Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Genetic disorder, เพิ่มเติม, ยีนเด่นจะข่มยีนด้อยเสมอ, มี 22 คู่, 3-GED…
Genetic disorder
ข้อมูลเบื้องต้นที่เกี่ยวข้อง
พันธุกรรม (Genetic)
คือการถ่ายทอดพันธุกรรมจากรุ่นสู่รุ่นด้วยกระบวนการสิบพันธุ์
มีสารกำหนดพันธุกรรมที่เรียกว่า ยีน (Genes)
โครโมโซม (Chromosome)
พบในนิวเคลียสของเซลล์
เป็นที่อยู่ของยีน
ทำหน้าที่ถ่ายทอดลักษณะพันธุกรรม
ส่วนประกอบ
DNA = ตัวเก็บรหัสพันธุกรรมในสิ่งมีชีวิต โดยสารประกอบจะแบ่งเป็นกลุ่ม Purines และ Pyrimidines
โปรตีนฮิสโตน
ประเภท
ออโตโซม (autosomes)
ยีนเด่น (Dominant) = ยีนที่สามารถแสดงออกลักษณะนั้นๆออกมาได้ แม้มียีนเดียว
ยีนด้อย (Recessive) = ยีนที่สามารถแสดงลักษณะให้ปรากฎออกมาได้ก็ต่อเมื่อมียีนด้อยทั้งสองยีนอยู่บนคู่โครโมโซม
โครโมโซมเพศ (sex chromosomes)
มี 1 คู่
หญิง (XX)
ชาย (XY)
ลักษณะ
คล้ายเส้นดายบางๆ เรียกว่า โครมาติน (chromatin) ขดตัวอยู่ในนิวเคลียส
โครมาทิน
เป็นสารนิวคลีโอโปรตีน คือ ดีเอ็นอ
สายยาวสายดียวที่พนรอบโปรตีนที่ชื่อ ฮีสโทน (histoe)
แต่ละโครโมโซมประะกอบด้วยแขนสองข้าง เรียกว่า โครมาทิด (chromatid)
แขนทั้งสองข้างจะมีจุดเชื่อมกัน เรียกว่า เซนโทรเมียร์ (cenromere)
ยีน (Genes)
เป็นหน่วยทางพันธุกรรมที่อยู่บนโครโมโซม
เป็นตัวกำหนดลักษณะทางพันธุกรรม ที่สามารถถ่ายทอดสู่ลูกหลานได้ เรียกว่า เบส
องค์ประกอบที่สำคัญคือ กรดนิวคลิอิก ที่เรียกว่า DNA เกิดจากการต่อกันเป็นเส้นของโมเลกุลย่อยที่เรียกว่า นิวคลีโอไทด์
ลักษณะทางพันธุกรรม (Genotype)
การถ่ายทอดลักษณะพันธุกรรมที่ไม่สามารถมองเห้นได้ แต่สามารถประเมินหรือวัดได้
ส่งผลให้สิ่งมีชีวิตกิดความหลากหลาย
ลักษณะปรากฎ (phenotype)
ลักษณะที่ปรากฎให้เห็นได้หรือตรวจสอบได้ โดนไม่ต้องตรวจลงถึงระดับพันธุกรรม
เช่น รูปร่าง ความสูง คุณสมบัติทางสรีรวิทยา
โรคที่กิดจากความผิดปกติของยีนเดี่ยว (Single Gene Disorder)
โรคที่เกิดจากยีนเด่น (Autosomal Dominant)
โรคถุงน้ำในไต (Polycystic kidney disease)
Adult type
ไตมีขนาดใหญ่ขึ้น
ผิวนอกเป็นตะปุ่มตะป่ำ หน้าตัดประกอบด้วย cyst ขนาดใหญ่ 3-4 cm
โรคประสาทชักกระตุก (Huntiongton's Disease)
โรคท้าวแสนปม (Neurofibromatosis)
โรคที่เกิดจากยีนด้อย Autosomal recessive)
โรคเม็ดเลือดแดงรูปเคียว
โรคซีสติกไฟโบรซีส
โรคฟีนิลคีโตนูเรีย
โรคถุงน้้ำโตในไตในยีนด้อย (Autosomal Recessive Polycystic Kidney Disease)
Infantile type
ไตมีขนาดใหญ่ทั้งสองข้าง
ผิวหนังด้านนอกเรียน หน้าตัดพบ cyst ทั้งที่ cortex และ medulla ทำให้เนื้อมีลักษณะพรุนเหมือนฟองน้ำ
โรคที่เกิดจากโครโมโซมเพศ (X-linked)
โครโมโซม x เกินมาจากปกติ
เพศชาย เป็นแบบ 44+XXY/44+XXXY เรียก Kinefelter's syndrome
เกิดจากโครโมโซม x เกินมา 1 หรือ 2 โครโมโซม
จะมีอาการปัญญาอ่อน รูปร่างอ้อนแอ้น สูงชะลูด หน้าอกโต มีเต้านมเหมือนผู้หญิง และเป็นหมันเพราะไม่มีอสุจิและอัณฑะเล็ก
หากจำนวนโครโมโซม X มาก อาการปัญญาอ่อนก็จะรุนแรงมากขึ้น
เพศหญิง เป็นแบบ 44+XXX/44+XXXx เรียก Super female
มีโครโมโซม x เเกินมา 1 แท่ง ทำให้เป็น xxx รวมมีโครโมโซม 47 แท่ง
ทำให้เป็นหมัน เจริญเติบโตไม่เต็มที่ และไม่มีประจำเดือน
โครโมโซม x ขาดหายไป 1 โครโมโซม เป็นแบบ 44+XO เรียกว่า Turners syndrome
เกิดในเฉพาะเพศหญิง
จะมีอาการปัญญาอ่อน และตัวเตี้ย ที่บริเวณคอมีพังผืดกางเป็นปีก มักเป็นหมันและไม่มีประจำเดือน มีอายุเท่าคนปกติทั่วไป
โครโมโซม Y เกินจากปกติ
แบบ 44+XYY เรียก Super men
เกิดในผู้ชาย
ลักษณะร่างกายปกติ แต่เป็นหมัน มีอารมณ์ฉุนเฉียว สูงมากกว่า 6ฟุต มีระดับฮอร์โมนเพศในเเลือดสูงกว่าปกติ
โรคที่เกิดจากความผิดปกติของโครโมโซม (Chromosomal Abnormalities Disorder)
ความผิดปกติที่จำนวนออโตโซม
Trisomy = การที่มีโครโมโซมเพิ่มขึ้น 1 โครโมโซม โดยสาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากการที่โครโมโซมไม่แยกออกจากกัน หรือNondisjunction ซึ่งควรจะแยกออกจากกันในตอนที่มีการแบ่งเซลล์
กลุ่มอาการดาวน์ (Down syndrome)
เกิดจากโครโมโซมคู่ที่ 21เกินมา
มีพัฒนาการล่าช้า มีความพิการทางสติปัญญาระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง
มีใบหน้าเป็นลักษณะเฉพาะ ดวงตาเฉียงขึ้นสันจมูกแบน ปากเปิดออก ลิ้นมักจุกอยู่ที่ปาก มือสั้นและกว้าง ลักษณะนิ้วและลายมือไม่เหมือนเด็กปกติ
Edward's syndrome
เกิดจากโครโมโซมคู่ที่ 21 เกินมา 1 โครโมโซม
มีลักษณธหน้าผากแบน ศีรษะเล็ก หัวใจและปอดพิการ
บางรายมีอาการปัญญาอ่อน ส่วนมากจะเสียชีวิตก่อนอายุครบ 1ปี
Patau syndrome
เกิดจากโครโมโซมคู่ที่ 13 เกินมา 1 แท่ง
ทำให้ทารกมีความผิดปกติของใบหน้า ร่างกายและอวัยวะต่างๆ เช่น ปากแหว่งเพนกานโหว่ ศีรษธเล็ก หรือหูหนวก เป็นต้น
ความผิดปกติที่รูปร่างของออโตโซม
ออโตโซมบางโครโมโซมขาดหายไปบางส่วน
กลุ่มอาการคริดูซาต์ (Cri-du-chat syndrome)
เกิดจากการหลุดหายของส่วนหนึ่งบนแขนข้างสั้นของโครโมโซมคู่ที่ 5 ตำแหน่ง del5p15.2-15.3
มีกล่องเสียงผิดปกติทำให้มีสียงร้องคล้ายแมว(Cat-like cry) ที่เกิดกับทารกแรกเกิด
มีศีรษะเล็ก หน้ากลม จมูกกว้าง หูเกาะต่ำ ภาวะสติปัญญาบกพร่อง
Digeorge syndrome
เกิดจากการหลุดหายของส่วนหนึ่วของยีนบนแขนข้างยาวของโครโมโวมคู่ที่ 22 ตำแหน่ง 22q11.2
ลักษณะที่พบบบ่อยคือ ปากแหว่งพดานโหว่ (Cleft palate) การเกิดความผิดปกติที่ต่อมไทรอยด์และพาราไทรอยด์ มีปัญหาด้านการเรียนรู้
โรคที่เกิดจากการกลายพันธุ์ของพันธุกรรม
(Complex Disorder หรือ Multifactorial inheritance)
เกิดจากการกลายพันธุ์ของยีน โดยมีปัจจัยมาจากวิถีการใช้ชีวิต หรือสภาพแวดล้อมที่ปลี่ยนแปลงไป
การตรวจหาความผิดปกติทางพันธุกรรม
การตรวจจากสารพันธุกรรม (Molecular Genetic Test)
ตรวจโดยจากยีน หรือดีเอ็นเอช่วงสั้นๆ
เพื่อระบุลักษณะของยีนว่ามีการเปลี่ยนแปลงหรือมีการ กลายพันธุ์ซึ่งนำไปสู่โรคทางพันธุกรรมหรือไม่
การตรวจโครโมโซม (Chromosomal Genetic Tests)
ตรวจวิเคราะห์จากโครโมโซม
หาความเปลี่ยนแปลงในโครโมโซม ความยาวและจำนวน
การตรวจสารชีวเคมีในพันธุกกรม (Biochemical Genetic Tests)
เป็นการตรวจนับและดูการทำงานของระดับโปรตีนภายในสารพันธุกรรม
โดยมีปัจจัยมาจากวิถีการใช้ชีวิต หรือสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป
วิธีที่นิยมใช้
การจาะน้ำคร่ำ (Amniocentesis)
.ใช้กับครรภ์ที่มีอานุ 16-20 สัปดาห์
ตรวจโดยจาะเอาน้ำคร่ำที่อยู่รอบตัวด็กภายในมดลูกมาตรวจ
การตรวจโครโมโซม (Chorionic Villus Sampling)
ตรวจโดยนำตัวอย่างของรกมาตรวจดูความผิดปกติที่โครโมโซม
มักตรวจในช่วงอายุครรภ์ 10-13 สัปดาห์
เพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
นิชดา สารถวัลย์แพศย์.
ความผิดปกติทางพันธุกรรม
.สไลด์.2564
ผู้จัดทำ
นางสาวอัจฉรา กลิ่นผกา ห้อง1B เลขที่ 086 รหัสนักศึกษา 64123301171
ยีนเด่นจะข่มยีนด้อยเสมอ
มี 22 คู่