Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

VLTL CX ĐIỀU TRỊ - Coggle Diagram

- - - - gọng chày mác: mắt cá trong, mắt cá ngoài, trần chày
  - - - Dc denta
        
        Chày sên trước
        
        Chày sên sau
        
        Chày gót
        
        Chày ghe
      - Dc ngoài
        
        Mác sên trước
        
        Mác gót
        
        Mác sên sau
    - - Mắt cá trong
      - Mắt cá ngoài
      - Khớp sợi chày mác
        
        Dc chày mác dưới sau
        
        Màng liên cốt
        
        dc chày mác dưới trước
      - Dc denta
      - Dc ngoài
      - Trần chày
      - Xương gót
    - - Gập mặt lưng: 20-30
      - Gập mặt lòng: 40-50
      - Lật ngoài: 15-20
      - Lât trong: 25-30
      - Lệch x.sên ra ngoài 1mm -> giảm S tiếp xúc khớp 40%
  - - - gãy vững, không ảnh hưởng khớp
      - không chịu dc phẫu thuật, bệnh lý chống chỉ định PT
    - - Gãy không vững, di lệch
      - vị trí khớp sai lệch giải phẫu
      - bảo tổn thất bại
      - Thời điểm PT nên trước 24h, trễ nhất trước 2w (có CT phần mềm 7-10d)
    - - Giảm đau, giảm sưng
        
        Chườm lạnh 15-20p/2-3l/d
      - Duy trì ROM k.gối, hông, bàn ngón chân
        
        Gãy xương cố định chắc chắn
        
        AROM bàn ngón, k,gối. kh cđ cổ chân
        
        Gãy xương cố định kh chắc
        
        AROM bàn ngón. kh cđ gối, cổ chân
      - Theo dõi chèn ép khoang, nhiễm trùng -> báo bsi
        
        đau, sưng, nóng, nặng chi, mất cảm giác... Báo ngay lại bác sĩ nếu có sốt và tình trạng tăng thêm
        
        CEK
        
        Khái niệm
        
        tăng áp lực trong các mô trong một khoang kín của một vùng chi
        
        giảm lưu thông máu trong khoang
        
        rối loạn chức năng của cơ và TKNB
        
        Nguyên nhân
        
        băng ép chặt, chi sưng sau chấn thương.
        
        Dấu hiệu LS
        
        đe dọa CEK
        
        đau
        
        Sờ ấn vào vùng khoang bị chèn ép làm đau tăng lên.
        
        Chi sưng nhưng không căng cứng như gỗ, đá.
        
        Đau tự nhiên ở vùng khoang bị chấn thương, đau ngày càng tăng, không chịu nổi (dù xương gãy đã được bât động tốt).
        
        PROM làm căng cơ trong khoang bị chèn ép cũng làm đau tăng lên.
        
        AROM các cơ nói trên yếu hơn bên lành.
        
        CEK rõ rệt
        
        Gồm các dấu hiệu kể trên với mức độ nặng hơn. Kèm theo các dấu hiệu
        
        Mạch ở phía dưới đoạn chi có chèn ép khoang có thể đập yếu hoặc mất hoàn toàn.
        
        Các dấu hiệu rối loạn của thần kinh: vận động cơ yếu hoặc mất hoàn toàn , rối loạn cảm giác.
      - Hướng dẫn đi nạng 3 điểm kh chống chân đau
      - SM cơ
        
        Gồng cơ gập lòng/lưng bàn chân
        
        Duy trì/gia tăng SM cơ hông/gối
        
        Tăng cường các cử động lặp
        đi lặp lại của ngón chân
    - - Giảm đau, sưng nếu có
      - Duy trì/gia tăng sức mạnh cơ hông gối
      - dụng cụ KHX vững chắc + Cal xương liền vững tuần thứ 5 có thể vận động khớp cổ chân nhẹ trong giới hạn đau
        
        Nếu đã được loại bỏ nẹp tập mạnh các cơ chày trước, sau và các cơ lật trong, lật ngoài.
        
        Không được tập các bài tập kháng trở lật trong, lật ngoài nếu như không được chỉ định (lành xương không tốt, PT viên chưa cho tháo nẹp....)
      - dụng cụ KHX bên trong đã hồi phục một phần có thể cho các ngón chân chịu trọng lượng
        
        Tuy nhiên sự chống chịu trong lượng nên thêm ít
        nhất là hai tuần nữa
        
        bệnh nhân có tổn thương mô mềm lớn hoặc có cố định ngoài thì có thể loại bỏ cố định ngoài và mang nẹp hoặc bó bột cố định và vẫn chưa được phép chịu trọng lượng
        
        gãy xương mác xa cố định không chắc chắn có thể loại bỏ nẹp và bắt đầu chịu trọng lượng ở mức có thể chịu được
    - - Chịu sức
        
        Sau 8-10w có thể cho NB bỏ nạng chịu
        sức nặng hoàn toàn (đánh giá lành xương)
        
        chưa lành xương sau 3m có thể
        chịu sức nặng hoàn toàn
        
        NB lớn tuổi, loãng xương, có nguy cơ té ngã có thể sử dụng khung đi
        
        Sau 6w NB có thể chịu 1 phần sức nặng
      - Lấy lại hết ROM cổ chân
      - Gia tăng sức mạnh cơ
      - Tiếp tục kéo giãn các cơ bị co ngắn
    - - Sau 6w ngoại trừ chỉ gãy xương mác xa và kh TT dây chằng
      - Sau 8-10w (2-2,5m): Loãng xương, nhuyễn xương (BN tiểu đường...)
    - - chú trọng BT về nhà
      - bỏ dụng cụ, dụng cụ trợ giúp đi lại
      - Gia tăng sức mạnh cơ vùng cổ chân
      - Gia tăng ổn định vùng cổ chân: bài tập chủ động đóng, bài tập tăng thăng bằng
    - - Đánh giá XQuang trước khi cho các bài tập
        chịu sức, thăng bằng, cảm thụ bản thể.
      - 2,5 – 3m thời gian lành xương an toàn để tăng tiến các bài tập thăng bằng cảm thụ bản thể
      - Thời gian đầu thì người điều trị có thể tập
        luyện khi mang nẹp sau đó từ từ bỏ dần nẹp
- - - - thường gặp ở người lớn tuổi
      - TT mặt khớp
      - Không chịu sức sau PT nhằm tránh lún
    - - thường đi kèm CT nặng và CT mạch máu
      - TT mặt khớp
    - - TT mặt khớp
      - Không chịu sức sau PT nhằm tránh lún
    - - TT mặt khớp
    - - Gãy rời kèm di lệch
      - Không chịu sức tránh làm di lệch phần xương gãy vào hành xương mềm
      - thường gặp ở trẻ
    - - Thường do CT mạnh
  - - - Giảm sưng, giảm đau
        
        Chườm lạnh 15-20p/2-3l/d
      - Tăng ROM gối
        
        ROM gập gối (trợ giúp, chủ động) 0-40/60 độ.
        
        Sau 1w tăng 90 độ
        
        không tập mạnh gối
        
        co cơ tĩnh 3 đầu, 4 đầu <-
        
        ROM gối sớm quan trọng -> sau PT ngày t2, sau khi cơn đau giảm (5-14d sau PT) hoặc muộn hơn khi vết thương lành
        
        Bị trì hoãn nếu cố định ngoài
        
        thường đc tháo sau 6-8w (1,5-2m)
      - Duy trì ROM, SM cơ hông (đặc biệt nhóm dang hông), cổ chân
        
        BT gập, duỗi nhanh cổ chân/lướt gót chủ động...
        
        VĐCĐ cổ chân, hông
      - Hướng dẫn di chuyển với nạng, khung (ng lớn tuổi) không chịu sức (đi chạm mũi)
      - Thận trọng
        
        Không tạo áp lực vẹo trong, vẹo ngoài trên khớp gối.
        
        Thăm khám, theo dõi chèn ép khoang, TT tk mác
      - Không bất động BN hơn 2w sau PT
    - - Chườm lạnh
      - ROM gập gối chủ động, ít nhất gập 0-90 độ
      - BT chủ động cổ chân, hông
      - Đi không chịu sức - đi chạm mũi (hướng dẫn chịu sức 1 phần sau 6w)
    - - ROM hết tầm (nên duỗi hết tầm)
      - Đề kháng tăng tiến dần
      - Cal xương vừa đủ -> chịu sức cuối w12. Chịu hoàn toàn sau mổ 12w (tùy theo pp phẫu thuật, mức độ gãy nát của mâm chày, quá trình liền xương)
    - - ROM hết tầm
      - Tập mạnh cơ
      - di chuyển, chịu sức hoàn toàn
      - BT ổn định, tăng cảm thụ
    - - Loại 5,6
        
        Bất động ngoài: 6w
        
        Nẹp khóa DHS: ngày t2 sau mổ
        
        Nẹp nâng đỡ:12w
      - Loại 1-4
        
        Nẹp khóa DHS:ngày t2 sau mổ
        
        Bất động ngoài: ngày t2 sau mổ
        
        Nẹp nâng đỡ: 12w
- - - - cung cấp máu chủ yếu là từ mạch máu bao khớp, rất ít từ chỗ nối
    - - mặt trong lcn xương đùi, chạy chéo từ trên xuống dưới, ra trước, vào trong, bám vào diện gian gai chày
      - Bó trước trong
        
        căng khi gối gập 90 độ, chùng khi duỗi gối 0 độ
        
        giữ vững gối tránh di lệch trước sau
      - Bó sau ngoài
        
        căng khi gối duỗi 0 độ, chùng khi gối gập 60-90 độ
        
        giữ vững gối tránh xoay
    - - Ngăn gối ưỡn hay vẹo trong, vẹo ngoài quá mức
      - Kiểm soát cử động xoay của xương chày khi gối gập duỗi 0-30 độ
      - Ngăn kh cho xương chày trượt ra trước
    - - nhánh tk chày
  - - - lành do tiếp xúc xương chạm xương
        
        xảy ra nhanh trong 8w (2m)
    - - kiểu lành gân - xương (sợi sharpey)
        
        chậm hơn trong 12w (3m)
    - - sau đó, mảnh ghép đạt được sự vững sinh học khi lành hoàn toàn vào đường hầm bằng cấu trúc mô học
        
        dù thời gian liền mảnh ghép vào đường hầm khác nhau -> nhờ vào phương tiện cố định hiện nay
        
        kết quả thành công + qtr tập phục hồi của 2 loại mảnh ghép không khác nhau
  - - - Tăng sinh mạch máu, dây chằng yếu nhất
    - - Tái tạo sợi collagen mới giống ACL
    - - Hoại tử, viêm vô mạch, dây chằng bắt đầu yếu đi
    - - biệt hóa mảnh ghép thành cấu trúc mô giống ACL
  - - - Đau và sưng
        
        Chườm lạnh 15-20'/3-4l/d
        
        kích thích ss opinate (chất giảm đau nội sinh)
        
        giải ức chế 4 đầu
        
        ức chế tốc độ dẫn truyền tk ở những ng đau gối sau PT ACL
        
        Tác hại
        
        Hạn chế ROM
        
        ức chế 4 đầu
        
        kéo dài -> gây hại cấu trúc nội mạc (sụn khớp & màng hoạt dịch). Tràn dịch nội mạc ảnh hưởng đến cơ
        
        sưng nội khớp chủ yếu do xuất huyết
      - Hạn chế ROM (phổ biến)
        
        thường mất duỗi gối (10 độ cuối) > gập
        
        đau trước gối
        
        dáng đi xấu
        
        yếu 4 đầu
        
        thoái hóa khớp sớm
        
        can thiệp
        
        AROM,PROM sớm sau PT.
        
        Kiểm soát đau và sưng
        
        Kích hoạt sớm 4 đầu đùi
        
        BT tăng duỗi
        
        Chịu sức sớm
        
        Duy trì hết tầm độ duỗi gối sau PT
        
        thiếu duỗi 3-5 độ ảnh hưởng đến kết quả
        
        90 độ gập gối 7-10d sau PT
      - Đau mặt trước gối (phổ biến)
        
        tránh những bài tập tăng áp lực chè đùi (đứng tấn, leo cầu thang..)
        
        di động xbc
        
        ngăn co rút mô mềm xung quanh xbc
        -> dễ dẫn đến hc chè đùi
        
        phcn sớm để lấy lại ROM và kiểm soát 4 đầu
      - chịu trọng lượng sau mổ
        
        duy trì nẹp (đùi- cẳng- bàn chân) duỗi gối 3-4w đầu sau PT khi đi lại -> bảo vệ và hạn chế lực lên thành phần duỗi của knee
        
        Ngăn loãng xương
        
        giảm xơ hóa quanh xbc
        
        Cải thiện dinh dưỡng cho khớp
        
        phục hồi 4 đầu nhanh hơn
        
        Giảm đau mặt trước
        
        phụ thuộc mức độ sưng đau, mảnh ghép, phương tiện cố định mảnh ghép
        
        chịu sức 1 phần trong giới hạn đau 0-2w sau mổ (nhiều minh chứng cho chịu sức hoàn toàn)
      - chuỗi động đóng, chuỗi động mở
        
        CĐM: tuần t5 sau PT (30-90 độ)
        
        0 - 30 độ: lực xé lớn nhất
        
        CDD: tuần t2
        
        CDD: 0-30 độ
        
        tạo ra lực xé ra trc nhỏ và dịch chuyển xương chày thấp -> an toàn
        
        giảm di lệch mâm chày so vơi CDM
        
        Tăng CTBT
        
        Ngừa loãng xương, RL dinh dưỡng
        
        Mau lành mảnh ghép
        
        Vận động gối 30-70 ít di lệch mâm chày
        
        SM cơ duỗi gối: isometric (30 & 60 độ)
        
        Duỗi gối có trợ giúp 90-30 độ, thụ động duỗi gối 30-0 độ
        
        Gập gối chủ động 0-90 độ
        
        Ưu tiên ROM duỗi gối
        
        BT ROM, SM cơ, CTBT
    - - tập mạnh cơ 4 đầu đùi
      - PROM trước PT: 0-125 độ
    - - Gia tăng ROM 0-130 độ
      - Tránh căng kéo quá mức mảnh ghép
      - Bảo vệ khớp chày đùi
      - Tăng tiến tập mạnh, SB cơ
      - Cải thiện CTBT cho hđcn
      - Cải thiện sự tự tin khớp gối
      - Huấn luyện dáng đi
    - - chú trọng các BT tăng CTBT, dáng đi (tập với gương
      - BT ROM, SM, SB, CTBT
    - - Bảo vệ mảnh ghép
        
        tiếp tục chườm lạnh trc và sau tập
      - phục hồi dáng đi bình thường
        
        tiếp tục đi lại với nạng đến sau 3-4w
      - phục hồi hoàn toàn ROM
      - Cải thiện SM, SB, CTBT để chuẩn bị cho hđcn
        
        Điện trị liệu
        
        SM cơ: duỗi gối: hướng tâm, ly tâm
        
        BT ROM, SM, CTBT cơ
    - - Bắt đầu chạy
        
        sau 4m, tăng tiến dần địa hình
      - HĐ thể thao đặc biệt
      - Gia tăng CTBT nâng cao
        
        gia tăng tốc độ chạy...
      - Gia tăng SM, SB
        
        bắt đầu chuỗi mở gập - duỗi 40-90 độ, tiến tới duỗi gối hoàn toàn sau 5m
        
        Nhảy 2 chân. Sau 5-6m: nhảy 1 chân
      - huấn luyện chức năng
        
        gia tăng khả năng chịu đựng 3 đầu (eccentric training)
        
        giai đoạn kiểm soát co cơ ly tâm, tăng lực kéo căng lên 3 đầu đùi rất nhiều trong mọi cđ
    - - cải thiện thể lực
      - cải thiện SM, SB, CTBT
      - quay trở lại thể thao
        
        trung bình kéo dài 7m-1y
    - - GPCN sụn chêm
        
        Cấu tạo
        
        3 phần
        
        sừng trước
        
        sừng sau
        
        thân giữa
        
        2 bờ
        
        bờ bao khớp (ngoại vi)
        
        bờ tự do (trung tâm)
        
        Sụn chêm dính chặt vào bao khớp ở bờ chu vi và lquan cđ knee
        
        CĐ
        
        gối gập
        
        chêm ngoài ra sau do cơ khoeo, chêm trong ra sau do bán gân và ACL
        
        gối duỗi
        
        2 sụn chêm di chuyển ra trước do dc chêm đùi, chêm bánh chè
        
        CN
        
        tăng S tiếp xúc 2 mặt khớp
        
        giảm sốc, hấp thu và truyền lực đều từ lc đùi xuống chày
        
        giảm nén ép lên chày - đùi
        
        giảm sang chấn sụn khớp
        
        tạo sự vững chắc cho knee,ổn định cđ
        
        phân bố đều hoạt dịch bôi trơn và dinh dưỡng sụn khớp
        
        lấp đầy khe k.gối
        
        tránh cho bao khớp và màng hoạt dịch kh bị kẹt vào khe khớp
      - Can thiệp
        
        bắt đầu duy trì ROM khớp ngay lập tức
        
        Hạn chế
        
        kh co cơ 3 đầu riêng lẻ trong 8-10w (2-2,5m) đầu
        
        kh đứng tấn kèm xoay trong 10-12w đầu (2,5-3m)
        
        kh đứng tấn quá 60 độ gập trong 8w (2m) đầu
        
        kh chuyển tấn tới trước quá 75 độ gập gối trong 8w (2m) đầu
        
        chịu sức ngay lập tức
        
        trở lại chơi thể thao 5-7m
- - - - mp đứng dọc: nghiêng ra trước tb 11 độ (2-20 độ)
      - mp đứng ngang: nghiêng trong 21-25 độ
    - - khớp quay-trụ trên bt
      - khớp quay trụ dưới bt
      - x.quay đủ chiều dài
      - x.trụ thẳng vững
  - - - gãy đầu dưới xquay -> thay đổi chiều dài xquay, cấu trúc k. quay trụ dưới
  - - - bột cẳng-bàn tay & cánh-bàn tay & nẹp
        
        dây đai
        
        bất động + sưng phù + giảm kiểm soát vận động
        
        cứng khớp
    - - bất động sau PT 2-3w
      - bất động ngoài
        
        tư thế gập cổ tay
        
        giảm vận động cổ tay
        
        tăng áp lực ống cổ tay, kích thích tk giữa
        
        ảnh hưởng gân duỗi
        
        cứng khớp
        
        tgian tháo bỏ bất động ngoài 4-8w (1-2m)
      - nẹp vít
      - đinh kirschner
        
        tgian rút kim 8-12w (2-3m)
    - - GĐ BẤT ĐỘNG (0-2w)
        
        bó bột
        
        Treo tay cao 1-2w
        
        chống phù nề bàn tay
        
        AROM khuỷu, vai, các khớp liên đốt, bàn đốt
        
        duy trì ROM
        
        Co cơ tĩnh khi bột khô
        
        ngăn ngừa teo cơ, dính khớp, thúc đẩy tiến trình liền xương
        
        phẫu thuật
        
        duy trì cử động các ngón/cổ tay
        
        hỗ trợ AROM trong mp dốc
        
        PRICE 24-48h
        
        kiểm soát sưng phù
        
        nẹp tĩnh bảo vệ ngày/đêm
        
        Kt điện cơ mặt lưng, mặt lòng (trừ bó bột)
        
        hc ống cổ tay ít gặp trong cố định ngoài hơn bó bột
        
        cố định ngoài kh nén mô mềm
        
        tối thiểu hóa áp lực nội ống: gập cổ tay 2 độ, nghiêng trụ 3 độ
        
        nẹp hệ thống ban đêm nhằm ngăn ngừa gập các ngón tay
        
        ngón tay gập cơ giun xuyên qua ống -> tăng áp lực ống
        
        nốt cơ gập sâu đi qua ròng rọc A1
        
        duy trì tư thế tốt ngón cái
        
        đc gập - duỗi khuỷu trừ TH bó bột cánh - bàn tay
        
        AROM kvai
        
        tránh giới hạn khớp (hc vai - bàn tay)
      - GĐ SAU BẤT ĐỘNG
        
        Nguyên tắc
        
        đề kháng bằng tay là tối ưu
        
        không đề kháng gập duỗi ngón tay
        
        lực nén khớp bởi cơ gập -> nén ép sụn và xu hướng mở khớp cổ tay
        
        cổ tay: hơi gập nghiêng trụ
        
        không gập các ngón, duỗi cổ tay trước khi hồi phục hoàn toàn
        
        tập trong tư thế an toàn
        
        3-6w
        
        Chưa đc mang vật nặng
        
        Khám xét dấu hiệu lquan RL dinh dưỡng
        
        Lấy lại ROM qay sấp, quay ngửa cổ tay ít nhất 50 độ
        
        chú trọng BT nghiêng trụ
        
        cải thiện lực cầm nắm, viết
        
        HĐCN
        
        6-8w (1,5-2m)
        
        Tiếp tục ct
        
        HĐCN
        
        BN có thể sd tay gãy cho bất kì hđ nào
        
        Mang nặng trog sức chịu đựng vì tay gãy đã ổn định
        
        Tách khớp cổ tay kèm AROM
        
        PNF
        
        cơ duỗi ngón cái dài, ngắn
        
        mẫu gập dang xoay ngoài (cổ tay: duỗi, nghiêng quay, quay ngửa)
        
        cơ duỗi cổ tay trụ
        
        mẫu duỗi dang xoay trong (cổ tay: duỗi, nghiêng trụ, qay sấp)
        
        cơ gập cổ tay trụ (cơ duy nhất bám trực tiếp vào cổ tay thông qua xương đậu)
        
        mẫu duỗi khép xoay trong (cổ tay: gập, nghiêng trụ, quay sấp)
        
        cơ gập cổ tay quay (gập, nghiêng qay)
        
        mẫu gập khép xoay ngoài (cổ tay: gập, nghiêng quay, quay ngửa)
  - - - gãy đầu dưới xquay di lệch, chèn ép tk giữa
    - - gây đau
      - thường do gãy nội khớp
- - - - Khi tổn thương xảy ra, cơ cánh tay bị rách và chảy máu -> sẹo và kết dính vào bao khớp
    - - BN thích giữ tay tổn thương ở khỏang này
        
        bao khớp phía trước, cơ cánh tay và cơ
        nhị đầu ngắn lại, dây chằng bên thích ứng với
        tư thế này
        
        khó khăn trong việc lấy lại rom duỗi khủyu.
  - - - treo cổ tay vào cổ
        
        Tập ngay bàn ngón tay,
        
        sau 7 ngày tập đong đưa vai.
        
        sau 2w tập duỗi dần khuỷu
        
        Sau 6w (1,5m) xương liền, bỏ khăn treo cổ
    - - bó bột
        
        bột được giữ 3-4w, sau 2-3w xẻ dọc bột (có can vững Bác sĩ cho chụp XQ và tháo bỏ).
      - phẫu thuật
        
        bất động khớp khuỷu sau phẫu thuật bằng nẹp bột 2 - 3w và cho vận động sớm
        
        Sau 7-10d BN có thể tháo bỏ nẹp, bắt
        đầu PROM khuỷu (nhưng vẫn chưa cho AROM gập và duỗi khuỷu), sau tập nẹp bột được đặt lại.)
        
        Sau 3 tuần chụp XQ kiểm tra ổ gãy
        
        nếu ổ gãy có cal non thì không bất động nữa
        
        Sau 3d PT, vẫn còn sưng đau
        
        Máu tụ sau phẫu thuật do cầm máu chưa kỹ dẫn lưu chưa tốt.
        
        Nhiễm trùng vết mổ
        
        tình trạng thiếu máu đe dọa chèn ép
      - Gia tăng tuần hoàn
      - làm chậm tiến trình teo cơ, ngăn ngừa co rút
      - Giảm đau, giảm sưng
      - Duy trì ROM, SM cơ của khớp vai, bàn tay
      - 0-10d sau PT
        
        Vận động
        
        Co cơ tĩnh các cơ ở cẳng tay
        
        Co cơ tĩnh các cơ nhị đầu và tam đầu
        
        Vận động tự do: khớp vai , gập duỗi các ngón tay
        
        Nâng cao chi, chườm đá
      - Nẹp bột nâng đỡ phải được đeo liên tục trừ khi tháo ra để vận động tâp
    - - 3-6w
        
        Gia tăng ROM và SM cơ khớp vai
        
        Giảm teo cơ và gia tăng SM cơ vùng bàn tay
        
        Giảm kết dính sẹo (trong trường hợp có phẫu thuật)
        
        Di dộng mô sẹo
        
        Giảm co thắt cơ/ co ngắn cơ vùng khớp khuỷu
        
        tiếp tục giảm đau và sưng
        
        Dòng điện giảm đau, sóng ngắn, siêu âm
        
        Thuốc giảm đau, chườm lạnh (15-20’, 3- 5 lần/d, trước tập và sau tập)
        
        Nằm ngửa chêm lót kê cao
        
        Tập cđ khớp cổ tay, ngón tay ở vị thế nằm ngửa cánh tay áp sát thân người để giảm sưng phù.
        
        Giảm teo cơ và gia tăng SM cơ vùng khuỷu
        
        Sau 3w (tháo bỏ bột/ nẹp) AAROM (ở ROM không đau cho BN.
        
        tăng tiến dần AROM, kk AROM khuỷu, cổ tay, ngón tay tại nhà
        
        Sau 6w tăng dần sức đề kháng cử động của khớp khuỷu
        
        Kéo giãn cơ bị co thắt/ co ngắn cơ.
        
        Tập mạnh cơ vùng cổ tay và các ngón tay
        
        Hướng dẫn người bệnh sử dụng tay đau trong các sinh hoạt:
        
        không cho BN mang vật nặng.
      - 6-10w (1,5-2,5m)
        
        Gia tăng SM cơ khuỷu, cổ tay, bàn tay
        
        PHCN sinh hoạt
        
        Gia tăng THĐ khớp đến hết tầm
        
        lấy lại ADL: khuyến khích BN sử dụng tay lành tham gia hoạt động SHHN như chưa được mang vật nặng và đi lại bằng xe máy)
        
        Giảm co ngắn cơ vùng khớp khuỷu
        
        Giảm đau nếu BN vẫn còn đau
        
        tăng tiến đạt đầy đủ ROM và tăng tiến SM cơ, chú ý tập mạnh nhóm cơ ở tầm độ cuối
        
        các bài tập tự kéo dãn
        
        Sau 3 – 4m tập VLTL BN phục hồi gần như tay lành
        
        ngoại trừ lớn tuổi không lành xương, gãy nhiều mãnh phạm khớp, kẹt dụng cụ, kèm theo hội chứng Volkman, tập VLTL quá trễ hay tập không đúng cách
- - - - khớp cv đòn: khớp thật
      - khớp bv-ln: khớp ảo
      - khớp dưới mcv: khớp ảo
      - khớp ức đòn: khớp thật
      - khớp ổ chảo cánh tay: khớp thật
    - - giữ vững khớp vai (vững động)
      - cơ trên gai kéo theo hướng nằm ngang
        
        ổn định chỏm khi lăn lên
      - cơ khởi động, cơ điều hợp cơ lớn và cơ xoay
      - 3 cơ chóp xoay còn lại kéo đầu xương cánh tay xuống khi dang
    - - phân tán lực tác dụng lên gân nhằm bảo vệ phần gân vô mạch, mỏng của gân trên gai, dưới gai
        
        rách gân trên gai, dưới gai nhưng phần cáp còn nguyên -> 2 gân vẫn có tác dụng ép chỏm vào ổ chảo nhờ sự phân bố lực trải đều
    - - ĐM mũ cánh tay trước
      - ĐM trên vai
      - ĐM mũ cánh tay sau
      - ĐM cùng ngực
      - vùng nguy hiểm: vùng nguy cơ thiếu máu: nơi xảy ra bệnh lý của gân, canxi hóa gân, vùng rách của chóp xoay
        
        nằm khoảng 1,5 cm cách chỗ bám củ lớn xương cánh tay của gân trên gai và dưới gai
  - - - cử động gân trên gai
    - - sử dụng quá nhiều
    - - vùng giảm tưới máu, thiếu máu CN
  - - - cơn đau mặt ngoài vai lan xuống cánh tay kh qua khuỷu, đau lên cổ và cđ nhầm bly csc
    - - khiến BN mất ngủ, kh thể nằm nghiêng về bên vai bệnh
  - - - AROM tùy vào vết rách
        
        Rách tb (1-3cm) không AROM trước 6w (1,5m)
        
        Rách lớn (3-5cm) không AROM trước 8w (2m)
        
        Rách nhỏ (<1cm) không AROM trước 4w (1m)
        
        Rách rất lớn (>5cm) không AROM trước 12w (3m)
        
        Rách co rút nhiều vào bên trong được hạn chế giống như rách lớn và rách lớn
      - PROM sau thời gian bất động như trên
        
        40 độ xoay ngoài với tay cạnh thân
        
        60-80 dang không có xoay cánh tay
        
        140 độ gập vai
    - - Tuần 1
        
        Làm chậm tiến trình teo cơ, ngăn ngừa co rút cơ
        
        Bảo vệ vùng gân đc khâu nối
        
        Duy trì ROM, SM cơ khuỷu, cổ tay, bàn tay
        
        GD NB, giải thích lợi ích tập luyện sớm
        
        Những điều cần tránh
        
        kh nâng vật
        
        kh đưa tay ra sau lưng
        
        kh bt con lắc
        
        kh kéo căng quá mức hoặc cử động đột ngột
        
        giữ cánh tay trong bang treo tay, chỉ tháo khi tập luyện khuỷu, cổ tay, bàn tay
        
        kh nâng trọng lượng cơ thể bằng tay (đứng khỏi ghế, rời khỏi giường)
        
        chỉ PROM
        
        bt mạnh cơ trước w12 với cánh tay dang kh quá 45 độ
        
        không AROM vai
        
        kh tập mạnh, đề kháng sau 12w
        
        rách có khả năng lành cao (rách nhỏ, cấp tính, bn dưới 50t kh hút thuốc) -> bt co cơ đẳng trường, tiến dần đến dây thun có thể bđ ở w8
        
        Hướng dẫn NB và những điều cần tránh, chương trình tập về nhà
        
        Tgian bất động: tùy theo mđ dang vai
        
        băng treo tay (cánh tay cạnh thân ng) khi gân khâu không căng, căng ít
        
        rách tb: 3-6w
        
        rách lớn và rất lớn: 6-8w (1,5-2m)
        
        rách nhỏ: 1-3w
        
        băng treo tay (cánh tay dang 20-40) khi gân khâu không căng, căng ít
        
        rách nhỏ: 6w (1,5m)
        
        rách tb 6w (1,5m)
        
        rách lớn và rất lớn 8w (2m)
        
        PROM
        
        Cải thiện đau, ROM, SM cơ, CN
        
        kh ảnh hường qtr lành gân mà cung cấp sự nuôi dưỡng đến sụn khớp và hỗ trợ tổng hợp tổ chức mô collagen
        
        chỉ áp dụng bt PROM: gập vai 140, xoay ngoài 40, dang 60-80
        
        đối với BN đc bất động với cánh tay dang thì kh cđ dang
        
        PROM trong mp xbv
        
        giảm sức căng trên phức hợp gân, dc bao khớp
        
        Các bt xoay nên đc khởi đầu ở 45 độ dang
        
        giảm thấp nhất sự căng cơ
        
        rách rất lớn nên cân nhắc, nên PROM sau 4w
        
        Giảm đau, giảm sưng phù sau PT
        
        Lạnh trị liệu 15-20p/ 3-5l/d (kết hợp nâng tay cao, AROM khuỷu, cổ tay)
      - w2-6
        
        tiếp tục giảm đau, giảm sưng phù sau PT
        
        di động khớp độ 1,2
        
        lạnh trị liệu, nâng cao chi, vđ
        
        TENS
        
        Giảm thiểu hậu quả trong qtr bất động: Làm chậm tiến trình teo cơ, ngăn ngừa co rút cơ
        
        Ngăn ngừa giới hạn và đạt ROM vai trong giới hạn tùy thuộc kích thước rách
        
        Bảo vệ vùng gân đc khâu nối
        
        tiếp tục duy trì ROM, SM cơ khuỷu, cổ tay, bàn tay
        
        sau 4-6w tăng tiến chủ động có trợ giúp
        
        tiếp tục PROM vai
        
        AROM vai
        
        bt quả lắc
        
        bắt đầu co cơ đăng trường có thể bđ từ w4-w6
      - lưu ý
        
        1-4w đầu tiên nên tránh
        
        tránh nghiêng mình trên khuỷu, ngủ 1 bên
        
        tránh áp ngang, duỗi
        
        hạn chế những cđ đột ngột, đẩy/kéo, nâng và mang vác trong 12w
    - - chương trình
        
        mục tiêu
        
        tăng ROM
        
        gập vai 140-160
        
        xoay ngoài vai 40-60
        
        dang vai 60-90
        
        cải thiện di động mô sẹo, giảm đau
        
        BT
        
        Tiến dần đến AROM theo khả năng (7-8w) -> RROM
        
        kéo giãn thụ động ở ROM cuối
        
        PROM -> AAROM lúc 6w
        
        Gia tăng SM cơ
        
        rách nhỏ
        
        cơ chóp xoay, cơ giữ vững xbv
        
        vùng khuỷu, cổ tay, bàn tay
      - Bất động
        
        treo tay kh liên tục hay mang nẹp dang vai kh liên tục
      - Hạn chế
        
        không vận động có đề kháng vùng khớp vai cho đến 12w sau mổ (rách lớn, rách rât lớn)
        
        kh AROM cho rách rất lớn
    - - Mục tiêu
        
        chuẩn bị cho kvai hđcn bt
        
        BTVN: 3l/w
        
        tăng CTBT
        
        bt kéo giãn
        
        cải thiện SB, SM
      - Chương trình
        
        BT tăng cường chuỗi đóng giữ vững xbv
        
        cơ trám, cơ thang bó giữa
        
        khép - xoay xuống
        
        cơ răng cưa trc
        
        dang - xoay lên
        
        cơ lưng rộng, cơ thang, cơ răng trước
        
        hạ xbv xuống
        
        cơ bậc thang, cơ nâng vai
        
        nâng vai
        
        tăng tiến giữ vững xbv theo chuỗi mở
        
        sức bền cơ delta (đặc biệt phần trc)
        
        BT gia tăng SM cơ chóp xoay
        
        co cơ đẳng trường -> đề kháng
        
        BT tăng CTBT
      - Lưu ý
        
        Dấu chứng báo động
        
        mất sức cơ từ từ đb dang
        
        đau liên tục đb ban đêm
        
        mất vđ, đb xoay trong
        
        điều trị
        
        cần quay lại chế độ tập trc đó
        
        giảm đau
        
        can thiệp PT lại