Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
5.1 Intelligence impairment 3Ds (8 ข้อ) - Coggle Diagram
5.1 Intelligence impairment 3Ds (8 ข้อ)
ลักษณะเฉพาะ
R
educed body Reserve = ร่างกายเสื่อม
A
typical presentation = อาการแปลกๆ
M
ultiple pathology = โรคมากกว่า 2 โรคขึ้นไป
P
olypharmacy = ยาเยอะ
S
ocial asversity = ต้องมีญาติ
Common Geriatric Syndrome: BIG I
Intelligence impairment = พร่องการ
รู้คิด
Acute confusion /
Delirium
/ Organic brain syndrome =
สับสน
อาการ
Inattention = ขาดความใส่ใจ
Disorganized thinking = ความคิดสับสนไม่ปะติดปะต่อ
Conscious impairment = ระดับความรู้สึกตัวลดลง
สาเหตุ
สูงอายุ
ใช้ยาชนิดต่างๆ
ปัจจัยเสริมอื่นๆ (Precipitating factors): พบมากในกรณีอยู่โรงพยาบาล
ภาวะทุพโภชนาการ
การเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม > สถานที่ที่ไม่คุ้นเคย
การผิดปกติของสมดุลอิเลคโทไลต์ / กรด-ด่าง / ขาดน้ำ > เกิดการสับสนได้
พยาธิสรีรวิทยา
Dopamine
&
Serotonin
เพิ่มขึ้น, ขาด
Acetylcholine
รบกวนกระบวนการหลับ ตื่น และเรียนรู้
แบ่ง 3 กลุ่ม
Hyperalert
: active ตื่นเต้น ก้าวร้าว เอะอะ
Hypoalert
: นอนทั้งวัน ความรู้สึกตัวลดลง
Mixed form
: กลางคืนเป็น Hyperalert, กลางวันเป็น Hypoalert
วินิจฉัยโรค
ซักประวัติ
"อยู่บ้านเป็นบ้างไหม" อยู่บ้านไม่เป็น แต่มารพ.เป็น > Delirium
ตรวจร่างกาย
นับเลขตามผู้ตรวจเพิ่มขึ้นทีละหลัก อย่างน้อย 5 หลัก
รักษา
แก้ไชสาเหตุ ลดปัจจัยเสี่ยง เช่น ผิดปกติของสมดุลอิเลคโทไลต์ ก็ต้องแก้ส่วนอิเลคโทไลต์
ป้องกัน
ไม่ผูกยึด
ให้อยู่ในที่ที่คุ้นเคย ปลอดภัย ไม่มีเสียงรบกวน
สังเกตอาการที่เปลี่ยนแปลง
แนะนำ
กรณี Pt. Delirium
ทำให้ Pt. คุ้นเคยกับสิ่งแวดล้อม และพยาบาลควรเป็นพยาบาลคนเดิม
บอกย้ำวัน เวลา สถานที่ สิ่งแวดล้อม
ประเมิน
เครื่องมือประเมินคือ
The Confusion Assessment Method; CAM
การแปลผลต้องมีข้อ 1 และ 2
อาการเปลี่ยนแปลงเฉียบพลัน
: ขึ้นๆ ลงๆ ไม่คงที่ ภายใน 1-2 วันหรือไม่?
ความไม่ใส่ใจ (Inattention)
: ถามวัน เดือน ปี สถานที่ และเรียงเลขถอยหลัง
กระบวนการคิดไม่เป็นระบบ (Disorganized thinking)
: ตอบไม่ตรงคำถาม ตอบไม่เชื่อมโยงกัน ตอบไม่มีเหตุผล
การเปลี่ยนแปลงระดับความรู้สึกตัว (Altered level of consciousness)
: มากกว่าปกติ (Hyperalert) หรือน้อยกว่าปกติ (Hypoalert)
พยาบาล
ลดปัจจัยเสี่ยง
ส่งเสริม: นาฬิกา ปฎิทิน แว่นตา เครื่องช่วยฟัง, กระตุ้นความจำ
Dementia = สมองเสื่อม
แบ่ง 2
Dementia of Alzheimer type; DAT 50-60% > สมองฝ่อ
Dopamine ลดลง
สาเหตุ: สมองเสื่อมมีการเหี่ยวลง
สมมติฐาน: โครโมโซม คู่ที่ 21 ถูกทำลาย
Vascular dementia 10-20%
ปัจจัยเสี่ยง
อัมพาต, โรคหลอดเลือดสมอง > หลอดเลือดไหลเวียนไม่ดี
โรคประจำตัว: HT, DM, HD, Delirium, ไขมันสูง, ซึมเศร้า
Hyperhomocysteinemia
ในเลือดมากขึ้น
DEMENTIA
D
rug toxicity
E
motional disorders (Deprssion)
M
etabolic & Endocrine disorders
E
ye &
E
ar disorders
N
utritional disorders /
N
ormal pressure hydrocephalus
T
umors /
T
rauma
I
nfection
A
rteriosclerosis
พยาธิสภาพ
เซลล์สมองลดลง
Amyloid
เพิ่มขึ้น > สมองทำงานลดลง
Dopamine ลดลง
อาการ
สูญเสียความจำ
ระยะสั้นและระยะยาว
ทำกิจกรรมซับซ้อนไม่ได้ เช่น คิดเงินไม่ได้
พูดซ้ำๆ เรื่องเดิม นึกคำพูดไม่ออก
เดินหลงทาง
ไม่สามารถปฎิบัติกิจวัตรประจำวันได้
Sundown syndrome
: สับสนมากในเวลาเย็น วิตกกังวล กระสับกระส่าย เดินหลงทาง ประสาทหลอน
การดำเนินโรค 3 ระยะ
ระยะแรก
ช่วยเหลือตัวเองได้
หลงลืมไม่มาก
ความจำไม่ดี
ระยะปานกลาง
ช่วยเหลือตัวเองได้น้อยลง
ไม่สนใจสิ่งแวดล้อม
ไม่รับรู้วัน เวลา สถานที่ บุคคล
ไม่รู้ว่าตัวเองอยู่ไหน
Sundown syndrome
ระยะรุนแรง
จำเหตุการณ์ไม่ได้
จำคนสนิทไม่ได้
เบื่ออาหาร / ลืมว่าทานอาหารแล้ว
กลั้นอุจจาระ + ปัสสาวะไม่ได้ / ช่วยตัวเองไม่ได้
Pt. มักเสียชีวิตจากโรคแทรกซ้อน
วินิจฉัย
ซักประวัติ
คัดกรองเบื้องต้นประเมินสภาวะทางจิด (ซึมเศร้า):
Geriatric Depression Scale; GDS
ทดสอบความจำ + ประเมินสติปัญญา
Mini-Mental State Examination-Thai version (MMSE-Thai)
ประเมินภาวะสับสนเฉียบพลัน (Confusion Assessment Method; CAM)
ภาวะสมองเสื่อม เช่น Clock Drawing Test
รักษา: ยา
Cholinesterase inhibitors (Rivastigmine)
> ยับยั้งการหลั่งเอมไซม์ Cholinesterase > การรับรู้ดีขึ้น สมองทำงานดีขึ้น
ป้องกัน
ฝึกฝนสมอง: เล่นไพ่
ดูแลร่างกายให้แข็งแรง
พูดคุยพบปะผู้อื่น: ไม่ควรอยู่คนเดียว
พยาบาล
ส่งเสริมทำกิจวัตรประจำวันให้นานที่สุด
ใช้ภาษาสื่อสารที่เข้าใจง่าย
แก้ไขพฤติกรรมต่างๆ
สวมเสื้อที่ไม่มีกระดุม
หวาดระแวง เช่น คิดว่ามีคนจะขโมยเงิน
พฤติกรรมก้าวร้าว
หลงทาง > อุปกรณ์ติดตาม
ขโมยของ
พฤติกรรมทางเพศไม่เหมาะสม
ดูรูปเก่าๆ > คงความจำไว้
แนะนำญาติในการดูแล:
ยืดหยุ่น ใช้ความรู้สึก สัญชาตญาณ จินตนาการ
Depression = ซึมเศร้า
สาเหตุ
ร่างกาย: พันธุกรรม, การเปลี่ยนแปลงของสารสื่อประสาท (NE ลดลง), แยกตัวจากสังคม
จิตใจ: ไร้คุณค่า ไร้ความหมาย ขาดความภูมิใจในตัวเอง ท้อแท้
สังคม: แยกตัว ปรับตัวไม่ได้
พยาธิสรีรวิทยา:
Catecholamine
ในสมองตอบสนอง
ลดลง
อาการ
อารมณ์: เศร้า ร้องไห้ โกรธ เกลียด ระแวง ขาดความกระตือรือร้น
ความคิด
ไร้ค่า ความภูมิใจตัวเองลดลง
ไม่มีสมาธิ ขาดความมั่นใจ
หมดหวังกับชีวิต
หลงผิด
พฤติกรรม
สนใจสิ่งต่างๆ ลดลง ทำกิจกรรมลดลง
ละเลยการดูแลตัวเอง
เฉยเมย ทำช้า คิดช้า ตัดสินใจไม่ได้
ร่างกาย
นอนหลับเปลี่ยนไป
อยากอาหารเปลี่ยนไป
ใจสั่น กลืนลำบาก ปวดศีรษะ
ความรุนแรง
Grief
สูญเสีย และรับรู้ว่าทุกอย่างมาถึงจุดสิ้นสุด
Reactive depression
การสูญเสียที่เคยเกิดขึ้นแล้วกลับมาเกิดขึ้นซ้ำ
รับรู้เบี่ยงเบน
เริ่มบกพร่องในการทพหน้าที่ของร่างกาย
Endogenous depression
Psychotic depression
อาการไม่เหมาะสมกับสาเหตุ / สถานการณ์
คัดกรอง: 2Q > 9Q > 8Q
วินิจฉัย
DSM-V สมาคมจิตแพทย์อเมริกัน
ICD-10 องค์การอนามัยโลก
การรักษา
ยาทางจิต
ช็อตไฟฟ้า (ECT)
แบบวัดความเศร้าในไทย = TGDs
พยาบาล
ความสุขสบาย + ปลอดภัย
จัดสิ่งแวดล้อมให้สงบ สบาย
ผู้ดูแลเข้าใจ เห็นอกเห็นใจ
กรณีเสี่ยงฆ่าตัวตาย ควรอยู่เป็นเพื่อน
ลดปัจจัยเสี่ยง
ผ่านพ้นภาวะซึมเศร้า
ส่งเสริมคุณค่า
ระบายความรู้สึก
ให้ข้อมูล ความรู้ และการทานยาภาวะซึมเศร้า
ให้กำลังใจ
ปัจจัยพื้นฐานการดำรงชีวิต
ได้รับอาหารและน้ำเพียงพอ
ชั่งน้ำหนักตัว
ส่งเสริมการรับรู้
Parkinson Dosease = พาร์กินสัน
สาเหตุ
Substantia nigra ตาย > สมองพร่อง Dopamine >
Dopamine ลดลง
> ร่างกายสั่น เกร็ง เคลื่อนไหวช้า สูญเสียการทรงตัว
เซลล์สมองตาย 60-80%
ปัจจัยเสี่ยง
พันธุกรรม (3-10เท่า)
ยาฆ่าแมลง / ยากำจัดวัชพืช
ฮอร์โมนเอสโตรเจนต่ำ
ขาดกรดโฟลิก
อาการ
Bradykinesia = เคลื่อนไหวช้าลง
เคลื่อนไหวใบหน้าลดลง > เฉยเมยไม่มีอารมณ์
พูดเสียงเครือๆ เบา ฟังไม่ชัด
Postural instability = ทรงตัวขาดสมดุล > เอนไปหน้า
Parkinsonism = พาร์กินสัน
Resting tremor = สั่นขณะพัก
เริ่ม
Pill-rolling = นิ้วมือสั่น
ก่อน
สั่นมากขณะอยู่นิ่ง
เครียด > สั่นแรงขึ้น
Rigidity = แข็งเกร็ง
Cogwheel rigidity = การเคลื่อนของฟันเฟือง
ซึมเศร้า วิตกกังวล หลงลืม นอนไม่หลับ
แทรกซ้อน
ปวดตามตัว
อุบัติเหตุ > หกล้ม
รักษา
ยา: ทานไปนานๆ จะดื้อยา ต้องทายาอื่นร่วม
ยาร่วม: Levodopa, Madopar > ลดสั่นและเกร็ง
กายภาพบำบัด: เดิน
ผ่าตัด
กระตุ้น
Deep brain stimulation; DBS
ปลูกถ่ายเนื่อเยื้อ
ที่ผลิต Dopamine (Neurotransplantation)
พยาบาล
พบแพทย์สม่ำเสมอ
ออกกำลังกาย ทรงตัว
เลือกเสื้อผ้า รองเท้า
Immobility = ไม่เคลื่อนไหว
Instability = ทรงตัว
Insomnia = นอนไม่หลับ
Incontinence = กลั้นปัสสาวะไม่อยู่
Insanity = ทุพโภชนาการ + ผิดปกติในการทานอาหาร
Impairment of sensory = มองเห็น + ได้ยิน
Iatrogenesis = การปฎิบัติทางการแพทย์