Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 7 กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล - Coggle Diagram
บทที่ 7 กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล
กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล
~ มโนมติพื้นฐานของคน สิ่งแวดล้อม สุขภาพ และการพยาบาล จะมีความสัมพันธ์กัน
~ กลไกการปรับสมดุลคนอาจอยู่ในภาวะที่ปรับตัวได้ สามารถที่จะดํารง ความสมดุลไว้ได้ ซึ่งเรียกภาวะนี้ว่าสุขภาพดีหรือสมบรูณ์
~ การพยาบาลมีความสัมพันธ์กับสุขภาพของคน
ความสําคัญของมโนมติพื้นฐานทางการพยาบาล
~ เป็นพื้นฐานของการพัฒนาศาสตร์ทางการพยาบาล
~ เป็นพื้นฐานของการวิจัยทางการพยาบาล
~ เป็นพื้นฐานของการปฏิบัติการพยาบาล
~ เป็นพื้นฐานของการจัดการศึกษาพยาบาล
~ การที่พยาบาลจะใช้บทบาทใดมากนั้นจะมีความแตกต่างกั นไป
ทั้งนี้ขึ้นกับภาวะสุขภาพของคนในฐานะของผู้รับบริการ
แนวคิดภาวะสุขภาพ การเจ็บป่วยและะการพยาบาล
~ ภาวะสุขภาพของบุคคลขึ้นอยู่กับความสามารถของบุคคลที่มีปฏิสัมพันธ์อย่าง เหมาะสมต่อสิ่งแวดล้อม
~ ภาวะสุขภาพจึงเป็นความต้องการสูงสุดของบุคคล สุขภาพดีจะช่วยให้กระบวนการจรญิ เติบโตพัฒนาการทงด้านร่างกายจิตใจเเละสังคมเป็นไปได้ด้วยด
~ บุคคลจึงต้องงมีการเรียนรู้และดูแลตนเองเพื่อให้เปิด สุขภาพดีอยู่ตลอดเวลาโดย การเรียนรู้สิ่งแวดล้อมและสร้างศักยภาพของบุคคลในการดูแลตนเอง
ความเจ็บป่วย(illness)
อาจมีสาเหตุเริ่ม แรกจากความผิดปกติของอวัยวะต่างๆในร่างกาย
ในโลกนี้น้อยคนนักที่จะมีสุขภาพดีมาก
ความเจ็บป่วยอาจไม่เกี่วข้องกับการเป็นโรคก็ได้
คนส่วนมากมักจะมีวามบกพร่องทางสุขภาพบ้างไม่มากก็น้อย
ความต่อเนื้อของภาวะสุขภาพและความเจ็บป่วย
สุขภดีมาก > สุขภาพดี > สุขภาพปกติ > เจ็บป่วยเล็กน้อย > เจ็บป่วยรุนแรง > ตาย
ทฤษฎีทางการพยาบาล
หมายถึงแก่นสาระความรู้ของวิชาชีพพยาบาล ซึ่งมุ่งอธิบายธรรมชาติของคนสิ่ง แวดล้อมที่มีอิทธิพล ต่อบุคคล ภาวะสุขภาพ ความเจ็บป่วยของบุคคลโดยมีเป้าหมายของการพยาบาลและกิจกรรมการ พยาบาล
กระบวนทัศน์(Paradigm)
หมายถึงกรอบการมองหรือกรอบเค้าโครงแนวคิดหรือแบบ อุดมคติ
หรือปรัชญาที่เป็นที่ยอมรับในกลุ่มวิชาชีพซึ่งจะให้ข้อตกลงเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติวิจัย
Metaparadigm
หมายถึงกรอบขอบเขตหรือโครงสร้างทางความคิดหรือมโนมติในภาพรวมกว้างๆของศาสตร์สาขาต่างๆ ซึ่งจะประกอบด้วยมโนทัศน์ของศาสตร์สาขานั้น ๆ
กรอบแนวคิด
หมายถึงกลุ่มของมโนทัศน์ที่สัมพันธ์กันเป็นภาพรวมของปรากฏการณ์หรือความจรงที่ช่วยให้เห็นจุดเน้นของความคิดเปรียบเสมือนร่มโดยภายใต้ร่มประกอบด้วยทฤษฎีต่างๆ
ลักษณะพื้นฐานของทฤษฎี
~ สามารถแสดงความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์ให้เข้าใจปรากฏการณ์ที่เฉพาะได้
~ จะต้องแสดงลําดับของเหตุผลตามหลักตรรกวิทยา
~ ควรจะง่ายแก่กานรสรุปอ้างอิงได้อย่างกว้างขวางและครอบคลุม
การจําแนกทฤษฎีตามลักษณะการนําไปใช้
~ ทฤษฎีเชิงนิรนัย (Deductive nursing theories) เป็นการพัฒนาทฤษฎีจากการนํา ศาสตร์ต่างๆมาสังเคราะห์จัด ระบบหรือขยายมโนมติเพิมให้เกิดเป็นมโนมติใหม่ ซึ่งทฤษฎีทางการพยาบาลเชิงนิรนัยนี้มีหลายทฤษฎี
~ ทฤษฎีเชิงอุปนัย(Inductive nursing theories)เป็นการพัฒนาทฤษฎีที่เกิดจากการปฏิบัติการพยาบาลมาประมวลเพื่อสรุปเป็นทฤษฎี
การจําแนกทฤษฎีตามระดับความเป็นนามธรรม
~ ทฤษฎีอภิทฤษฎี (Meta – theory) มีเป้าหมายทีกระบวนการสร้างทฤษฎี
~ ทฤษฎีระดับกว้าง(Grandtheory)กกหนดกรอบแนวคิดหรือแบบจกลองมโนมติที่ครอบคลุม เนื้อหาสาระที่กว้าง
~ ทฤษฎีระดับกลาง (Middle Rang theory) มีขอบเขตเนื้อหาสาระแคบลงและมีจํานวนมโนทัศน์น้อยกว่าทฤษฎีระดับกว้างเกิดจากการศึกษาวิวัยสามารถนําไปใช้ อ้างอิงและขยายต่อได้
~ ทฤษฎีระดับปฏอุบัติ (Practice theory) มีความซับซ้อนน้อยที่สุด
ประโยชน์ของทฤษฎีต่อการปฏิบัติการพยาบาล
เป็นแนวทางในการนํากระบวนการพยาบาลมาใช้ในการปฏิบัติการพยาบาล
แสดงถึงความเป็นเอกสิทธิ์ในวิชาชีพการพยาบาล(Autono my)
มโนมติของคน(Man)
1.คนประกอบด้วย
1.1 กายหรือร่างกาย
1.2 จิตหรือ จิตใจ
1.3 สังคมคือส่วนของคนที่เกี่ยวข้องกับบุคคลอื่นๆ
2.คนเป็นระบบเปิด
การรับและการให้เกิดขึ้นได้ทั้งทางด้านร่างกายจิตใจ และสังคมโดยมีความสัมพันธ์กัน
มีการตอบสนองแก่สิ่งแวดล้อม
3.คนมีความต้องการพื้นฐาน
ตามทฤษฎีความต้องการของมาสโลว์ ความต้องการของคนแบ่งออกเป็น 5 ระดับ
~ ความต้องการทางด้านร่างกายหรือสรีระ (Physical needs)
~ ความต้องการความปลอดภัย(Safety and security)
~ ความต้องการความรักความผูกพัน (Affiliation)
~ ความต้องการความภาคภูมิใจและความมีศักดิ์ศรี(Self- esteem)
~ ความต้องงการความพอใจตนเอง (Self-actualization)
4 .คนมีพัฒนาการ
การพัฒนาการของคนแบ่างออกเป็น 4 ด้าน
ด้านร่างกาย
ด้านสติปัญญา
ด้านอารมณ์สังคม
ด้านคุณธรรม
5.คนมีความต้องการภาวะสมดุลหรือภาวะปกติ
5.1 ความต้องงการดํารงภาวะสมดุล (Homeostasis)
5.2 ความต้องการปรับสู่ภาวะสมดุล
6.คนมีลักษณะพื้นฐานร่วมกันแต่มีความเป็นปัจเจกบุคคล
คนแต่ละคนก็มีลักษณะเฉพาะของตนเอง เรียกกว่าความเป็นปัจเจกบุคคล
คนแต่ละคนมีลักษณะพื้นฐานร่วมกันทุกคน
ปัจจัยที่ทําให้แต่ละคนเป็นปัจเจกบุคคลคือพันธุกรรม
คนมีสิทธิของตน
ตกแหน่งใดก็ตามจะมีสิทธิแหง่ ตนตามภาวะที่ดํารงอยู่ เช่น
• สิทธิในการตัดสินใจเกีรยวกับตนเอง
• สิทธิในการได้รับการคุ้มครองตามกฎหมาย
• สิทธิในการได้รับการรักษาพยาบาลเมื่อเจ็บป่วย
คนมีศักยภาพในการช่วยเหลือตนเอง
คนทุกคนมีความสามารถที่จะช่วย เหลือตนเองในด้านต่างๆ
การช่วยตนเองในกิจวัตรประจําวัน
การแก้ไขปัญหาด้วยตัวเอง
มโนมติของสิ่งแวดล้อม(Environment)
1.สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
หมายถึงสิ่งแวดล้อมภายนอกที่ไม่มีชีวิต เช่น
ความร้อน แสง เสียง รังสี อากาศ ดิน สิ่งแวดล้อมต่างๆ
สิ่งแวดล้อมเหล่านีเจะมีผลเบื่อบต้นต่อร่างกายคน
2.สิ่งแวดล้อมทางชีวภาพ ได้แก่
ตัวอย่างสิ่งแวดล้อมทางชีวภาพ ได้แก่แบคทีเรียไวรัส วัว สุนัข
ส่งมีชีวิตต่างๆ ทั้งพืชและสัตว์ที่มีขนาดเล็กจนมองด้วยตาเปล่าไม่เห็นจน ถึงพืชและสัตว์ที่มีขนาดใหญ่โตกว่าคน
3.สิ่งแวดล้อมทางเคมี ได้แก่
• สารเคมีทุกชนิดรวมทั้งอาหาร ยา
ซึ่งอาจมาจากสิ่งมีชีวิตหรือสิ่งไม่มีชีวิต
สิ่งแวดล้อมทางสังคม เศรษฐกิจ
ประกอบด้วย สิ่งที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม
หน่วยของสังคมที่สำคัญที่สุด คือครอบครัว
สิ่งแวดล้อมแต่ละชนิดสามารถที่จะให้ประโยชน์ และโทษแก่บุคคล
มโนมติของสุขภาพ (Health)
สุขภาพ (Health)
ไนติงเกล (Nightingale, 1860)หมายถึงสภาวะที่ปราศจากโรค และสามารถใช้พ ละกลังของ ตนเองได้เต็มความสามารถ
องค์การอนามัยโลก (WHO, 1947) หมายถึงสภาวะที่มีความสมบูรณ์ของร่างกายจิตใจ
ความเจ็บป่วย(illness)
หมายถึงสภาวะที่มีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่ปกติทางด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญา
มโนมติของการพยาบาล (NUrging)
การพยาบาลเป็นการช่วยเหลือคน
ในทุกวัยตั้งแต่อรกเกิดจนถึงวัยสูงอาย
การช่วยเหลือของพยาบาลอาจเป็นการช่วยเหลือเป็นรายบุคคลหรือครอบครัว หรือ ชุมชน
การพยาบาลที่จะช่วยเหลือใหค้นมีภาวะสุขภาพดี หรือปรับสู่ภาวะสุขภาพดี
ประกอบด้วยการช่วยเหลือในด้าน
• การส่งเสริมสุขภาพ
• การป้องกันโรค
• การดูแลรักษา
• การฟื้นฟูสภาพ
การพยาบาลโดยใช้กระบวนการพยาบาลในการช่วยเหลือผู้รับบริการ
ประกอบด้วยขั้นตอนต่างๆ ดังนี้คือ
• การประเมินสภาพ
• การวินิจฉัยการพยาบาล
• การวางแผนการพยาบาล
• การปฏิบัติการพยาบาล
• การประเมินผลการพยาบาล
การพยาบาลเป็นบริการที่จําเป็นต่อสังคม
~ จากบทบาทและวิธีการปฏิบัติของพยาบาลที่มีลักษณะเฉพาะ
ในการช่วยเหลือผู้รับบริการทั้งที่เป็น รายบุคคล ครอบครัวและชุมชน
ถ้าขาดการพยาบาลที่มีคุณภาพ อาจส่งผลให้คนไม่สามารถดกรงภาวะสุขภาพดีไวได้