Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล - Coggle Diagram
กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล
มโนทัศน์พื้นฐานทางการพยาบาล
ประกอบด้วยความรู้พื้นฐานในมโนมติของ
สิ่งแวดล้อม (Environment)
แบ่งได้เป็น 4 ประเภท ได้แก่
ส่ิงแวดล้อมทางกายภาพ
เช่น ความร้อน แสง เสียง รังสี อากาศ ดิน น้ำ ลม
และที่พักอาศัย สิ่งก่อสร้างต่างๆ
ส่ิงแวดล้อมเหล่านี้จะมีผลเบื้องต้นต่อร่างกายคน
ส่ิงแวดล้อมทางชีวภาพ ได้แก่
ส่ิงมีชีวิตต่างๆ ทั้งพืชและสัตว์ ที่มีขนาดเล็กจนมองด้วยตาเปล่าไม่เห็นจนถึงพืชและสัตว์ที่มีขนาดใหญ่โตกว่าคน
เช่น แบคทีเรีย ไวรัส ปรสิต ต้นพืชชนิดต่างๆ วัว ควาย สุนัข
ส่ิงแวดล้อมทางเคมี ได้แก่
สารเคมีทุกชนิด รวมทั้งอาหาร ยา
อาจมาจากสิ่งมีชีวิตหรือสิ่งไม่มีชีวิต
ส่ิงแวดล้อมทางสังคม เศรษฐกิจ
ประกอบด้วย
ส่ิงที่เป็นรูปธรรม คือ บุคคลที่มีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน
สิ่งที่เป็นนามธรรม ไม่สามารถจะสัมผัสได้ แต่มีผลต่อพฤติกรรมของบุคคล
ที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมนั้นๆ
สามารถให้ประโยชน์และโทษ
อากาศที่บริสุทธิ์ทำให้คนมีร่างกายแข็งแรง
อากาศที่มีแก๊สพิษอยู่ก็อาจทำให้คนถึงแก่ชีวิตได้
สุขภาพ (Health)
ประกอบด้วย 2 ภาวะ คือ
ภาวะสุขภาพดี (Wellness)
สภาวะที่รีางกายมีความสมบูรณ์ทั้งร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ ปราศจากโรคและความพิการใดๆ
เจ็บป่วย (Illness)
ทำให้บุคคลทำหน้าที่บกพร่องหรือทำหน้าที่ได้น้อยลงกว่าปกติ
เป็นภาวะที่บุคคลรู้สึกว่ามีสุขภาพไม่ดี
อาจจะเปลี่ยนด้านใดด้านหน่ึง หรือหลายๆด้านรวมกัน
ความเจ็บป่วยอาจไม่เกี่ยวข้องกับการเป็นโรคก็ได้
สภาวะที่มีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่ปกติทางด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ
คน (Man)
ประกอบไปด้วย
กายหรือร่างกาย ประกอบด้วยส่วนของโครงสร้างและ
หน้าที่การทำงาน
จิตหรือจิตใจ ประกอบด้วย 3 ส่วนย่อย คือ
อารมณ์และความรู้สึก
จิตวิญญาณ (Spirit)
สติปัญญา หรือความคิด
สังคม คือ ส่วนของคนที่เกี่ยวข้องกับบุคคลอื่นๆ รอบตัวด้วย บทบาท หน้าที่ ของตนที่มีต่อบุคคลอื่น
คนเป็นระบบเปิด
ต้องมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมตลอดเวลา
การรับและการให้เกิดขึ้นได้ทั้งทางด้านร่างกาย จิตใจ และสังคม โดยมีความสัมพันธ์กัน
คนมีความต้องการพื้นฐาน
ทั้งทางร่างกาย จิตใจและสังคม
แบ่งออกเป็น 5 ระดับ ตามทฤษฎีความต้องการ
ของมาสโลว์ มีดังนี้
ความต้องการความรัก ความผูกพัน (Affiliation)
ความต้องการความภาคภูมิใจและความมีศักดิ์ศรี (Self-esteem)
ความต้องการความปลอดภัย (Safety and security)
5.ความต้องการความพอใจตนเอง (Self-actualization)
ความต้องการทางด้านร่างกายหรือสรีระ (Physical needs)
คนมีพัฒนาการอย่างต่อเนื่อง
ตั้งแต่เกิดจนถึงวัยชรา
พัฒนาการของคนแบ่งออกได้เป็น
ด้านสติปัญญา
ด้านอารมณ์ สังคม
ด้านร่างกาย
ด้านคุณธรรม
คนมีความต้องการภาวะสมดุล หรือภาวะปกติ
เรียกว่า กระบวนการปรับตัว
หรือกลไกการต่อสู้เพื่อสมดุล
ความต้องการดำรงภาวะสมดุล (Homeostasis)
ความต้องการปรับสู่ภาวะสมดุล
การพยาบาล (Nursing)
การพยาบาลเป็นการช่วยเหลือคน
เพื่อให้คนสามารถดำรงภาวะสุขภาพไว้/ช่วยให้คนกลับสู่ภาวะสุขภาพดีเมื่อเจ็บป่วย
การช่วยเหลือของพยาบาล อาจเป็นการช่วยเหลือเป็นรายบุคคล หรือครอบครัว หรือชุมชน
ในทุกวัย ตั้งแต่เเรกเกิดจนถึงวัยสูงอายุ
การพยาบาลที่จะช่วยเหลือให้คนมีภาวะสุขภาพดี
หรือปรับสู่ภาวะสุขภาพดี
ประกอบไปด้วย การช่วยเหลือในด้าน
การป้องกันโรค
แบ่งออกเป็น 3 ระดับ
การป้องกันระดับท่ี 1 (primary prevention)
การกระทำที่เป็นการป้องกันโรคบางโรคเป็นการเฉพาะ
บุคคลที่อยู่ในกลุ่มสุขภาพดี-สุขภาพปกติ จะเป็นผู้ที่มีพฤติกรรมการ ป้องกันในระดับท่ี 1
การป้องกันระดับท่ี 2 (secondary prevention)
ประกอบด้วยองค์กรที่ทำหน้าที่คัดกรอง หรือให้ความรู้แก่ประชาชน
การป้องกันระดับท่ี 3 (tertiary prevention)
สอนให้รู้จักการป้องกันไม่ให้เกิดซ้ำอีก
การดูแลรักษา
พยาบาลจะต้องรู้จักใช้ศิลปะในการติดต่อสื่อสาร การแสดงออกทางสีหน้า ท่าทาง การผ่อนปรน การสัมผัสที่อ่อนโยน
การช่วยให้ผู้ป่วยและผู้เกี่ยวข้องได้รับผลกระทบจากการเจ็บป่วยน้อยที่สุดและสามารถที่จะกลับสู่สภาวะปกติโดยเร็ว
กิจกรรมที่ทำโดยมุ่งเน้นการบำบัด อันเป็นงานที่ต้องดำเนินการตรงเวลา
การฟื้นฟูสภาพร่างกาย
เป็นผู้ให้กำลังใจให้ความหวัง ช่ืนชม และยกย่องผู้ป่วย
รวมถึงการช่วยใช้ผู้ป่วยโรคเรื้อรังสามารถช่วยตนเองให้ได้มากที่สุดด้วย
เป็นระยะที่บุคคลออกจากภาวะของการเป็นผู้ป่วยกำลังกลับไปอยู่ในบทบาทของคนปกติทั่วไป
การส่งเสริมสุขภาพ ส่วนใหญ่เป็นการช่วยในการสร้างพฤติกรรมสุขภาพหรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
การพยาบาลโดยใช้กระบวนการพยาบาล
ในการช่วยเหลือผู้รับบริการ
ประกอบด้วยขั้นต่างๆ ดังนี้
การวางแผนการพยาบาล
การปฏิบัติการพยาบาล
การวินิจฉัยการพยาบาล
การประเมินผลการพยาบาล
การประเมินสภาพ
การพยาบาลเป็นบริการที่จำเป็นต่อสังคม
ในการช่วยเหลือผู้รับบริการทั้งที่เป็นรายบุคคล ครอบครัวและชุมชน ทำ ให้การพยาบาลเป็นบริการที่จำเป็นต่อสังคม
ถ้าขาดการพยาบาลที่มีคุณภาพ อาจส่งผลให้คนไม่สามารถดำรงภาวะสุขภาพดีไว้ได้ หรือการปรับตัวสู่ความมีสุขภาพดี อาจจะทำด้วยความยากลำบาก
มีจุดมุ่งหมายเพื่อช่วยเหลือคนให้สามารถดำรงภาวะสมดุลหรือภาวะสุขภาพดีได้ และช่วยเหลือคนที่เจ็บป่วยให้ปรับตัวกลับสู่ภาวะสมดุล
ความสำคัญของมโนมติพื้นฐานทางการพยาบาล
เป็นพื้นฐานของการวิจัยทางการพยาบาล
เป็นพื้นฐานของการปฏิบัติการพยาบาล
เป็นพื้นฐานของการพัฒนาศาสตร์ทางการพยาบาล
เป็นพื้นฐานของการจัดการศึกษาพยาบาล
แนวคิดภาวะสุขภาพ การเจ็บป่วยและการพยาบาล
ภาวะสุขภาพจึงเป็นความต้องการสูงสุดของบุคคล สุขภาพดีจะช่วยให้กระบวนการเจริญเติบโต พัฒนาการทางด้านร่างกาย จิตใจ และสังคมเป็นไปได้ด้วยดี
ความเจ็บป่วย
ความเจ็บป่วยอาจไม่เกี่ยวข้องกับการเป็นโรคก็ได้
บุคคลที่มีความเจ็บป่วยไม่ว่าจะเป็นทางด้านใดด้านหนึ่งจะมีผลกระทบด้านอื่นๆตามมา
สภาวะที่มีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่ปกติทางด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ
มโนทัศน์และทฤษฏีทางการพยาบาล
ทฤษฎีทางการพยาบาล ( Nursing Theory )
คือ แก่นสาระความรู้ของวิชาชีพพยาบาล ซึ่งมุ่งอธิบายธรรมชาติของคนสิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อบุคคล ภาวะสุขภาพ ความเจ็บป่วยของบุคคล โดยมีเป้าหมายของการพยาบาลและกิจกรรมการพยาบาล (Fitzpatrick & Whall , 1989 )
กระบวนทัศน์ ( Paradigm )
คือ กรอบการมองหรือกรอบเค้าโครงแนวคิด หรือแบบอุดมคติ หรือปรัชญาที่เป็นที่ยอมรับในกลุ่มวิชาชีพซึ่งจะให้ข้อตกลงเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติวิจัย และสร้างความเข้าใจในศาสตร์น้ันเป็นแนวเดียวกัน
ประกอบด้วยมโนทัศน์หลักเก่ียวกับ
Health
Environment
Person
Nursing
ลักษณะพื้นฐานของทฤษฎี
จะต้องแสดงลำดับของเหตุผลตามหลักตรรกวิทยา
ควรจะง่ายแก่การสรุปอ้างอิงได้อย่างกว้างขวาง และครอบคลุม
สามารถแสดงความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์ให้เข้าใจปรากฏการณ์ที่เฉพาะได้
ประโยชน์ของทฤษฎี
ต่อการปฏิบัติการพยาบาล
เป็นแนวทางในการนํากระบวนการพยาบาลมาใช้ในการปฏิบัติการพยาบาล
แสดงถึงความเป็นเอกสิทธ์ิในวิชาชีพการพยาบาล(Autonomy)
การจําแนกทฤษฎีตามลักษณะการนําไปใช้
ทฤษฎีเชิงนิรนัย (Deductive nursing theories) เป็นการพัฒนาทฤษฎีจากการนำศาสตร์ต่างๆมาสังเคราะห์ จัดระบบหรือขยายมโมติเดิมให้เกิดเป็นมโนมติใหม่
ทฤษฎีเชิงอุปนัย(Inductive nursing theories) เป็นการพัฒนาทฤษฎีที่เกิดจากการปฏิบัติการพยาบาลมาประมวลเพื่อสรุปเป็นทฤษฎี
วิวัฒนาการของทฤษฎีการพยาบาล
Florence Nightingale เป็นบุคคลแรกที่พยายามสร้างศาสตร์การพยาบาลและเตรียมพยาบาลอย่างมีรูปแบบชัดเจน
Technical arts
Nursing properties
Nursing Sciences
การจำแนกทฤษฎีตามระดับความเป็นนามธรรม
ทฤษฎีระดับกว้าง(Grandtheory)
ทฤษฎีระดับกลาง (Middle Rang theory)
ทฤษฎีอภิทฤษฎี (Meta – theory)
ทฤษฎีระดับปฏิบัติ (Practice theory)