Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Zlodowacenia na obszarze Polski - Coggle Diagram
Zlodowacenia na obszarze Polski
W plejstocenie klimat Ziemi się ochłodził, na płw. Skandynawskim powstał lądolód. Rozprzestrzenił się on na południe i dotarł także do obszaru Polski.
Ze względu na naprzemienne ochładzanie się i ocieplanie klimatu lądolód pojawiał się na terenie naszego kraju kilkakrotnie. Okresy te nazywamy zlodowaceniami
Jednymi z ważniejszych zlodowaceń były zlodowacenie Sanu (południowopolskie), Odry (środkowopolskie), Wisły (północnopolskie). Największy zasięg miało zlodowacenie Sanu-objęło prawie cały obszar dzisiejszej Polski.
Po ustąpieniu lądolodu na zajmowanym przez niego obszarze pozostał przede wszystkim materiał skalny, który znajdował się w lodzie. Uformował on różnego rodzaju wzniesienia i zagłębienia. Rzeźbę terenu ukształtowały też wody pochodzące z topnienia lodu.
Rzeźbę polodowcową można nazwać też glacjalną.
Formy rzeźby polodowcowej:
Wzgórza moreny czołowej- formy te powstały w wyniku akumulacji (osadzania) materiału u czoła lądolodu. Obecnie są one najwyższymi wzniesieniami Niżu Polskiego. Np.
Wieżyca (329m n.p.m.)
Dylewska Góra (312m n.p.m.)
Sandry-rozlegle równiny zbudowane ze żwirów i piasków naniesionych przez wody roztopowe. Powstały głównie przed czołem lądolodu. Np.:
sandr Brdy
Eratyki-głazy narzutowe, fragmenty skał przyniesione przez lądolód z Płw. Skandynawskiego. Np.:
Eratyk w okolicy wsi Rychnowo
Pradoliny-szerokie doliny utworzone wzdłuż czoła lądolodu podczas jego postoju. Zostały utworzone przez wody wypływające z topniejącego lądolodu. Np.:
Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka jest jedną z największych pradolin, ciągnie się od okolic Torunia do północnych Niemiec.
Rynny-podłużne zagłębienia utworzone w wyniku erozyjnej (niszczącej) działalności wody płynącej pod lądolodem. Wiele z nich jest obecnie wypełnionych wodą. Tak powstały jeziora rynnowe. Np.:
Jezioro Jeziorak
Jezioro Gopło
Obszar moreny dennej- W trakcie topnienia lądolodu osadzał się materiał zgromadzony na jego powierzchni i w jego wnętrzu. W ten sposób powstały płaskie, lekko faliste lub pagórkowate obszary moreny dennej (wysoczyzny pojezierne).
Pozostawione przez lądolód formy rzeźby polodowcowej są zbudowane z mało odpornego materiału (piasku, gliny, żwiru) przez co z czasem ulegają wyrównywaniu. Dlatego formy glacjalne najbardziej widoczne są na obszarze zlodowacenia Wisły - lądolód ustąpił tam dopiero kilkanaście lat temu.
Tylko na obszarze ostatniego zlodowacenia wciąż istnieją misy jezior ukształtowane przez lądolód, tereny te są nazywane pojezierzami.
Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich obejmowała przede wszystkim doliny górskie.
Przemieszczające się dolinami górskimi masy lodu przekształcały doliny V-kształtne w doliny U-kształtne.
W górnych częściach dolin, gdzie klimat był najzimniejszy i gdzie gromadziło się najwięcej śniegu, powstały kotły lodowcowe.
Przekształcanie rzeźby terenu przez lodowce górskie.
W okresie poprzedzającym zlodowacenia doliny górskie były kształtowane głównie przez rzeki. Miały one V-kształtny przekrój poprzeczny.
Podczas zlodowacenia doliny rzeczne były poszerzane i pogłębiane przez lodowce górskie. Śnieg gromadził się w górnych partiach dolin, w miejscach zwanych polami firnowymi. Tam przekształcał się w lód który potem spływał w postaci jęzorów lodowcowych
Po wytopieniu się lodowców górskich pozostały doliny U-kształtne. W górnych partiach dolin, gdzie były pola firnowe, powstały kotły polodowcowe - koliste zagłębienia, w których gromadziły się ogromne masy lodu.
W czasie w którym obszary polskich nizin i wyżyn pokrywał lądolód, w wyższych partiach gór występowały lodowce górskie.
Różnicą między lądolodem a lodowcem górskim jest taka, że nie przykrywa całego zlodowaconego obszaru i nie rozprzestrzenia się od środka we wszystkich kierunkach, lecz przesuwa się wzdłuż dolin górskich.
Lodowce górskie mają znacznie mniejsze rozmiary niż lądolody. Najdłuższy lodowiec w Tatrach miał ok. 13km długości.
Lodowce górskie przekształcały również Karkonosze
Rumowiska skalne inaczej nazywamy gołoborzami występują one m.in. w Górach Świętokrzyskich