Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 7 กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล - Coggle Diagram
บทที่ 7 กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล
มโนมติของคน(Man)
1)คน ประกอบด้วย
1.1 กายหรือร่างกาย ประกอบด้วยส่วนของโครงสร้างและหน้าที่การทำงานของร่างกายของบุคคล
1.2 จิตหรือจิตใจ จิตใจของคนประกอบด้วย3ส่วนย่อย
1.2.1 อารมณ์และความรู้สึก
1.2.2จิตวิญญาณ(Spirit)
1.2.3สติปัญญา หรือความคิด
2)คนเป็นระบบเปิด
•ความเป็นหน่วยมีชีวิตที่จะต้องทีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมตลอดเวลา
• มีการรับจากสิ่งแวดล้อม และมีการให้ | ตอบสนองแก่สิ่งแวดล้อม
•การรับและการให้เกิดขึ้นได้ทั้งทางด้านร่างกาย จิตใจ และสังคมโดยมีความสัมพันธ์
3) คนมีความต้องการพื้นฐาน
3.1ความต้องการทางด้าน(Physical needs)
3.2 ความต้องการความปลอดภัย(Safety and security)
3.3ความต้องการความรักความผูกพัน(Affiliation)
3.4 ความต้องการความภูมิใจและความมีศักดิ์ศรี(Self-esteem)
3.5 ความต้องการความพอใจตนเอง(Self-actualization)
4)คนมีพัฒนาการ
• การพัฒนาการเป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงด้านสุขภาพหรือคุผณลักษณะของบุคคลแต่ละในด้านต่างๆ
• การพัฒนาการจะเป็นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เกิดจนถึงวัยชรา
5) คนมีความต้องการภาวะสมดุล หรือภาวะปกติ
• คนจะต้องการอยู่ในสภาวะสมดุลอยู่ตลอดเวลาโดยในภาวะที่สมดุลแล้วก็จะพยายามดำรงภาวะนั้นไว้
5.1ความต้องการดำรงภาวะสมดุล(Homeostasis)
ประกอบด้วยความต้องการในระดับที่ไม่รู้ตัวเป็นไปโดยอัตโนมัติ
5.2ความต้องการปรับสู่ภาวะสมดุล
เมื่อคนอยู่ในภาวะที่เสียสมดุลหรือต่างจากปกติคนจะพยายามปรับสู่สภาวะสมดุลให้เร็วที่สุดโดยกลไกการปรับสู่สภาวะสมดุลอาจจะเป็นทั้งระบบอัตโนมัติหรือรู้ตัว
6) คนมีลักษณะพื้นฐานร่วมกันแต่มีความเป็นปัจเจกบุคคล
• คนแต่ละคนมีลักษณะเฉพาะพื้นฐานร่วมกันทุกคน
•คนแต่ละคนก็มีลักษณะเฉพาะของตนเองเรียกว่า ความเป็นปัจเจกบุคคล
7) คนมีสิทธิของตน
• แต่ละบุคคลไม่ว่าในภาวะที่เป็นเด็ก | ผู้ไหญ่ในบทบาท | ดำรงตำแหน่งใดก็ตามจะมีสิทธิแห่งตนตามภาวะที่ดำรงอยู่ เช่น สิทธิในการตัดสินใจเกี่ยวกับตนเอง
8) คนมีศักยภาพในการช่วยเหลือตยเอง
• คนทุกคนมีความสามารถที่จะช่วยเหลือตนเองในด้านต่างๆ เช่น
-การช่วยเหลือตนเองในกิจวัตรประจำวัน
-การแก้ไขปัญหาด้วยตนเอง
มโนมติของสิ่งแวดล้อม(Environment)
1) สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
• หมายถึง สิ่งแวดล้อมภายนอกที่ไม่มีชีวิต เช่น
ความร้อน แสง เสียง รังสี อากาศ ดิน นำ้ ลม ที่พักอาศัย สิ่งก่อสร้างต่างๆ
• สิ่งแวดล้อมดหล่านี้จะมีผลเบื้องตนต่อร่างกายคน
2)สิ่งแวดล้อมทางชีวภาพ ได้แก่
• สิ่งมีชีวิตต่างๆทั้งพืช และสัตว์ที่มีขนาดเล็กจนมองด้วยตาเปล่าไม่เห็นจนถึงพืช
• ตัวอย่างสิ่งแวดล้อมทางชีวภาพได้ ได้แก่แบคทีเรียไวรัสปรสิตต้นพืชชนิดต่างๆวัวควายสุนัข
3) สิ่งแวดล้อมทางเคมี ได้แก่
•สารเคมีทุกชนิด รวมทั้งอาหารและยา
• ซึ่งอาจมาจากสิ่งมีชีวิตหรือสิ่งไม่มีชีวิต
4) สิ่งแวดล้อมทางสังคม เศรษฐกิจ
•ประกอบด้วยสิ่งที่เป็นรูปธรรมและนำประธรรม
• สิ่งแวดล้อมทางสังคมที่เป็นรูปธรรมที่สำคัญคือบุคคลที่มีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันมีบทบาทหน้าที่ต่อ
• หน่วยของสังคมที่สำคัญที่สุดคือครอบครัว
มโนมติของสุขภาพ (Health)
สุขภาพ
องค์การอนามัยโลก(WHO,1947)
หมายถึง สภาวะที่มีความสมบูรณ์ของร่างกาย จิตใจ และสามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมิใช่เพียงแต่ปราศจากโรค
องค์การอนามัยโรค(WHO,1947)
สุขภาพดี หมายถึง สภาวะที่ร่างกายจิตใจสังคมและจิตวิญญาณปราศจากโรคและความพิการใดๆ
ความเจ็บป่วย(illness
•หมายถึง สภาวะที่มีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่ปกติทางด้านร่างกาย จิตใจสังคมและจิตวิญญาณ
•ซึ่งอาจจะเปลี่ยนด้านใดด้านหนึ่ง หรือหลายๆด้านรวมกัน
มโนมติทางการพยาบาล(Nursing)
1) การพยาบาลเป็นการข่วยเหลือคน
• ในทุกวัยตั้งแต่แรกเกิดจนถึงวัยสูงอายุ
•ในทุกภาวะสุขภาพตั้งแต่สุขภาพดีจนถึงป่วยหนัก | วิกฤต
1) การพยาบาลเป็นการช่วยเหลือคน (ต่อ)
• ลักษณะการช่วยเหลือพยาบาล สมาคมพยาบาลอเมริกัน: เป็นการวินิจฉัยและการรักษาปฏิบัติโต้ตอบที่มีต่อภาวะที่มีปัญหาสุขภาพหรือเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาสุขภาพ
2) การพยาบาลที่จะบ่วยเหลือให้คนมีภาวะสุขภาพดี หรือปรับสู่สภาวะสุขภาพดี ประกอบด้วยการช่วยเหลือในด้าน
การส่งเสริมสุขภาพ
การป้องกันโรค
การดูแลรักษา
การฟื้นฟูสภาพ
3) การพยาบาลโดยใช้กระบวนการพยาบาลในการช่วยเหลือผู้รับบริการ
• กระบวนการพยาบาลเป็นกนะบวนการที่เป็นพลวัตรต่อเนื่องสัมพันธ์กันอยู่ตลอดเวลา
• กระบวนการพยาบาลจะสิ้นสุดก็ต่อเมื่อความต้องการผู้รับบริการได้รับการตอบสนองหรือปัญหาได้รับการแก้ไข| ปัจจัยเสี่ยงที่ได้รับการจัดการให้หมดสิ้นไป
4) การพยาบาลเป็นบริการที่จำเป็นต่อสังคม
• จากบทบาทแบะวิธีการปฏิบัติของพยาบาลที่มีลักษณะเฉพาะ
• ในการช่วยเหลือผู้รับบริการทั้งที่เป็นรายบุคคล ครอบครัวและชุมชนทำให้การพยาบาลเป็นบริการที่จำเป็นต่อสังคม
กระบวนทัศน์หลักทางการพยาบาล
• มโนมติพื้นฐานของคน สิ่งแวดล้อม สุขภาพ และการพยาบาลจะมีความสัมพันธ์กัน คือ
• คน จะอยู่ในสิ่งแวดล้อมโดยจะมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมอยู่ตลอดเวลาและพยายามดำรงตนให้อยู่ในภาวะสมดุลโดยใช้กลไกการปรับปรุงสมดุล
• กลไกการปรับสมดุลคนอาจอยู่ในภาวะที่ปรับตัวได้สามารถที่จะดำรงความสมดุลไว้ได้ซึ่งเรียกภาวะนี้ว่าสุขภาพดีหรือสมบูรณ์ซึ่งมีระดับต่างๆกัน
ความสำคัญของมโนมติพื้นฐานทางการพยาบาล
• เป็นพื้นฐานการพัฒนาศาสตร์ทางการพยาบาล
• เป็นพื้นฐานการวิจัยทางการพยาบาล
• เป็นพื้นฐานการปฏิบัติทางการพยาบาล
• เป็นพื้นฐานของการจัดการศึกษาพยาบาล
*การที่พยาบาลจะใช้บทบาทใดมากนั้นจะมีความแตกต่างกันไปทั้งนี้กับภาวะสุขภาพขิงคนในฐานะของผู้รับบริการ
แนวคิดภาวะสุขภาพ การเจ็บป่วยและการพยาบาล
• ภาวะสุขภาพของบุคคลขึ้นอยู่กับความสามารถของบุคคลที่มีปฏิสัมพันธ์อย่างเหมาะสมต่อสิ่งแวดล้อมความสามารถอันนั้นได้แก่ปฏิกิริยาตอบสนอง(human response)และการปรับตัวของบุคคล((Human adaptation) ภาวะสุขภาพจึงภาวะสุขภาพจึงเป็นความต้องการสูงสุดของบุคคลสุขภาพดีจะช่วยให้กระบวนการเจริญเติบโตพัฒนาการทางด้านร่างกายจิตใจและสังคมเป็นไปได้ด้วยดีบุคคลจึงต้องมีการเรียนรู้ได้ดูแลตนเองเพื่อให้เกิดสุขภาพดีอยู่ตลอดเวลาโดยการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมและสร้างศักยภาพของบุคคลในการดูแลตนเองส่วนความเจ็บปวดเป็นสภาวะที่ร่างกายที่มีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่ปกติทางด้านร่างกายจิตใจและสังคมเป็นภาวะที่บุคคลรู้สึกว่ามีสุขภาพไม่ดี
ความเจ็บป่วย(illness
• ความเจ็ความเจ็บป่วยอาจไม่เกี่ยวข้องกับการเป็นโรคก็ได้
• อาจมีสาเหตุเริ่มแรกจากความผิดปกติของอวัยวะต่างๆในร่างกายหรือความผิดปกติของจิตใจ
• การบ่งชี้ถึงสภาวะความเจ็บป่วยและมีการสุขภาพดีนั้นบางครั้งไม่เด่นชัดยกเว้นในรายชื่อที่เจ็บป่วยมากๆมีอาการรุนแรง
• คนส่วนมากมักจะมีความบกพร่องทางสุขภาพบ้างไม่มากก็น้อยแต่ถ้าหากบุคคลนั้นพอใจในสภาพการณ์ที่เป็นอยู่และสมมารถมาดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างมีความก็ถือได้ว่าสุขภาพดี
ความหมาย
ทฤษฎีทางการพยาบาล(Nursing Theory)
หมายถึง แก่นสาระรักความหมายแก่นสาระความรู้ของวิชาชีพพยาบาลซึ่งมุ่งอธิบายธรรมชาติของคนสิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อบุคคลภาวะสุขภาพความเจ็บป่วยของบุคคลโดยมีเป้าหมายของการพยาบาลและกิจกรรมพยาบาล
ความหมาย
กระบวนทัศน์(Paradigm)
หมายถึหมายถึงกรอบการมองหรือกกเค้าคงเร็วคิดเร็วแบบอุดมคติหรือกวาดยาที่เป็นที่ยอมรับในกลุ่มวิชาชีพซึ่งจะให้ข้อตกลงเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติวิจัยและสร้างความเข้าใจในศาสตร์นั้นเป็นแนวเดียวกัน
ความหมาย
METAPARADIGM
หมายถึงกรอบขอบเขตหรือโครงสร้างทางความคิดหรือมโนมติและภาพรวมของความของศาสตร์สาขาต่างๆซึ่งจะประกอบด้วยมโนทัศน์ของศาสตร์สาขานั้นรวมทั้งที่มีการกำหนดลักษณะความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์เหล่านั้นด้วย
การจำแนกทฤษฎีตามลักษณะการนำไปใช้
1.ทฎษฎีเชิงนิรนาม(Deductive nursing theories)
เป็เป็นการพัฒนาทฤษฎีจากการนำศาสตร์ต่างๆมาสังเคราะห์จัดระบบหรือขยายมโนมติ มโนมติเดิมให้เกิดเป็นมโนมติใหม่ซึ่งทฤษฎีทางการพยาบาลเชิญเถอะเพราะในนี้มีหลายทฤษฎี เช่น
ทฤษฎีการพยาบาลของคิง
ทฤษฎีการพยาบาลของรอย
ทฤษฎีการพยาบาลของนิวแมน
ทฤษฎีการพยาบาลของไลนิงเจอร์
ทฤษฎีการพยาบาลของวัตสัน
ทฤษฎีเชิงอุปนัย(Inductive nursing theories)
เป็นการพัฒนาทฤษฎีที่เกิดจากการปฎิบัติการพยาบาลมาประมวลเพื่อสรุปเป็นกฤษฎี
การจำแนกทฤษฎีตมาระดับความเป็นนามธรรม
1.ทฤษฎีอภิทฤษฎี(Meta- theory) มีเป้าหมายที่กระบวนการสร้างทฤษฎีจะมีจุดเน้นที่การตั้งคำถามเชิงปรัชญาวิธีการสร้างและกระบวนการวิเคราะห์วิพากษ์และหลักเกณฑ์ในการประเมินทฤษฎีมีความเป็นนามธรรมสูง
2.ทฤษฎีระดับกว้าง(Grand theory) เนื่องจากมีความเป็นนามธรรมสูงจะสามารถนำไปเป็นแนวทางการปฏิบัติและเป็นแนวทางในการสร้างองค์ความรู้หนึ่งระดับรองลงมาได้ดี
ทฤษฎีระดับกลาง(Middle Rang theory) มีขอบเขตเนื้อหาสาระแคบลงและมีจำนวนมโนทัศน์น้อยกว่าทฤษฎีระดับกว้าง
4.ทฤษฎีระดับปฏิบัติ(Practice theory)มีความซับซ้อนน้อยที่สุดเป็นชุดข้อความเชิงทฤษฎีที่เกิดจากการทดสอบสมมติฐานในปรากฏการณ์ใดปรากฏการณ์หนึ่งมีเนื้อหาสาระและจำนวนมโนมติไม่มากสามารถตรวจสอบได้ง่ายและนำไปใช้ในการปฎิบัติการพยาบาลได้โดยตรงและคาดหวังที่จะเกิดจากการปฏิบัติได้