แบบแผนสุขภาพ
(Functional health patterns)

ความหมายของแบบแผนสุขภาพ

แบบแผน :พฤติกรรมของบุคคลที่ต่อเนื่องกันในช่วงเวลาหนึ่ง

แบบแผนสุขภาพ :พฤติกรรมด้านสุขภาพของบุคคลซึ่งเกิดขึ้นในช่วงเวลาหนึ่ง และมีผลต่อสุขภาพ

กรอบแนวคิดแบบแผนสุขภาพ พัฒนาโดย มาร์จอรีย์กอร์ดอน (Majory Gordon)

แบบแผนสุขภาพใช้เป็นแนวคิดในการประเมินภาวะสุขภาพของบุคคลครอบครัวหรือชุมชน ทั้งในภาวะปกติและภาวะเจ็บป่วย

ประเมินจากพฤติกรรมทั้งภายนอกและภายใน

มนุษย์จะมีภาวะสุขภาพที่ดีหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับความปกติ(function)หรือผิดปกติ (dysfunction) ของแบบแผนสุขภาพ

มี 11 แบบแผน

องค์ประกอบของแบบแผนสุขภาพแต่ละแบบแผน

1. พฤติกรรมภายใน คือ พฤติกรรมที่ไม่สามารถสังเกตเห็นได้ด้วยตาเปล่าหรือใช้เครื่องมือทาง
วิทยาศาสตร์ตรวจสอบได้โดยตรง

2. พฤติกรรมภายนอก คือการกระทำที่แสดงออกมาให้สังเกตเห็นได้ รับรู้ได้ หรือใช้เครื่องมือตรวจสอบได้

3. ปัจจัยส่งเสริมพฤติกรรมและอุปสรรค

กระบวนการพยาบาล (Nursing Process)

การเก็บรวบรวมข้อมูล

การรวบรวมข้อมูล

การประเมินทางการพยาบาลในผู้ป่วยโดยใช้กรอบแนวคิดแบบแผนสุขภาพ ของกอร์ดอนเป็นเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูล สามารถท าได้โดยการซักประวัติ การสังเกต การตรวจร่างกาย การตรวจทางห้องปฏิบัติการ และ การตรวจพิเศษ

วิธีการได้มาซึ่งข้อมูล

ข้อมูลอัตนัย (Subjective data) คือ การซักประวัติจากผู้รับบริการหรือญาต

ข้อมูลปรนัย (Objective data) คือ ข้อมูลที่ได้จากการสังเกต/การตรวจร่างกาย การตรวจทางห้องปฏิบัติการ และ การตรวจพิเศษ

การจัดระบบข้อมูล

การบันทึกข้อมูล

ได้จากการซักประวัติ ตรวจร่างกาย การตรวจทางห้องปฏิบัติการ การตรวจพิเศษต่างๆ

เป็นการนำข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้มาจัดให้เป็นหมวดหมู่ ตามกรอบแนวคิดหรือทฤษฎีทางการพยาบาล

• ข้อมูลอัตนัย (Subjective data)

• ข้อมูลปรนัย (Objective data)

1. แบบแผนการรับรู้ภาวะสุขภาพและการดูแลสุขภาพ

2. แบบแผนโภชนาการและการเผาผลาญสารอาหาร

3. แบบแผนการขับถ่าย (Elimination)

เป็นการรวบรวมข้อมูลเพื่อประเมินความคิด ความเข้าใจของผู้รับบริการที่มีต่อภาวะสุขภาพหรือการเจ็บป่วยของตนเองผลกระทบจากการเจ็บป่วยต่อการดำเนินชีวิต ตลอดจนนพฤติกรรมการดูสุขภาพทั่้งในภาวะปกติและขณะเจ็บป่วย

ตัวอย่างคำถาม =
เป็นอะไรมาคะ
อาการเป็นอย่างไรบ้างคะ
ทานยาอะไรมาก่อนคะ
ดูสุขภาพตนเองอย่างไรบ้างคะ

สิ่งที่สังเกต = ความสะอาดของเสื้อผ้าและดูว่ามีกลิ่นตัวหรือไม่

เป็นการรวบรวมข้อมูลเพื่อประเมินพฤติกรรมและกาารปรับตัวในเรื่องรับประทานอาหารและน้ำของผู้ป่วยทั้งในภารวะปกติและขณะเจ็บป่วย ตลอดจนมุมมองของผู้ป่วยที่มีต่อพฤติกรรมเสี่ยงด้านบริโภคและการเผาผลาญสารอาหารของตนเอง

ตัวอย่างคำถาม =
มีประวัติการแพ้อาหารไหมคะ
รับประทานอาหหารวันละกี่มื้อคะ
รับประทานอาหารตรงเวลาไหมคะ
ชอบรับประทานอาหารรสชาติแบบไหนคะ
รับประทานอาหารครบ5หมู่ไหมคะ
ดื่มน้ำวันละกี่แก้วคะ

เป็นการวบรวมข้อมูลเพื่อประเมินกระบวนการขับถ่าย ปัจจัยเสี่ยงและอุปสรรคต่อการขับถ่าย

ตัวอย่างคำถาม =
ขับถ่ายอุจาาระทุกวันไหมคะ
ปัสสาวะกี่ครั้งต่อวันคะ
ปริมาณปัสสาวะประมาณเท่าไหร่
มีสีหรือกลิ่นผิดปกติไหมคะ
ควบคุมการขับถ่ายไหมคะ

4. แบบแผนกิจกรรมและการออกก าลังกาย (Activity and Exercise)

เป็นการรวบรวมข้อมูลประเมินระดับความสามารถในการประกอบกิจกรรมต่างๆในชีวิตประจำวันและการออกกำลังกายของผู้บริการ

ตัวอย่างคำถาม =
ปกติออกกำลังกายไหมคะ
ออกกำลังกายบ่อยแค่ไหนคะ
เวลาออกกำลังกาย1ครั้งใช้เวลานานแค่ไหนคะ
เวลาออกกำลังกายมีความผิดปกติอะไรไหมคะ
ในกรณีที่คนไข้ช่วยเหลือตนเองไม่ได้:
มีใครช่วยออกกำลังกายไหมคะ

5. แบบแผนการพักผ่อนนอนหลับ (Sleep and Rest)

เป็นการประเมินการนอนหลับ และการผักผ่อนของผู้รับบริการ ปัจจัยส่งเสริมและอุปสรรคที่ส่งผลต่อการนอนตลอดจนความรู้สึกและผลกระทบที่เกิดขึ้นเมื่อไม่สามารถนอนหลับและผักผ่อนได้ตามต้องการ

ตัวอย่างคำถาม =
นอนวันละกี่ชั่วโมงคะ
นอนตั้งแต่กี่โมงถึงกี่โมงคะ
นอนหลับสบายไหมคะ
ตื่นกลางดึกบ้างไหมคะ
นอนกลางวันบ้างไหมคะ
ตื่นมาแล้วมีอาการง่วงซึมไหมคะ

6. แบบแผนสติปัญญาและการรับรู้ (Cognition and Perception)

เป็นการรวบรวมเพื่่อประเมินความสามารถในการรับรู้และตอบสนองต่อสิ่งเร้า ความสามรถในการจำ
การแก้ปัญหา ตลอดจนนการตัดสินใจเมื่อต้องเผชิญกับปัญหาทั้งในยามปกติและยามเจ็บป่วย

ตัวอย่างคำถาม =
วันนี้มากับใครคะ
เมื่อเช้ารับประทานข้าวกับอะไรคะ
ตอนนี้กี่โมงแล้วคะ

7. แบบแผนการรับรู้ตนเองและอัตมโนทัศน์(Self perception and Self concept)

เป็นการรวบรวมเพื่อประเมินความคิด ความรู้สึก ความเข้าใจของผู้รับบริการที่มีต่อตนเอง ตลอดจนความรู้สึกที่เกิดขึ้นเมื่อสามารถทำในสิ่งที่ตนเองต้องการได้เนื่องด้วยยข้อกำจัดต่างๆ

ตัวอย่างคำถาม =
ตอนที่ไม่เจ็บป่วยเป็นอย่างไรบ้างคะ
เจ็บป่วยแล้วเป็นอย่างไรบ้างคะ
มีความรู้สึกต่างกันไหมคะ
มีสถานภาพไหมคะ

8. แบบแผนบทบาทและสัมพันธภาพ (Role and Relationship)

เป็นการรวบรวมข้อมูลเพื่อประเมินบทบาทและสัมมพันธภาพของผู้ป่วยทั้งในกายนอกครบครัวที่อาจจะส่งผลต่อการดูแลสุขภาพ(ู้ป่วย

สิ่งที่สังเกต = ดูว่าใครเป็นคนดูแล

ตัวอย่างคำถาม =
เมื่อเจ็บป่วยแล้วสัมมพันธภาพในครัวครอบเป็นอย่าบางไรคะ

9.แบบแผนเพศและการเจริญพันธุ์(Sexuality and Reproduction)

เป็นการรวบรวมข้อมูลเพื่อประเมินการเปลี่ยนแปลงทางกายที่แสดงลักษะทางเทศพฤติกรรมทางเพศที่เบี่ยนเบนไปจากปกติ อิทธิพลที่ส่งผลต่อพฤติกรรทางเพศ ผลกระทบของความเจ็บป่วยที่มีต่อการมีเพศสัมพันธ์ตลอดจนความรู้สึกที่เกิดขึ้นกับตนเองและคู่ของเอง

ตัวอย่างคำถาม =
มีประจำเดือนหรือยังคะ
ประจำเดือนมาปกติไหมคะ
มีเพศสัมพันธ์หรือยังคะ
เวลามีเพศสัมพันธ์ป้องกันอย่างไรคะ
ถ้ามีอารมณ์ทางเพศจัดการกับตัวเองอย่างไรคะ

11. แบบแผนคุณค่าและความเชื่อ (Value and Belief)

10. แบบแผนการปรับตัวและการเผชิญความเครียด
(Coping and Stress tolerance)

เป็นการรวบรวมข้อมูลเพื่อประเมินความรู้สึกหรือทุกข์ที่เกิดขึ้นเมื่อเผชิญกับความเครียดและการการกับความเครียดทั้งในภาวะปกติและการเจ็บป่วย

ตัวอย่างคำถาม =
2-3วันที่ผ่านมามีเรื่องไม่สบายใจอะไรไหมคะ
เวลามีความเครียดจะจัดการกับความเครียดอย่างไรคะ

สิ่งที่สังเกต = ดูว่าคนไข้มีสีหน้ากังวลหรือไม่

เป็นการรวบรวมข้อมูลประเมินภาวะความมั่นคงเข้มแข็งทาางจิตใจ ซึ่งสะท้อนออกมาทางความคิดและพฤติกรรมที่แสดงออกต่อสิ่งที่ตนเองคิดว่ามีความหมายต่อการดำเนินชีวิตของตนเองและการดูแลสุขภาพ เช่น การกราบไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ตนเองใช้เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวทางจิตใจ

ตัวอย่างคำถาม =
เชื่อมั่นในการรักษาของแพทย์มากน้อยแค่ไหนคะ
มีความเชื่อด้านสุขภาพอย่างไรคะ
นับถือศาสนาอะไรคะ