ความรู้พื้นฐาน
เกี่ยวกับการคลอด
ระยะของการคลอด
(stages of labor)
ชนิดและความหมาย
ของการคลอด
การคลอด (labor/ delivery/ parturition/ childbirth/ confinement/ accouchement)
หมายถึง กระบวนการที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เพื่อที่จะขับเอาสิ่งที่อยู่ในโพรงมดลูก คือ ทารก รก เยื่อหุ้มรกและน้ำคร่ำออกจากโพรงมดลูกสู่ภายนอก โดยผ่านทางช่องทางคลอด
ชนิดและลักษณะของการคลอด
การคลอดปกติ (eutocia or normal labor)
หมายถึง การคลอดทางช่องคลอด
การคลอดผิดปกติ หรือการคลอดยาก
(abnormal labor or dystocia)
หมายถึง การคลอดที่สิ้นสุดลงโดยได้รับการช่วยเหลือ
หรือมี ลักษณะผิดปกติอย่างน้อยหนึ่งประการ ได้แก่
- กระบวนการคลอดเกิดเองตามธรรมชาติ ไม่มีการใช้หัตถการช่วยเหลือ
- ระยะเวลาของการคลอดทั้งหมด ไม่เกิน 24 ชั่วโมง
- ศีรษะทารกเป็นส่วนนำ (vertex presentation) ในลักษณะท้ายทอยอยู่ ทางด้านหน้าของช่องเชิงกราน (Occiput anterior)
- ไม่มีภาวะแทรกซ้อนใดๆ ตลอดกระบวนการคลอด เช่น การตกเลือด การคลอด ยาวนาน การล้วงรก เป็นต้น
- อายุครรภ์ครบกำหนด คือ อายุครรภ์ตั้งแต่ 38 สัปดาห์ ถึง 42 สัปดาห์
การคลอดธรรมชาติ
(natural birth หรือ natural childbirth)
หมายถึง การคลอดทางช่องคลอดที่เกิดขึ้นตาม
กระบวนการตามธรรมชาติ
- การคลอดที่ไม่ใช่ศีรษะเป็นส่วนนำ
- การคลอดที่อายุครรภ์ไม่ครบหรือเกินกำหนด
- การคลอดโดยใช้สูติศาสตร์หัตถการ เช่น การ ผ่าตัดคลอด การใช้เครื่องดูดสุญญากาศ การใช้ คีมคีบ
- ระยะคลอดนานเกิน 24 ชั่วโมง
- มีภาวะแทรกซ้อนในระยะคลอด เช่น การคลอด ยาวนาน การตกเลือดหลังคลอดและการล้วงรก
ไม่ใช้ปฏิบัติการทางการแพทย์ใดๆ ในทุกขั้นตอนของกระบวนการคลอด เช่น การ เจาะถุงน้ำ การใช้ยาบรรเทาปวด และการตัดเย็บ
เน้นการส่งเสริมกระบวนการคลอดให้เป็นไปตามธรรมชาติ
มีการเตรียมคลอดเพื่อให้ตนเองสามารถเผชิญต่อความเจ็บปวดในระยะคลอดได้
ระยะที่ 3 ของการคลอด หรือระยะคลอดรก ( Third stage of labor / stage of separation and expulsion of the placenta)
ระยะที่ 4 ของการคลอด หรือระยะ 2 ชั่วโมงแรกหลังคลอด ( Fourth stage of labor)
เริ่มตั้งแต่รก และเยื่อหุ้มทารกคลอดครบ จนถึง 2 ชั่วโมงหลังคลอด เป็นระยะที่พบอุบัติการณ์การตกเลือดได้สูงกว่าระยะอื่นๆ ผู้คลอดควรได้รับ การดูแลอย่างใกล้ชิด
ระยะที่ 2 ของการคลอด หรือระยะเบ่งคลอด ( Second stage of labor / stage of expulsion of the fetus)
เป็นระยะที่มารดาเบ่งคลอด เริ่มตั้งแต่ปากมดลูกเปิดหมด ถึง ทารกเกิดออกมา ครบทั้งตัว กลไกการคลอดส่วนใหญ่เกิดขึ้นในระยะนี้
ระยะที่ 1 ของการคลอด หรือระยะปากมดลูกเปิด
( ระยะแรกของการคลอด / ระยะการเผยและการขยายปากมดลูก)
เป็นช่วงที่มีการเปิดขยาย ของปากมดลูกตั้งแต่ 1 เซนติเมตร ถึง 10 เซนติเมตร แบ่งระยะของการคลอดตาม การเปิดขยายของมดลูก โดยเริ่มจากการเจ็บครรภ์จริง (True labor pain) จนกระทั่งปากมดลูกเปิดหมด (Fully dilatation)
1) Latent phase
(ระยะปากมดลูกเปิดช้า / ระยะเฉื่อย)
2) Active phase
(ระยะปากมดลูกเปิดเร็ว / ระยะเร่ง)
ครรภ์หลัง ปากมดลูกเปิดขยาย 0.5 cms/hr. ใช้เวลาประมาณ 5 ชั่วโมง
ครรภ์แรก ปากมดลูกเปิดขยาย 0.3 cms/hr. ใช้เวลาประมาณ 8 ชั่วโมง
เริ่มเจ็บครรภ์จริง เปิดช้าๆ ถึง ปากมดลูกเปิด 2.5 ซม.
ครรภ์แรก ปากมดลูกเปิด 1.2 cms./hr.
เฉลี่ยใช้เวลาประมาณ 5 ชั่วโมง
ครรภ์หลัง ปากมดลูกเปิด 1.5 cms/hr.
เฉลี่ยใช้เวลาประมาณ 2.5 ชั่วโมง
ปากมดลูกเริ่มเปิดขยาย อย่างรวดเร็ว 2.5 ซม.จนถึง 10 ซม.
:
ระยะเริ่มเร่ง : ปากมดลูกเปิด 2.5 – 4 ซม.
ระยะเร่ง
Phase of maximum slope : ระยะรวดเร็ว : ปากมดลูกเปิด 4 – 9 ซม
ระยะชะลอตัว : ระยะลดลง : ปากมดลูกเปิด 9 – 10 ซม
ครรภ์แรก ใช้เวลาประมาณ 30 นาที ถึง 3 ชั่วโมง (เฉลี่ย 50 นาที)
ครรภ์หลัง ใช้เวลาประมาณ 5 – 30 นาที (เฉลี่ย 20 นาที)
แต่ในทางปฏิบัติ
ครรภ์แรก ใช้ระยะเวลา 1-2 ชั่วโมง เป็นเกณฑ์พิจารณาให้ความ ช่วยเหลือ
ครรภ์หลัง ใช้เวลาประมาณ 2 – 1 ชั่วโมง
ครรภ์แรกและครรภ์หลัง ใช้เวลา ประมาณ 5-10 นาที แต่ไม่เกิน 30 นาที
ระยะคลอดรก แบ่งออกได้เป็น 2 ช่วง คือ
เริ่มตั้งแต่ ทารกคลอดครบ ถึง รกและเยื่อหุ้มทารกคลอดครบ
1) ช่วงรกลอกตัว (placental separation) หลังจากทารกคลอดครบ มดลูกมีการ หดรัดตัวแรงและลดขนาดลงอย่างรวดเร็ว เกิดการดึงรั้งระหว่างพื้นที่ของผนังมดลูกและ รกจนเกิดการฉีกขาด
2) ช่วงรกคลอด (placental expulsion) หลังจากรกลอกตัวจากผนังมดลูก มดลูก ยังหดรัดตัวอยู่จึงทำให้รกถูกขับออกมา ใช้เวลา 5- 30 นาที