Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Bitkisel Dokular 🌿 , Bitkilerin kök, gövde ve yaprak gibi organlarında…
Bitkisel Dokular 🌿
Meristem Doku
Bitkiler, ihtiyaç duydukları kaynaklara büyüyerek ulaşmaya çalışır. Köklerinin büyümesini sağlayarak topraktan su ve mineral almaya, gövdelerinin büyümesini sağlayarak da daha fazla güneş ışığı almaya çalışır.
Meristem doku hücreleri; büyük çekirdekli, küçük, ince çeperli, az sayıda ve küçük koful bulunduran, bol sitoplazmalı hücrelerdir.
Bitkilerde embriyodan itibaren bölünme özelliğini koruyan, büyüme bölgelerinde yer alan, belirli bir görevi yapmak üzere farklılaşmamış hücrelerden oluşan dokulara meristem doku denir.
Büyüme olayı, hayvanlarda belirli bir süre gerçekleşirken bitkilerde yaşamlarının sonuna kadar devam edebilir. Bitkilerde büyümeyi, büyüme bölgelerinde bulunan meristem denilen embriyonik dokular sağlar.
Meristem doku hücreleri bölünerek yeni hücreler üretir. Meydana gelen yeni hücrelerden bazıları, meristem doku özelliğini devam ettirip aynı yerde kalırken bazıları da bitkinin diğer doku hücrelerine dönüşür. Bu nedenle bitkide bulunan tüm dokuların meristem dokudan köken alıp meydana geldiği söylenebilir.
-
-
Uç (Apikal) Meristem
Bitkinin boyca uzamasını sağlayan gövde ucu meristemi, koruyucu embriyonik yapraklar ile sarılmıştır. Uç meristem, bu yapraklar sayesinde korunur.
Olgunlaşma bölgesindeki hücreler, farklılaşmalarını tamamlayarak değişik hücre tiplerine dönüşür. Böylece kökte örtü doku, temel doku ve iletim doku yapılarının oluşmasını sağlar.
Bölünür hücreler bölgesinde kök uç meristemi ve meristemden oluşan hücreler bulunur. Yeni kök hücreleri ve kaliptra hücreleri bu kısımda üretilir.
Gövde ucunda yer alan meristem doku hücreleri bitkinin gövdesinin uç kısımdan uzamasını sağlar. Böylece yaprak, çiçek gibi organlar oluşur.
Bitkinin kök ucunda bulunan meristem doku hücreleri, kökün uzayarak toprak içinde derinliklere inmesini sağlar. Böylece bitki, kökleriyle daha çok su ve mineral alır.
Bitkinin kök, gövde, dal ucu gibi kısımlarında uç meristem bulunur.
Gövdede ve kökte, primer (birincil) büyüme olarak adlandırılan boyca uzamanın meydana gelmesini sağlar. Bu yüzden uç meristemler, primer meristemlerden üretilir...
Otsu bitkilerde sadece primer büyüme görülür. Odunsu bitkilerde ise primer büyüme ve sekonder (ikincil) büyüme aynı anda gerçekleşir.
Yanal (Lateral) Meristem
İlkbahar mevsiminde oluşan odun hücreleri büyük, çeperleri incedir. Oluşan yaş halkaları ise açık renkli ve geniştir. Bu oluşum ilkbahar odununu meydana getirir.
Mantar kambiyumu, sert ve kalın bir örtü oluşturur
-
Mantar doku; ağaçların dış kısmında yer alır ve gövdeyi su kaybına, böcek, bakteri ve mantar saldırılarına karşı korur.
Demet kambiyumu bitkinin enine büyümesini sağlar. Mantar kambiyumu ise gövdeyi dıştan örterek koruyuculuk yapar.
Odunsu bitkilerin gövde ve köklerinde boyca uzamanın durduğu kısımlarda enine büyüme görülür. Sekonder büyüme olarak bilinen ve bitkinin kalınlaşmasını sağlayan bu büyümeyi, yanal meristemler sağlar.
-
Demet kambiyumu, enine kalınlaşmayı sağlar ve demet sayısını artırır. Sürgüne destek verir. İletim doku elemanlarının (ksilem ve floem) oluşmasını sağlar.
Bitkinin embriyonik gelişimi sırasında demet kambiyumu, iletim demetlerinin içinde yer alır. Birincil floem ile birincil ksilem arasında uzanan tek bir hü cre tabakası ş eklinde bulunur.
Demet kambiyum hücreleri bölündüğünde kök ve gövdenin kalınlığı artar. Bölünmeler gerçekleşirken içeriye doğru olan kısımda ikincil ksilem, dışarıya doğru olan kısımda da ikincil floem meydana gelir. Böylece enine kalınlaşma oluşur
İkincil ksilemin tabakaları, üst üste birikerek odun denilen dokuyu meydana getirir.
-
Yaz aylarının sonlarına doğru su azaldığı için bitkinin gelişmesi yavaşlar. Küçük, kalın çeperli, ince hücreli ve koyu renkli sonbahar odunu (geç odun) denilen halka meydana gelir.
Örtü Doku
Otsu bitkilerde ve odunsu bitkilerin genç olan kısımlarında örtü doku epidermis olarak isimlendirilir.
Örtü doku; bitkinin tüm yüzeyini deri gibi örten, bitkiyi çevresel etkilere karşı koruyan dokudur.
-
Odunsu bitkilerde, gövde ve köklerin yaşlı bölgelerinde epidermisin yerini peridermis (periderm) denilen koruyucu bir doku alır.
-
Epidermis
Saydam ve mumsu olan kütikula tabakası, ışığı geçirir. Bu tabaka su kaybına, mekanik etkilere, güneşin zararlı ışınlarına ve parazit canlıların saldırılarına karşı bitkiyi korur.
Genç bitkilerde kök, gövde, yaprak gibi organların dış yüzeyini örter. Genellikle tek sıralı hücre tabakasından oluşur ve hücreler arasında boşluklar bulunmaz.
Bitkinin gövde ve yapraklarında bulunan epidermis hücrelerinin dış çeperlerinde daha çok kalınlaşma vardır. Bu kalınlaşma, epidermisten salgılanan kütin denilen mumsu maddenin birikmesiyle oluşur. Kütin maddesinin birikmesi sonucunda kütikula tabakası meydana gelir.
Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla stoma, hidatod, tüy ve emergens denilen yapılar meydana gelir.
İletim Doku
İletim doku, ksilem (odun boruları) ve floem (soymuk boruları) olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Su ve suda çözünmüş mineraller; kökten iletim dokusu ile alınarak yaprak, çiçek gibi organlara taşınır.
İletim dokusu; kök, gövde, yaprak olmak üzere bitkinin tüm kısımlarına ulaşır ve madde taşınmasını sağlar.
Hayvanlarda dolaşım sistemi organlarının yaptığı madde taşınması görevini, bitkilerde iletim dokusu yapar.
Fotosentez sonucu oluş an organik besinlerin yaprak ve genç gövdelerden bitkinin diğer organlarına iletilmesini iletim dokusu sağlar.
Floem (soymak boruları)
Kalburlu boru elemanları, uç uca eklenerek kalburlu boru denilen boyuna sütun yapısını oluşturur.
Kalburlu boru elemanları, ince çeperli ve canlı hücrelerdir.
işlevsel olgunluğa eriştiklerinde çekirdeği, ribozomları, belirgin bir kofulları ve hücre iskeletleri bulunmaz.
Floem hücrelerinde besin maddelerinin taşınması çift yönlüdür. Dal ve yaprakların gö vdeye bağlandığı noktalardan yanlara doğru da iletim yapılır.
Floem parankiması besinlerin depo edildiği hücrelerdir. Floem sklerenkiması ise bitkiye destek sağlamada görev yapar.
Floem, bitkide fotosentez ile meydana gelen organik maddelerin bitkinin diğer kısımlarına taşınmasını sağlayan yapıdır.
Kalburlu boru elemanları, arkadaş hü creleri, floem parankiması ve floem sklerenkiması olmak üzere dört hücre tipinden oluşur
-
Kalburlu borular ve arkadaş hücreleri, floemin esas görevi olan besin iletimini yapar.
Ksilem (odun boruları)
Ksilem, topraktan alınan su ve suda çözünmüş minerallerin gövde, yaprak gibi bitkinin üst bölümünde yer alan kısımlarına taşınmasını sağlar.
Farklı iki tip hücreden oluşur. Trake ve trakeid denilen bu hücreler, bitkide uzamanın durduğu kısımlarda meydana gelir. Trake ve trakeidlerin hücre çeperleri, lignin birikmesi sonucunda kalınlaşıp sertleşmiştir. Bunlar ölü hücrelerdir.
-
Trake ve trakeid hücrelerinin çeperlerinde geçit denilen kalınlaşmamış, yer yer kesintiler olan ince bölgeler oluşur. Su, bir hücreden diğerine geçitlerden geçerek taşınır.
Ksilem borularının etrafında bulunan ksilem parankima hücreleri çeşitli besin maddelerinin depolanmasında, ksilem sklerenkima hücreleri ise destek sağlamada görev yapar.
-
Trakeidler uçları kapalı,uzun ve ince hücrelerdir. Asıl görevi su iletimi olmasına rağmen bitkiye destek sağlama görevini de yapar
-
Temel Doku
Parankima, kollenkima ve sklerenkima hücreleri temel doku hücrelerindendir.
Kollenkima (Pek doku)
Hücre çeperlerinin kalınlaşmasının sebebi selüloz ve pektin birikmesidir. Çeperlerinde oluşan kalınlaşmalar düzensizdir.
Kıvrılma ve esneme özelliğine sahiptir. Rüzgâr gibi mekanik etkiler oluştuğunda bitkinin kırılmadan bükülmesini sağlayan ve bitkiye destek veren dokudur.
-
Bitkilerde ç iç ek ve yaprak saplarında, yaprak damarlarında, genç gövdelerde görülür.
Kollenkima, parankima hü crelerinin ç eper kalınlığ ından daha fazla çeper kalınlığına sahiptir.
Parankima
Havalandırma Parankiması
Genellikle suda ve bataklıkta yaşayan bitkilerde kökte ve gövdelerinde bulunur. Hücreler arası boşluk, sayıca fazladır.
Bu hücreler arası boşluklarda hava depo edilir, bitkinin gaz alış-verişinde de yine bu boşluklar ön plandadır.
Depo Parankiması
Bitkide kökte, gövdede, meyvede ve tohum kısımlarında bulunarak nişasta, yağ, protein vb. maddelerin ya da suyun depo edilmesini sağlar.
-
-
Yaralanma gibi durumlar meydana geldiğinde bölünerek yeni hücreleri oluşturur ve yaralanma bölgelerini onarabilir. Hatta tek bir parankima hücresinden bütün bir bitki oluşturmak da mümkündür.
bitkilerde en fazla olan ve tüm organların yapısında bulunan doku çeşididir. İnce çeperli, bol sitoplazmalı hücrelerden oluşur. Tipik bitki hücreleri olarak da bilinir.
Parankima hücrelerinin çoğu, belirli koşullar altında bölünerek diğer bitki hücresi tiplerine dönüşebilir.
Bitkinin metabolik işlevlerinin çoğunu gerçekleştiren parankima dokusu, 4 gruptan oluşur. Bunlar; özümleme parankiması, iletim parankiması, havalandırma parankiması ve depo parankimasıdır.
Sklerenkima (Sert Doku)
Sklerekima Lifleri
Bitkiye destek sağlarlar. Bazıları ticari amaçlı kullanılır. Örneğin kenevir lifleri halat yapımında, keten lifleri ise keten dokumada kullanılmaktadır.
Bitkide gövde ve meyve kabuğunda, yapraklarda veya tohumlarda bulunabilir.
-
Lifler uzun, ince ve kapalı uçludur.
Taş Hücreleri
Ayrıca ceviz, fındık gibi sert kabuklu meyvelerin kabuğunda bol miktarda taş hücresi bulunur.
Küçük ve düzensiz şekilli olan taş hücreleri, kalın ve odunlaşmış çeperlere sahiptir.
Armut, ayva gibi meyvelerin etli kısımlarında yer alan kumsu dokular, taş hücreleridir.
Sklerenkima, (genel bakışı)
Destek sağ layabilmek iç in ö zelleş en hü crelerinin ç oğ u cansızdır ve sert ç eperleri sayesinde bitkiyi destekleyen bir “iskelet” gibi görev yapar.
-
Bitkinin büyümeyi tamamlamış, olgunlaşmış organlarında bulunur.
İlk oluştuklarında canlı olan sert doku hücreleri lignin ve selüloz maddelerinin birikmesi ile odunlaşır. Böylece bitkiye destek sağlar.
-
-
Depo, fotosentez ve destek gibi iş levler için özelleşmiş çeşitli hücreleri içerir.
itkinin kök, gövde, yaprak gibi organlarının tümünde örtü ve iletim dokusu arasında kalan kısımları dolduran dokudur. Bitkinin metabolik işlevlerinin çoğundan sorumludur.
Bitkilerin kök, gövde ve yaprak gibi organlarında pek çok farklı doku bulunur.
Bitkilerde bulunan dokuları şu şekilde özetleyelim: temel doku, meristem/bölünebilir doku, örtü doku ve iletim doku.
Mumsu madde içeren hücrelerden oluşan bu yapı sertleşerek ölür. Bu ölü hücreler, sekonder büyüme sırasında koruyucu olan mantar dokunun oluşmasını sağlar.