Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล - Coggle Diagram
กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล
มโนทัศน์พื้นฐานทางการพยาบาล
ความรู้ ความคิด ความเชื่อ ที่เป็นพื้นฐานทางการพยาบาล
ความรู้พื้นฐานในมโนมติของคน สิ่งแวดล้อม สุขภาพ และการพยาบาล
พยาบาลต้องศึกษาเพื่อที่จะเป็นพื้นฐานในการปฏิบัติการพยาบาลของตน
มโนมติของคน (Man)
คน
กายหรือร่างกาย เป็นส่วนของโครงสร้างและหน้าที่การทำงานของร่างกายของบุคคล
จิตหรือจิตใจของคน
ประกอบด้วย 3 ส่วนย่อย
จิตวิญญาณ
สติปัญญาหรือความคิด
อารมณ์และความรู้สึก
สังคม คือ ส่วนของคนที่เกี่ยวข้องกับบุคคลอื่นๆรอบตัว คนจะเกี่ยวข้องกับบุคคลอื่นด้วย บทบาท หน้าที่ ของตนที่มีต่อบุคคลอื่น สัมพันธภาพแต่ละบุคคล บทบาทและสัมพันธภาพ
คนเป็นระบบเปิด
คนจะต้องมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมตลอดเวลา
การรับและการให้เกิดขึ้นได้ทางด้านร่างกาย จิตใจ สังคม โดยมีความสัมพันธ์กัน
คนมีความต้องการพื้นฐาน
ในแต่ละบุคคลจะมีความต้องการทั้งทางร่างกาย จิตใจและสังคม ความต้องการของคนแบ่งได้เป็น 5 ระดับ ตามทฤษฎีความต้องการของมาสโลว์
คนมีพัฒนาการ
การพัฒนาการจะเป็นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เกิดจนถึงวัยชรา การพัฒนาการของคนอาจแบ่งออกได้เป็น ด้านร่างกาย ด้านอารมณ์สังคม ด้านสติปัญญา ด้านคุณธรรม
คนมีความต้องการภาวะสมดุล
หรือภาวะปกติ
กระบวนการที่ดำรงภาวะสมดุลหรือปรับสมดุล เรียกว่า กระบวนการปรับตัว หรือกลไกการต่อสู้เพื่อสมดุล
-ความต้องการดำรงภาวะสมดุล (Homeostasis) ประกอบด้วยความต้องการในระดับที่ไม่รู้ตัวเป็นไปโดยอัตโนมัติ และในระดับที่รู้ตัว
-ความต้องการปรับสู่ภาวะสมดุล คนที่เสียสมดุลหรือต่างจากปกติ คนจะพยายามปรับสู่ภาวะสมดุลให้เร็วที่สุด โดยกลไกกลับสู่ภาวะสมดุล
คนมีลักษณะพื้นฐานร่วมกัน
แต่มีความเป็นปัจเจกบุคคล
-คนแต่ละคนก็มีลักษณะเฉพาะของตนเอง เรียกว่า ความเป็นปัจเจกบุคคล -ปัจจัยที่ทำให้แต่ละคนเป็นปัจเจกบุคคล คือ พันธุกรรม ระดับการพัฒนาการทั้งทางด้านร่างกาย จิตสังคม และประสบการณ์ในชีวิต
คนมีสิทธิของตน
-สิทธิในการตัดสินใจเกี่ยวกับตนเอง
-สิทธิในการได้รับการคุ้มครองตามกฎหมาย
-สิทธิในการได้รับการรักษาพยาบาลเมื่อเจ็บป่วย
คนมีศักยภาพในการช่วยเหลือตนเอง
คนทุกคนมีความสามารถที่จะช่วยเหลือตนเองในด้านต่างๆ เช่น การช่วยตนเองในกิจวัตรประจำวัน การแก้ไขปัญหาด้วยตัวเอง
มโนมติของสื่งแวดล้อม (Environment)
คนไม่ได้อยู่อย่างโดดเดี่ยวแต่จะต้องอยู่ในสิ่งแวดล้อมหรือสิ่งไม่มีชีวิต สิ่งแวดล้อมสามารถแบ่งได้ 4 ประเภท
สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
คือ สิ่งแวดล้อมภายนอกที่ไม่มีชีวิต เช่น ความร้อน แสง เสียง รังสี อากาศ ดิน น้ำ ลม ที่พักอาศัย สิ่งก่อสร้างต่างๆ และสิ่งแวดล้อมเหล่านี้จะมีผลเบื้อต้นต่อร่างกายคน
สิ่งแวดล้อมทางชีวภาพ
สื่งมีชีวิตต่างๆทั้งพืช และสัตว์ ที่มีขนาดเล็กจนมองด้วยตาเปล่าไม่เห็น
สิ่งแวดล้อมทางชีวภาพ ได้แก่ แบคทีเรีย ไวรัส ปรสิต ต้นพืชชนิดต่างๆ วัว ควาย สุนัข
สิ่งแวดล้อมทางแคมี
สารเคมีทุกชนิดรวมทั้งอาหาร ยา ซึ่งอาจมาจากสิ่งมีชีวิตหรือสื่งไม่มีชีวิต
สิ่งแวดล้อมทางสังคม เศรษฐกิจ
ประกอบด้วย สิ่งที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม สื่งแวดล้อมทางสังคมที่เป็นรูปธรรมที่สำคัญ คือ บุคคลที่มีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน มีบทบาทหน้าที่ต่อกัน บุคคลในครอบครัวต่างก็เป็นสิ่งแวดล้อมซึ่งกันและกัน อาจก่อให้เกิดผลดีหรือผลเสียต่อกัน
มโนมติของสุขภาพ (Health)
คนสามารถที่จะปฏิบัติหน้าที่ได้ ดำเนินชีวิตได้ตามวัตถุประสงค์ คือ ความหมายของสุขภาพดีหรือสุขภาพสมบูรณ์ สุขภาพของคนจะประกอบด้วย 2 ภาวะ
สุขภาพ (Health)
องค์การอนามัยโลก (WHO, 1947) คือ สภาวะที่มีความสมบูรณ์ของร่างกาย จิตใจ และสามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข
สุขภาพดี คือ สภาวะที่ร่างกายมีความสมบูรณ์ทั้งร่างกาย จืตใจ สังคม และจิตวิญญาณ ปราศจากโรคและความพิการใดๆ
ความเจ็บป่วย (illness)
น้อยคนนักที่จะมีสุขภาพดีมาก คือ ครบทั้งกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณตลอดเวลา และคนส่วนมากมักจะมีความบกพร่องทางสุขภาพบ้างๆม่มากก็น้อย หากบุคคลนั้นพอใจในสภาพการณ์ที่เป็นอยู่และสามารถดำรงชีวิตอยุ่ได้อย่างมีความสุขก็ถือว่ายังมีสุขภาพดีอยูั่
มโนมติของการพยาบาล (Nursing)
การพยาบาลเป็นการช่วยเหลือคน
เพื่อให้คนสามารถดำรงภาวะสุขภาพไว้ ช่วยให้คนกลับสู่ภาวะสุขภาพดีเมื่อเจ็บป่วย
คำว่ารักษาทางการพยาบาล คือ กิจกรรมที่พยาบาลปฏิบัติในขอบเขตหน้าที่ของตน ในการช่วยเหลือด้านพฤติกรรมของบุคคลที่เปลี่ยนไปจากเดิม
การพยาบาลที่จะช่วยเหลือให้คนมีภาวะสุขภาพดี
หรือปับสู่ภาวะสุขภาพดี
-การส่งเสริมสุขภาพ ส่วนใหญ่เป็นการช่วยในการสร้างพฤติกรรมสุขภาพหรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
-การป้องกันโรค การช่วยเหลือให้คนไม่เจ็บป่วยด้วยโรคหรือความเจ็บป่วยที่ป้องกันได้ การป้องกันโรคแบ่งออกเป็น 3 ระดับ ซึ่งครอบคลุมการป้องกันทั้งด้าน ร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคม
การพยาบาลโดยใช้กระบวนการพยาบาล
ในการช่วยเหลือผู้รับบริการ
การพยาบาลโดยใช้กระบวนการพยาบาลในการช่วยเหลือผู้รับบริการ กระบวนการพยาบาลจะสิ้นสุดก็ต่อเมื่อความต้องการของผู้รับบริการได้รับการตอบสนองหรือปัญหาได้รับการแก้ไข ปัจจัยเสี่ยงได้รับการจัดการให้หมดสิ้นไป
การพยาบาลเป็นบริการที่จำเป็นต่อสังคม
บทบาทและวิธีการปฏิบัติของพยาบาลที่มีลักษณะเฉพาะ ถ้าขาดการพยาบาลที่มีคุณภาพ อาจส่งผลให้คนไม่สามารถดำรงภาวะสุขภาพดีไว้ได้หรือการปรับตัวสู้ความมีสุขภาพดี
มโนทัศน์และทฤษฎีทางการพยาบาล
ทฤษฎีทางการพยาบาล
แก่นสาระความรู้ของวิชาชีพพยาบาล ซึ่งมุ่งอธิบายธรรมชาติของคน สิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อบุคคล ภาวะสุขภาพ ความเจ็บป่วยของบุคคลโดยมีเป้าหมายของการพยาบาลและกิจกรรมการพยาบาล
กระบวนทัศน์ (Paradigm)
กรอบการมองหรือกรอบเค้าโครงแนวคิด หรือแบบอุดมคติ หรือปรัชญาที่เป็นที่ยอมรับในกลุ่มวิชาชีพ ซึ่งจะประกอบด้วย มโนทัศน์ของศาสตร์สาขานั้นๆ รวมทั้งมีการกำหนดลักษณะความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์เหล่านั้นด้วย
การจำแนกทฤษฎีตามลักษณะการนำไปใช้
ทฤษฎีเชิงนิรนัย (Deductive nursing theories) เป็นการพัฒนาทฤษฎีจากการนำศาสตร์ต่างๆมาสังเคราะห์ มีหลายทฤษฎี เช่น ทฤษฎีการพยาบาลของคิง ทฤษฎีการพยาบาลของรอย ทฤษฎีการพยาบาลของนิวแมน ทฤษฎีการพยาบาลของไลนิงเจอร์ ทฤษฎีการพยาบาลของวัตสัน
ทฤษฎีเชิงอุปนัย (Inductive nursing theories) เป็นการพัฒนาทฤษฎีที่เกิดจากการปฏิบัติการพยาบาลมาประมวลเพื่อสรุปเป็นทฤษฎี
การจำแนกทฤษฎีตามระดับความเป็นนามธรรม
ทฤษฎีอภิทฤษฎี (Meta-theory) มีเป้าหมายที่กระบวนการสร้างทฤษฎี จะมีจุดเน้นที่การตั้งคำถามเชิงปรัชญา
ทฤษฎีระดับกว้าง (Grand theory) กำหนดกรอบแนวคิดหรือแบบจำลองมโนมติที่ครอบคลุมเนื้อหาสาระที่กว้าง เนื่องจากมีความเป็นนามธรรมสูง แต่สามารถนำไปเป็นแนวทางการปฏิบัติ เช่น ทฤษฎีการดูแลตัวเองของโอเรม ทฤษฎีการปรับตัวของรอย ทฤษฎีการดูแลเอื้ออาทรของวัตสัน
ทฤษฎีระดับกลาง (Middle Rang theory) เกิดจากการศึกษาวิจัยสามารถนำไปใช้อ้างอิงและขยายต่อได้ ทดสอบได้ นำไปเป็นหลักในการปฏิบัติชัดเจนขึ้น เช่น ทฤษฎีการส่งเสริมสุขภาพของเพนเดอร์
ทฤษฎีระดับปฏิบัติ (Practice theory) มีเนื้อหาสาระและจำนวนมโนมติไม่มาก สามารถทดสอบได้ง่าย และนำไปใช้ในการปฏิบัติการพยาบาลได้โดยตรงและคาดผลที่จะเกิดจากการปฏิบัติได้
ประโยชน์ของทฤษฎีต่อการปฏิบัติการพยาบาล
เป็นแนวทางในการนำกระบวนการพยาบาลมาใช้ในการปฏิบัติการพยาบาล แสดงถึงความเป็นเอกสิทธิ์ในวิชาชีพการพยาบาล (Autonomy)
อธิบายเป้าหมายและเหตุผลของการปฏิบัติการพยาบาลต่อผู้รับบริการ อธิบายคำศัพท์ทางการพยาบาลให้เข้าใจตรงกันในทีมสุขภาพ
เป็นหลักเกณฑ์ในการวัดคุณภาพทางการพยาบาล แสดงให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างผู้ป่วย/ผู้รับบริการกับพยาบาลและมองเห็นบทบาทของพยาบาลชัดเจนขึ้น
วิวัฒนาการของทฤษฎีการพยาบาล
Florence Nightingale เป็นบุคคลแรกที่พยายามสร้างศาสตร์การพยาบาลและเตรียมพยาบาลอย่างมีรูปแบบชัดเจน
Technical arts
Nursing properties
Nursing Sciences
กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล
มโนมติพื้นฐานของคน สิ่งแวดล้อม สุขภาพ และการพยาบาล จะมีความสัมพันธ์กัน คนจะอยู่ในสิ่งแวดล้อม โดยคนจะมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมอยู่ตลอดเวลา
มีจุดมุ่งหมายเพื่อช่วยเหลือคนให้สามารถดำรงภาวะสมดุลหรือภาวะสุขภาพดีได้ และช่วยเหลือคนที่เจ็บป่วยให้ปรับตัวกลับสู่ภาวะสมดุล
การช่วยเหลือคนนั้นจะช่วยโดยใช้บทบาทในการส่งเสริม การป้องกันโรค การดูแลรักษาและการฟื้นฟูสภาพ
