ความรู้พื้นฐาน
เกี่ยวกับการคลอด

ระยะของการคลอด
(stages of labor)

ชนิดและความหมาย
ของการคลอด

การคลอด (labor/ delivery/ parturition/ childbirth/ confinement/ accouchement)


หมายถึง กระบวนการที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เพื่อที่จะขับเอาสิ่งที่อยู่ในโพรงมดลูก คือ ทารก รก เยื่อหุ้มรกและน้ำคร่ำออกจากโพรงมดลูกสู่ภายนอก โดยผ่านทางช่องทางคลอด

ชนิดและลักษณะของการคลอด

การคลอดปกติ (eutocia or normal labor)
หมายถึง การคลอดทางช่องคลอด

การคลอดผิดปกติ หรือการคลอดยาก
(abnormal labor or dystocia)
หมายถึง การคลอดที่สิ้นสุดลงโดยได้รับการช่วยเหลือ
หรือมี ลักษณะผิดปกติอย่างน้อยหนึ่งประการ ได้แก่


  1. กระบวนการคลอดเกิดเองตามธรรมชาติ ไม่มีการใช้หัตถการช่วยเหลือ
  1. ระยะเวลาของการคลอดทั้งหมด ไม่เกิน 24 ชั่วโมง
  1. ศีรษะทารกเป็นส่วนนำ (vertex presentation) ในลักษณะท้ายทอยอยู่ ทางด้านหน้าของช่องเชิงกราน (Occiput anterior)
  1. ไม่มีภาวะแทรกซ้อนใดๆ ตลอดกระบวนการคลอด เช่น การตกเลือด การคลอด ยาวนาน การล้วงรก เป็นต้น
  1. อายุครรภ์ครบกำหนด คือ อายุครรภ์ตั้งแต่ 38 สัปดาห์ ถึง 42 สัปดาห์

การคลอดธรรมชาติ
(natural birth หรือ natural childbirth)
หมายถึง การคลอดทางช่องคลอดที่เกิดขึ้นตาม
กระบวนการตามธรรมชาติ

  1. การคลอดที่ไม่ใช่ศีรษะเป็นส่วนนำ
  1. การคลอดที่อายุครรภ์ไม่ครบหรือเกินกำหนด
  1. การคลอดโดยใช้สูติศาสตร์หัตถการ เช่น การ ผ่าตัดคลอด การใช้เครื่องดูดสุญญากาศ การใช้ คีมคีบ
  1. ระยะคลอดนานเกิน 24 ชั่วโมง
  1. มีภาวะแทรกซ้อนในระยะคลอด เช่น การคลอด ยาวนาน การตกเลือดหลังคลอดและการล้วงรก

ไม่ใช้ปฏิบัติการทางการแพทย์ใดๆ ในทุกขั้นตอนของกระบวนการคลอด เช่น การ เจาะถุงน้ำ การใช้ยาบรรเทาปวด และการตัดเย็บ

เน้นการส่งเสริมกระบวนการคลอดให้เป็นไปตามธรรมชาติ

มีการเตรียมคลอดเพื่อให้ตนเองสามารถเผชิญต่อความเจ็บปวดในระยะคลอดได้

ระยะที่ 3 ของการคลอด หรือระยะคลอดรก ( Third stage of labor / stage of separation and expulsion of the placenta)

ระยะที่ 4 ของการคลอด หรือระยะ 2 ชั่วโมงแรกหลังคลอด ( Fourth stage of labor)
เริ่มตั้งแต่รก และเยื่อหุ้มทารกคลอดครบ จนถึง 2 ชั่วโมงหลังคลอด เป็นระยะที่พบอุบัติการณ์การตกเลือดได้สูงกว่าระยะอื่นๆ ผู้คลอดควรได้รับ การดูแลอย่างใกล้ชิด

ระยะที่ 2 ของการคลอด หรือระยะเบ่งคลอด ( Second stage of labor / stage of expulsion of the fetus)
เป็นระยะที่มารดาเบ่งคลอด เริ่มตั้งแต่ปากมดลูกเปิดหมด ถึง ทารกเกิดออกมา ครบทั้งตัว กลไกการคลอดส่วนใหญ่เกิดขึ้นในระยะนี้

ระยะที่ 1 ของการคลอด หรือระยะปากมดลูกเปิด
( ระยะแรกของการคลอด / ระยะการเผยและการขยายปากมดลูก)
เป็นช่วงที่มีการเปิดขยาย ของปากมดลูกตั้งแต่ 1 เซนติเมตร ถึง 10 เซนติเมตร แบ่งระยะของการคลอดตาม การเปิดขยายของมดลูก โดยเริ่มจากการเจ็บครรภ์จริง (True labor pain) จนกระทั่งปากมดลูกเปิดหมด (Fully dilatation)

1) Latent phase
(ระยะปากมดลูกเปิดช้า / ระยะเฉื่อย)

2) Active phase
(ระยะปากมดลูกเปิดเร็ว / ระยะเร่ง)

ครรภ์หลัง ปากมดลูกเปิดขยาย 0.5 cms/hr. ใช้เวลาประมาณ 5 ชั่วโมง

ครรภ์แรก ปากมดลูกเปิดขยาย 0.3 cms/hr. ใช้เวลาประมาณ 8 ชั่วโมง

เริ่มเจ็บครรภ์จริง เปิดช้าๆ ถึง ปากมดลูกเปิด 2.5 ซม.

ครรภ์แรก ปากมดลูกเปิด 1.2 cms./hr.
เฉลี่ยใช้เวลาประมาณ 5 ชั่วโมง

ครรภ์หลัง ปากมดลูกเปิด 1.5 cms/hr.
เฉลี่ยใช้เวลาประมาณ 2.5 ชั่วโมง

ปากมดลูกเริ่มเปิดขยาย อย่างรวดเร็ว 2.5 ซม.จนถึง 10 ซม.
:

ระยะเริ่มเร่ง : ปากมดลูกเปิด 2.5 – 4 ซม.

ระยะเร่ง
Phase of maximum slope : ระยะรวดเร็ว : ปากมดลูกเปิด 4 – 9 ซม

ระยะชะลอตัว : ระยะลดลง : ปากมดลูกเปิด 9 – 10 ซม

ครรภ์แรก ใช้เวลาประมาณ 30 นาที ถึง 3 ชั่วโมง (เฉลี่ย 50 นาที)

ครรภ์หลัง ใช้เวลาประมาณ 5 – 30 นาที (เฉลี่ย 20 นาที)

แต่ในทางปฏิบัติ

ครรภ์แรก ใช้ระยะเวลา 1-2 ชั่วโมง เป็นเกณฑ์พิจารณาให้ความ ช่วยเหลือ

ครรภ์หลัง ใช้เวลาประมาณ 2 – 1 ชั่วโมง

ครรภ์แรกและครรภ์หลัง ใช้เวลา ประมาณ 5-10 นาที แต่ไม่เกิน 30 นาที

ระยะคลอดรก แบ่งออกได้เป็น 2 ช่วง คือ

เริ่มตั้งแต่ ทารกคลอดครบ ถึง รกและเยื่อหุ้มทารกคลอดครบ

1) ช่วงรกลอกตัว (placental separation) หลังจากทารกคลอดครบ มดลูกมีการ หดรัดตัวแรงและลดขนาดลงอย่างรวดเร็ว เกิดการดึงรั้งระหว่างพื้นที่ของผนังมดลูกและ รกจนเกิดการฉีกขาด

2) ช่วงรกคลอด (placental expulsion) หลังจากรกลอกตัวจากผนังมดลูก มดลูก ยังหดรัดตัวอยู่จึงทำให้รกถูกขับออกมา ใช้เวลา 5- 30 นาที