc Ấn Độ, người Chăm đã kết hợp với tín ngưỡng bản địa và sáng tạo những yếu tố mới thể hiện quan niệm tư tưởng, thẩm mỹ của người Chăm
  - - - Văn hoá Óc Eo là sự tiếp nối văn hoá Đồng Nai thời sơ sử nhưng có rộng hơn về mặt không gian và có phần giao thoa với văn hoá Chămpa
      - Nghề gốm có những bước phát triển đột biến
      - Các nghề đúc đồng, nghề rèn sắt, nghề làm đồ trang sức cũng phát triển
      - Cư dân Óc Eo tiến tới một trình độ giao lưu, buôn bán không còn thuần tuý là những trao đổi hàng hoá giản đơn mà đã trao đổi thông qua vật trung gian- đó là đồng tiền
- - - - Vốn đã suy tàn, nay tuy vẫn tồn tại, chi phối xã hội nhưng không còn giữ địa vị độc tôn. Giai cấp phong kiến tuy vẫn dùng tư tưởng Nho giáo để cai trị xã hội nhưng giai cấp này cũng chịu ảnh hưởng nhiều tư tưởng của chủ nghĩa thực dân
    - - Do sự biến động lịch sử, hệ tư tưởng thời kỳ này cũng biến động hết sức phức tạp. Nho giáo suy tàn, Thiên chúa giáo bước đầu đi vào đời sống xã hội, tư tưởng tư sản và vô sản xuất hiện và chiếm lĩnh trên trường chính trị.
    - - Người Pháp đã triển khai phát triển đô thị, công nghiệp và giao thông, đương nhiên là với mục đích rất rõ ràng là khai thác thuộc địa. Trong lĩnh vực đô thị, từ cuối thế kỷ XIX, đô thị Việt Nam từ mô hình cổ truyền với chức năng trung tâm chính trị đã chuyển theo mô hình đô thị công nghiệp - thương nghiệp chú trọng chức năng kinh tế
    - - Nhiều ngành công nghiệp khác nhau ra đời như khai mỏ, chế biến nông lâm sản, công nhgiệp thực phẩm… làm cho bộ mặt kinh tế Việt Nam trước đây chủ yếu là nông nghiệp thì bây giờ có thêm các ngành khác
    - - Hàng chục vạn dân đinh đã được huy động xây dựng hệ thống đường bộ, đường sắt, sân bay, bến cảng… Những con đường xuyên rừng núi, đến các đồn điền hầm mỏ
      - Toàn bộ Đông Dương không nơi nào không có đường giao thông nếu ở đó có những tài nguyên quý giá
      - Những phương tiện giao thông hiện đại đang từng bước thay thế các phương tiện giao thông truyền thống của Việt Nam. Nhiều chiếc cầu sắt hiện đại, rất dài cũng được bắc qua những con sông lớn ở nước ta (Cầu Long Biên). Hệ thống đường sá và đô thị phát triển tạo cho diện mạo văn hoá vật chất giai đoạn này có những khác biệt so với các giai đoạn trước.
    - - Báo chí ra đời ở Sài Gòn trước tiên
      - những tờ báo bằng chữ Quốc ngữ ở cả ba miền trong thời kì này, dù trực tiếp hay gián tiếp đều góp phần vào sự phát triển văn học chữ Quốc ngữ. Ngoài những tờ bào bằng chữ Quốc ngữ, một thế kỉ này ở cả ba đô thị: Hà Nội, Huế, Saì Gòn đều có những tờ báo bằng chữ Pháp nhằm phục vụ chính quyền
  - - - Nước Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám đã từng bước xây dựng được một hệ thống giáo dục hoàn chỉnh, đáp ứng được yêu cầu nâng cao dân trí của nhân dân, nhất là của thế hệ trẻ, phục vụ đắc lực các cuộc kháng chiến cứu nước, giành và bảo vệ độc lập dân tộc, hoà bình, thống nhất đất nước
- - - - Sản xuất nông nghiệp đặc biệt được chú trọng, gắn liền với nền kinh tế điền trang thái ấp
      - Nhà nước nhập thêm giống lúa mới từ Chiêm Thành (nay gọi lúa chiêm). Kể từ đây, mỗi năm có hai vụ lúa
      - Trâu bò được chăm sóc, bảo vệ…
      - Nền sản xuất dưới triều đại Lý- Trần dần dần đi vào ổn định, tạo cho quần chúng nhân dân có nguồn sống no đủ.
    - - Hoàng thành Thăng Long (với 3 vòng thành Đại La, Hoàng thành và Cấm thành) là công trình kiến trúc lớn thời Lý - Trần
      - Hoàng thành trở thành một trung tâm kinh tế, văn hoá, chính trị của cả nước. Kinh thành ngày càng được xây dựng kiên cố, mở rộng.
      - Các công trình gắn liền với Nho giáo và sự nghiệp giáo dục Văn Miếu được xây dựng năm 1070, là nơi thờ Khổng Tử và các học trò xuất sắc của ông. Quốc Tử Giám được xây dựng năm 1076 dưới triều vua Lý Nhân Tông, là nơi đào tạo nhân tài cho đất nước, là trường đại học đầu tiên ở nước ta
      - Chùa chiền thời này được xây dựng rất nhiều. Riêng năm 1031 nhà nước cho xây tới 950 ngôi chùa.
        Ví dụ: Chùa Một Côt, Chùa keo, Chùa Thầy, Chùa Bút Tháp,...
    - - Hình tượng con rồng là một thành tựu lớn, thể hiện tài năng, quan niệm thẩm mĩ của thời Lý Trần.
      - Rồng thời Lý cũng mang nhiều đặc điểm của văn hoá Phật giáo thời kì này
      - Con rồng thời Trần đã mang theo ý nghĩa tượng trưng cho uy quyền của nhà vua.
    - - Nghề dệt đã có nhiều thành tựu, từ vải, lụa đến những loại gấm đoạn với đủ các màu sắc và hoạ tiết trang trí đặc sắc đã được những người thợ dệt khéo tay và thông minh nhà Lý làm ra.
      - Nghề gốm là nghề có bước phát triển khá dài và đạt trình độ cao. Những lò gốm thời kì này làm ra khá nhiều gạch, ngói đặc biệt là loại ngói bằng sứ trắng, ngói tráng men và những loại gạch khổ lớn có trang trí và khắc niên hiệu đời Lý. Thời Trần, nghề thủ công còn có những bước phát triển mới, hình thành những làng nghề chuyên sản xuất một mặt hàng nhất định, như làng Ma Lôi (Hưng Yên).
    - - Thương nghiệp thời nhà Lý bắt đầu khởi sắc. Dưới triều Trần có nhiều phố buôn bán như Vân Đồn, An Bang (Quảng Ninh), Nghi Hoà Đình (Cao Bằng)...
    - - Phật giáo chiếm vị trí quan trọng nhất. Trong các thời Ngô, Đinh, Tiền Lê và Lý, các cao tăng đã tham gia chính sự ở triều đình.
      - Nho giáo thời kì này chưa mạnh, nhưng nó đã cùng với chữ Hán tồn tại trong xã hội Việt Nam như một hiện tượng xã hội hiển nhiên
      - Đạo giáo cũng đã du nhập vào Việt Nam nhưng ảnh hưởng của nó là sự kết với hợp nhiều yếu tố: tín ngưỡng dân gian, dung hợp với Nho giáo và Phật giáo. Dưới thời Lý Trần, ảnh hưởng của nó vẫn tiếp tục tạo nên thời kỳ “Tam giáo đồng nguyên”.
      - Nền văn hoá bác học được hình thành và phát triển: văn học viết được hình thành với một đội ngũ tác giả hùng hậu. Đội ngũ này được tạo ra từ hai nguồn, một là các trí thức Phật giáo, hai là các trí thức Nho giáo.
      - Bên cạnh dòng văn học viết bằng chữ Hán, thời kì này chứng kiến sự hình thành của văn học chữ Nôm. Chữ Nôm có thể có từ thời Lý nhưng thơ văn bằng chữ Nôm từ thời Lý thì chưa có bằng cứ
  - - - Nhà Lê đặc biệt chú trọng phát triển sản xuất nông nghiệp
      - Việc chăm sóc, đào đắp kênh đê rất được chú trọng.
      - Để bảo đảm sản xuất, các vua Lê đã cho thi hành chính sách "ngụ binh ư nông", cho quân đội thay phiên về làm ruộng, theo tinh thần “tĩnh vi nông, động vi binh".
    - - Các nghề thủ công truyền thống được khôi phục. Nhiều trung tâm thủ công nghiệp đã xuất hiện, đặc biệt là Thăng Long.
      - Dư địa chí ghi lại một số phường chuyên nghề nổi tiếng như Yên Thái làm giấy, Nghi Tàm và Thuỵ Chương dệt vải lụa, Hà Tân nung vôi, Hàng Đào nhuộm điều, Tả Nhất làm quạt, Đường Nhân bán áo diệp y
      - Sự phát triển của sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp đã tạo ra một nền sản xuất mang tính tự cấp tự túc, duy trì và đảm bảo cuộc sống no đủ cho dân chúng, khiến xã hội thái bình, thịnh trị.
    - - Nhà Lê đã ban hành lệ lập chợ, khẳng định “trong dân gian hễ có dân là có chợ, để lưu thông hàng hoá”, quy định nguyên tắc họp chợ luân phiên.
      - Riêng việc buôn bán với nước ngoài, Nhà nước kiểm soát nghiêm ngặt các cảng khẩu, như Vân Đồn, Vạn Ninh, (Quảng Ninh), Hội Thống (Nghệ An), cấm dân chúng tự tiện buôn bán trao đổi hàng hóa với các tàu buôn ngoại quốc, thi hành chính sách “bế quan toả cảng".
    - - các nhà vua thời Lê sơ từ bỏ chính sách khoan dung Tam giáo đồng nguyên của nhà nước thời Lý- Trần để chuyển sang độc tôn Nho giáo
      - Đề cao Nho giáo, các vua Lê sơ đã hạn chế, kiểm soát những tôn giáo phi chính thống như Phật và Đạo.
      - Triều đình Lê sơ đã cấm quý tộc quan lại xây chùa mới, hạn chế việc đi lại của sư tăng, đạo sĩ , cấm quan liêu trong triều kết giao với tăng, đạo
    - - Lớp học mở rộng từ trung ương đến địa phương. Bên cạnh Quốc Tử Giám, Thái học viện- cơ quan giáo dục cao nhất của nhà nước phong kiến- các làng xã cũng có trường học tư. Quốc Tử Giám đời Lê sơ đã mở rộng đối tượng tuyển sinh và học tập, nhiều con em học giỏi xuất thân từ các gia đình bình dân cũng được tham gia học tập
      - Ở các địa phương, hệ thống trường học có đến cấp phủ huyện, các lớp học có đến cấp xã
      - Khoa cử cũng rất phát triển dưới thời Lê sơ: Đặt ra lệ thi ba năm một lần, từ địa phương đến trung ương: hương- hội- đình. Nhà Lê cũng đặt lễ cúng danh, lễ vinh quy... nhằm tôn vinh những người đỗ đạ
    - - Các vua thời Hậu Lê quan tâm và thực hiện kiện toàn bộ máy nhà nước quân chủ tập trung, mang tính quan liêu chuyên chế
      - Trong việc trị nước, bên cạnh lễ giáo, các vua thời Lê sơ rất chú trọng đến việc chế định pháp luật
    - - Xuất hiện nhiều tác gia lớn như Nguyễn Trãi, Nguyễn Mộng Tuân, Lý Tử Tấn, Lê Thánh Tông...
      - Sự xuất hiện của Hội Tao đàn (do Lê Thánh Tông làm chủ soái, cùng các văn thần như Đỗ Nhuận, Thân Nhân Trung, Lương Thế Vinh) có ý nghĩa hết sức quan trọng: lần đầu tiên nước ta có “Hội nhà văn” mang tính chất nhà nước, chính thống có tổ chức, có quan điểm sáng tác, có hoạt động sáng tác, có in ấn tác phẩm, có hoạt động phê bình...
      - Bên cạnh các sáng tác chữ Hán, sáng tác văn học chữ Nôm cũng để lại những thành tựu lớn, trong đó có nhiều tác phẩm đỉnh cao, đánh dấu bước phát triển vượt bậc của thơ ca viết bằng tiếng mẹ đẻ: Quốc âm thi tập, Hồng Đức quốc âm thi tập.
    - - Hình tượng con rồng thời Lê trong điêu khắc cũng dữ tợn, oai nghiêm hơn, không thanh thoát như hình tượng con rồng giun uốn lượn thời Lý- Trần
      - Thời kỳ này, văn hóa dân gian bị hạ thấp, thậm chí bị miệt thị. Năm 1448, điệu múa dân gian lý liên (rí ren) bị coi là dâm tục, nhảm nhí và bị cấm.
    - - Thời Hậu Lê cũng có nhiều bước phát triển. Tuồng chèo cũng phát triển.
      - Xuất hiện những công trình mang tính lý luận về tư duy nghệ thuật: Hý phường phả lục của Lương Thế Vinh.