Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Islamiar zibilizazioa, Erdi Aroan - Coggle Diagram

- - - - batasun bakarra jaun bat ematen zuen Kaaba(mekan dago)
      - Biztanle gehienak nomadak ziren, eta ahuntzak eta dromedarioak hazten zituzten.
    - - Karabana horien garrantziaren ondorioz, zenbait hiri kokaleku eratu ziren, hala nola Meka eta Medina.
      - Meka, gainera, garai hartako hiri sakratua zen, han gurtzen baitzuten Kaaba edo harri beltza, bai eta beste hainbat idolo ere.
    - - baina joateari utzi zion, denboraldi batez meditatu ostean, Alaren (arabieraz, jainkoa) deia jaso zuenean.
      - erlijio monoteista berri bat eman zuen aditzera: islama. «(Alari) men egitea» esan nahi du. Islamaren jarraitzaileei musulman esan zitzaien: «(Alari) men egiten diotenak».
      - Hauek dira islamaren funtsezko printzipioak eta arauak:
        
        Alarenganako fedea aldarrikatzea: «Ez dago Ala beste jainkorik eta Mahoma da haren profeta».
        
        Egunean bost aldiz otoitz egitea, Mekara begira.
        
        Limosna ematea.
        
        Mekara erromes joatea, bizitzan behin, gutxienez.
        
        Egunez, barau egitea, Ramadan hilean.
  - - - musulmanek Arabia osoa kontrolatzen zuten. (mahoma hil zenean)
    - - Mesopotamia, Siria, Palestina, Persiar golkoa eta Egipto okupatu zituzten.
    - - Afrikako iparraldera eta Iberiar penintsulara hedatu ziren. Ekialderantz, Indiaraino iritsi ziren.
    - - fededunen portaera arauak ere ezartzen dira; besteak beste, musulmanek ezin dutela, ez txerri haragirik jan, ez ardorik edan, beste erlijioekin toleranteak izan behar dutela, eta ezin dituztela Ala eta Mahoma irudikatu margolanetan eta eskulturetan.
- - - - emperadore islamikoa poter erlijioso, politiko eta militarrarekin.
    - - errege potere politiko eta militarrarekin
    - - Agintari islamiko potere erlijioso eta politikoarekin
    - - Walia
        
        Kora
        
        probintzia islamikoa
        
        probintziako gobernadoreak
      - Kadia
        
        Justizia kudeatzen zuen
      - Bisirra edo ministroa
        
        Administrazio nagusia zuzentzen zuen
        
        Diwan
        
        ministroen bilera edo gobernu
  - - - Gutxiengo aristokratikoa
        
        administrazioko goi karguak betetzen zituzten eta jabetza handiak zituzten. Kalifen eta emirren familiak ziren talde horretakoak.
      - Tarteko talde
        
        merkatariek eta jabe txikiek osatutakoa. Hala ere, biztanle gehienak artisauak, nekazariak eta abeltzainak ziren.Talde honetan, esklaboak ere bazeuden, baina islamak esklaboei gaizki tratatzea debekatzen zuenez
      - Juduek eta kristauek lege propioak zituzten.
        
        Ez zituzten beren erlijioa uztera behartu
    - - nekazaritza garatzeko, ura ekartzeko ureztatze sistemak asmatu zituzten
    - - Hiriak harresiz inguratuta zeuden, eta egitura irregularra eta kale estuak zituzten
      - Gobernaria alkazar izeneko jauregi gotortu batean bizi zen.
      - Erdigunean, azoka egoten zen, merkataritza elkartrukeak egiteko plaza.
      - Hiriak erlijio guneak ere baziren, haietan baitzeuden meskitak, islamiar gurtzarako eraikinak.
      - Hiriak hazten joan ziren heinean, aldiriak sortu ziren
  - - - Arkitektura da musulmanen artearen adar garrantzitsuena.
      - meskita
        
        Templu musulmana
    - - Islamiar kulturaren goieneko aldia eragin horien guztiek bat egin zutenean gertatu zen eta ezaugarri hauek izan zituen:
        
        Zientzien garapena. Matematika, astronomia, medikuntza eta geografia nabarmendu ziren.
        
        Jakintza filosofikoa. Pentsalari garrantzitsuak; Averroes eta Avizena, kasu.
        
        Literaturan, maitasun poemak eta ipuin bildumak nagusitu ziren. Mila gau eta bat gehiago da haien artetik ospetsuena.
- - - - urtean lehorreratu zen Tarik Gibraltarren
    - - erabaki zuen, bisigodoen erresuma guztiz konkistatzeko.
  - - - baskoien arpilatzeek segurtasun gabezia eragiten zuten bisigodoen erresumako biztanleen artean.
  - - - Nekazaritza eta abeltzaintza
        
        Nekazaritza eremu aberatsenak zituzten eta, haiek ustiatzeaz gain, berrikuntza teknikoen bidez hobetu zituzten, ureztatze sistemen bidez, bereziki.
        
        Abeltzaintza jardueren artetik, ardi azienden (elikadurarako) eta zaldi azienden hazkuntza izan ziren garrantzitsuenak.
      - Artisautza
        
        Artisauen jarduera urregintza, armagintza, beiragintza, zeramikagintza eta ehungintza tailerretan garatu zen. Hauek izan ziren garrantzitsuenak:
        
        Larruaren ontzea eta
        
        Egurra lantzea
        
        Zetazko ehunak
        
        Zeramikagintza
      - Al-Andaluseko gizartearen estratifikazioa oso konplexua zen. Aberastasunak eta erlijioak sortu zituzten gizarte desparekotasunak.
  - - - Arku lerro horiek zutabeen gainean jarritako arku erdizirkularren beste lerro bati eusten diote. Sistema hori sortzeko, erromatarren akueduktuak hartu zituzten oinarritzat.
    - - kalifaren bizileku eta gobernuaren egoitza izan zedin. Luxuzko apaingarriek Al-Andaluseko gortearen bikaintasuna adierazten dute.
    - - estukoa
        
        arkitektura teknika da. balio zen ormak egiteko
      - garrantzitsuenak: zeramika beiraztatuz edo brontzez egindako animalia itxurako eskulturak eta boli zizelkatuzko potoak (Zamorako potoa, esaterako).