Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบทางเดินอาหาร - Coggle Diagram
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบทางเดินอาหาร
ยาระงับอาเจียน
Domperidone
กลไกการออกฤทธิ์
เป็น dopamine type 2 antagonist มีผลยับยั้งการออกฤทธิ์ของ dopamine ในอวัยวะส่วนปลาย มีผลเพิ่มการเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร เพิ่มความดันของกล้ามเนื้อหูรูดของหลอดอาหารส่วนล่าง
รับประทานครั้งละ 2 เม็ด วันละ 3-4 ครั้ง ก่อนอาหาร 15-30 นาทีและก่อนนอน
ใช้รักษาอาการคลื่นไส้จาก แพ้ยา หรือ migraine แต่ไม่สามารถใช้กรณีคลื่นไส้จากเคมีบำบัดหรือรังสีรักษา
ผลข้างเคียง ช่วยกระตุ้นการสร้างน้ำนมซึ่งอาจเป็นผลมาจากการเพิ่มปริมาณฮอร์โมน Prolactin ที่ต่อมใต้สมองผลิตขึ้น จึงเป็นยาเพิ่มการสร้างน้ำนมในหญิงหลังคลอดบุตรที่มีอาการเครียด
Metoclopramide
ใช้รักษาอาการคลื่นไส้ อาเจียนจากหลายสาเหตุ เช่น migraine, แพ้ยา, ได้รับเคมีบำบัดหรือรังสีรักษา
กลไกการออกฤทธิ์
เป็น antagonist ของ dopamine type 2 receptor มีฤทธิ์เพิ่มการตอบสนองของ acetylcholine ในเนื้อเยื่อบริเวณทางเดินอาหารส่วนต้นทำให้มีผลเพิ่มการเคลื่อนไหวของกระเพาะอาหารแต่ไม่เพิ่มน้ำย่อย
5HT3-RECEPTOR ANTAGONISTS
เมื่อให้ chemotherapy สารในเคมีบำบัดจะกระตุ้น Mucosal enterochromaffin cells ให้หลั่ง Serotonin ซึ่งไปกระตุ้น 5-HT3 receptor ทำให้ส่งสัญญาณที่เหนี่ยวนำให้เกิดอาเจียน
สารสื่อประสาทที่พบว่ามีบทบาทสำคัญในการอาเจียนชนิดเฉียบพลัน คือ serotonin
ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Ondansetron, Granisetron, Dolasetron, Tropisetron
Ondansetron
ออกฤทธิ์ยับยั้งกลไกการกระตุ้นการคลื่นไส้อาเจียน จากลำไส้เล็กของผู้ป่วยหลั่งสาร serotronin หรือ 5-HT
ข้อบ่งใช้
สามารถใช้ระงับอาการคลื่นไส้ อาเจียนหลังผ่าตัด
สำหรับผู้ป่วยที่ใช้ยาเคมีบำบัดหรือรังษีรักษา
คำแนะนำในการใช้ยา
กินครั้งละ 1 เม็ด ทุก 12 ชั่วโมง
เมื่อไม่มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ควรหยุดใช้ยา
ต้องใช้ก่อนมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน หรือหลังการได้รับยาเคมีบำบัด หรือรังสีรักษาไปแล้ว 12 ชั่วโมง
อาการไม่พึงประสงค์
อาการปวดศีรษะ วิงเวียนศีรษะ และการมองภาพไม่ชัดเจน เกิดภาวะใจสั่น เจ็บหน้าอก หัวใจเต้นช้าผิดจังหวะ หน้าแดง สะอึก ความดันต่ำ ท้องผูก ตับอาจทำงานผิดปกติ
Dimenhydrinate
เป็นยาระงับอาเจียนเนื่องจากเมารถ เมาเรือ เมาเครื่องบิน
ยารักษาแผลในกระเพาะอาหาร
Antisecretory drugs
H2 antagonists
เป็นยาซึ่งปิดกั้นตัวรับฮีสตามีนชนิด H2
กลไกการออกฤทธิ์
ไม่มีผลต่อการเคลื่อนไหวของลำไส้
ยับยั้งการหลั่งกรดทั้งขณะท้องว่าง มีอาหาร และตอนกลางคืน
อาการไม่พึงประสงค์
ท้องเสีย
มึนงง ปวดศีรษะ
ทำให้ผู้ชายมีอาการคัดตึงของเต้านม
Increase Cr level ไม่ควรให้กับผู้ป่วยไตวาย
Proton pump inhibitor
มีประสิทธิภาพสูงที่สุดในการยับยั้งของกรดในกระเพาะอาหารสามารถรักษาแผลในกระเพาะอาหารจากหลายสาเหตุ
Mucosal protective agents
Sucralfate
กลไกการออกฤทธิ์
เมื่อเจอกับกรดในกระเพาะอาหาร ยาจะเปลี่ยนเป็สารประกอบที่ไม่ละลายน้ำ และจับยึดกับโปรตีนบริเวณปากแผล
มีฤทธิ์ยับยั้งการหลั่งของ Pepsin และช่วยดูดซับ น้ำดี
Misoprostol
ใช้ป้องกันการเกิดแผลในทางเดินอาหารจากกลุ่มยา NSAIDs
ผลข้างเคียง
ท้องเสีย
มดลูกบีบตัว
ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์
Colloidal bismusth
Binds to pepsin
จับกับโปรตีนที่แผล
กระตุ้นการผลิตเมือก เพิ่มการสังเคราะห์ Prostaglandin
ฆ่าเชื่อ H.pylori
Antacid
เป็นสารละลายที่มีฤทธิ์เป็นด่าง ออกฤทธิ์โดยการสะเทินฤทธฺ์กรด สามารถเพิ่มค่า PH ในกระเพาะอาหารขึ้นได้
ยาลดกรดมีฤทธิ์เป็นด่างอ่อน ทำปฏิกิริยา Neutralization กับกรดในกระเพาะอาหาร
อาการข้างเคียง
Hypertension จาก Na เมื่อให้ยา Sodium bicarbonate ในผู้ป่วยโรคหัวใจและความดันโลหิตสูง
encephalopathy ในผู้ป่วยโรคไตที่ได้รับ Aluminum
Hypophosphatemia ผู้ป่วยที่ใช้ยาลดกรดเป็นเวลานานอาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว คือ ภาวะกระดูกพรุน
ท้องอืด คลื่นไส้
Aluminum มีฤทธิ์ทำให้ท้องผูก
Magnesium มีฤทธิ์ทำให้ถ่ายบ่อย
ยาที่ใช้ในการกำจัดเชื้อแบคทีเรีย H.pylori
ในกรณีพบว่ามีแผลในกระเพาะอาหารเรื้อรัง
Antisecretory ได้แก่ Omeprazole, Ranitidine bismuth citrate
ใช้ยา 3 ชนิด
Antibiotics ได้แก่ Amoxicillin, clarithromycin, metronidazole
กรดไหลย้อน
เป็นภาวะที่กรดหรือน้ำย่อยในกระเพาะไหลย้อนกลับมาในหลอดอาหาร
สาเหตุร่วม
สูบบุหรี่
ดื่มน้ำอัดลม/แอลกอฮอล์
เข้านอนหลังทันทีรับประทานอาหาร
เป็นโรคอ้วนในขณะทั้งครรภ์
รับประทานอาหารมากภายในมื้อเดียว
สาเหตุมาจากการทำงานที่ผิดปกติของกล้ามเนื้อหูรูดบริเวณปลายของหลอดอาหาร ทำให้กรดหรือน้ำย่อยภายในกระเพาะอาหารไหลย้อนกลับขึ้นมา
ยารักษาอาการ
ยาลดกรด ช่วยบรรเทาอาการปวดท้องจากกรดในกระเพาะอาหาร
ยาประเภทยับยั้งการหลั่งกรด เพื่อป้องกันการหลั่งกรดจากกระเพาะอาหารที่มากเกินไป
ยาเพิ่มการเคลื่อนตัวของระบบทางเดินอาหาร
ยาถ่ายและยาระบาย
Lubricant laxatives ยาระบายที่หล่อลื่นลำไส้
เป็นยาที่มีฤทธิ์หล่อลื่นและ ยาที่ทำให้อุจจาระนิ่ม
ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Mineral oil, liquid petrolatum
ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์
ลดการดูดซึมวิตามินที่ละลายน้ำมัน เช่น วิตามิน A, D, E และ K
ระวังอย่าให้สำลักยาเข้าปอด เพราะอาจเกิดปอดอักเสบ
Stool softeners ยาระบายที่ทำให้อุจจาระ อ่อนนุ่ม
กลไก
ยากลุ่มนี้ออกฤทธิ์โดยการลดแรงตึงผิว ทำให้น้ำ และไขมันสามารถแทรกซึมผ่านเข้าไปในอุจจาระ ทำให้อุจจาระอ่อนนุ่ม กากอาหารจึงเคลื่อนที่ผ่านลำไส้ได้ง่ายยิ่งขึ้น
ยากลุ่มนี้ ได้แก่ Docusate sodium มีทั้งชนิดกินและสวนทวารหนัก โดยใช้เวลา 1-3 วันในการออกฤทธิ์
มีประโยชน์สำหรับโรคริดสีดวงทวารและกรณีที่มีแผลที่ทวารหนัก
Osmotic laxatives ยาระบายที่เพิ่มน้ำในลำไส้
ออกฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของลำไส้โดยการเพิ่มน้ำในลำไส้
ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Milk of magnesium, Glycerine suppositories, ยาเหน็บกลีเซอรีน, Lactulose
Lactulose ถูกเปลี่ยนโดย bacteria ในลำไส้ ได้Lactic acid, acetic acid เพิ่มแรงดูดซึมและลดปริมาณแอมโมเนียในเลือดใช้ในผู้ป่วยโรคตับ ปลอดภัยสามารถใช้ในหญิงตั้งครรภ์ได้
Stimurant laxatives ยาระบายที่กระตุ้นลำไส้
มักใช้กับผู้ป่วยในขณะก่อนหรือหลังผ่าตัด
Anthraquinone ว่านหางจระเข้, ใบมะขามแขก
เป็นยาระบายที่มีฤทธิ์แรง อาจทำให้ถ่ายเหลว หรือปวดท้อง
Bisacodyl ออกฤทธิ์กระตุ้นร่างแหประสาทที่ลำไส้
ยาระบายมีฤทธิ์เพิ่มสิ่งคัดหลั่งและกระตุ้นการทำงานของลำไส้
Castor oil น้ำมันละหุ่ง ออกฤทธิ์ที่ลำไส้เล็ก โดยถูกเอ็นไซม์ Lipase hydrolyse เป็น ricinoleic acid กระตุ้นให้ลำไส้เล็กบีบตัว กระตุ้นการบีบตัวลำไส้ใหญ่
Bulk-forming laxatives ยาระบายที่เพิ่มกากในลำไส้
ยาในกลุ่มนี้คือ เมล็ดแมงลัก วุ้น บุก
ข้อเสีย คือ ใช้เวลาออกฤทธิ์นาน ต้องรอ 2-3 วัน
ข้อดี คือ ปลอดภัย เพราะกลไกการออกฤทธิ์กระตุ้นการขับถ่ายอุจจาระแบบธรรมชาติ เป็นตัวเลือกอันดับแรกในการรักษาอาการท้องผูกเรื้อรัง
ข้อห้าม
ผู้ที่มีอุจจาระแห้งแข็ง ต้องดื่มน้ำจำนวนมากๆ
ผู้ที่ปวดท้องเฉียบพลันโดยไม่ทราบสาเหตุ
ผู้ที่มีโรคลำไส้ตีบหรืออุดตัน
ยารักษาโรคท้องอืด
ยาธาตุน้ำขาว
Simethicone : Air-x
กลไกการออกฤทธิ์ มีฤทธิ์ antiforming+water-repellent โดยเป็นสารลดแรงตึงผิวของฟองแก๊ส ทำให้ฟองแก๊สเล็กๆในกระเพาะอาหารที่รวมตัวกันอยู่ถูกทำลายหรือแตกออกโดยการบีบตัวของกระเพาะอาหาร
ยาธาตุน้ำแดง
Mixture carminative
ยาเพิ่มการเคลื่อนตัวของระบบทางเดินอาหาร ช่วยให้อาหารเคลื่อนตัวออกจากกระเพาะอาหารเข้าสู่ลำไส้เล็กได้เร็วขึ้น
ยารักษาโรคท้องเดิน
แบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม
ยาลดการเคลื่อนไหวของลำไส้ ได้แก่ Atropine sulphate, immodium
Lomotil
Atropine sulphate
ออกฤทธิ์ anticholinergic ยับยั้ง Vagal tone, เพิ่ม gut transit time
อาการไม่พึงประสงค์
ปากแห้ง คอแห้ง
มองภาพไม่ชัด มึนงง ง่วงนอน
Loperamide ( immodium)
ออกฤทธิ์ยับยั้ง calcium-binding protein calmodulin ทำให้ถ่ายอุจจาระลดครั้งลงและอุจจาระรวมตัวเป็นก้อนได้มากขึ้น
ใช้รักษาอาการท้องเดินเฉียบพลัน และเรื้อรังต่างๆที่ไม่เกี่ยวกับการติดเชื้อ
ผงเกลือแร่ ORS
ยาที่มีฤทธิ์ดูดซับสารพิษ ได้แก่ ผงถ่าน, Kaolin-Pectin
Kaopectal
Kaolin-Pectin
ออกฤทธิ์ดูดซับสารพิษ
เหมาะในการรักษาอาการท้อเสียในเด็ก
อาการข้างเคียง
ท้องผูก
แน่นท้อง
ท้องอืด