Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 15 การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาของ ระบบทางเดินปัสสาวะ…
บทที่ 15 การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาของ
ระบบทางเดินปัสสาวะ ระยะเฉียบพลันและเรื้อรัง
หน้าที่ของไต
ขับของเสียออกจากร่างกาย (BUN,Cr,Uric acid)
ปรับความสมดุลของน้ า เกลือแร่ ความเป็นกรดด่าง
ควบคุมความดันโลหิต (Na,H2O)
ขับสารต่างๆ (ยาที่รับประทานเข้าไป สารเคมี )
สร้างฮอร์โมน
อวัยวะในระบบทางเดินปัสสาวะ
ไต (Kidneys)
ท่อไต (ureter)
เป็นท่อที่ต่อจากไตทั้ง 2 ข้าง
เป็นทางนำน้ำปัสสาวะ
ลงสู่กระเพาะปัสสาวะ
3.กระเพาะปัสสาวะ (bladder) สามารถจุปัสสาวะได้ถึง 600 – 800 ซีซี
โดยปกติทั่วไปเมื่อมีปัสสาวะ 300 – 400 ซีซี ก็จะมีการกระตุ้นให้ขับถ่าย
4.ท่อปัสสาวะ (urethra) ความยาว ของท่อปัสสาวะจะแตกต่างกันตามเพศ เพศ
หญิงจะสั้นกว่า คือ ประมาณ 4 นิ้ว (3 – 8 ซม.)
การตรวจทางห้องปฏิบัติการระบบทางเดินปัสสาวะ
การตรวจปัสสาวะ
สีของปัสสาวะ
ภาวะความกรด – ด่าง ของปัสสาวะ (pH)
ความขุ่นของปัสสาวะ (Turbidity)
กลิ่นของปัสสาวะ (Oder)
การติดเชื้อของกระเพาะปัสสาวะ (cystitis)
คือ การอักเสบของผนังกระเพาะปัสสาวะ (inflammatory) มักมี
สาเหตุจากการติดเชื้อที่เกิดขึ้นบริเวณผนังของกระเพาะปัสสาวะ
• เชื้อ แบคทีเรีย E. Coli ร้อยละ 80
• จากเชื้อรา (Fungal)
• แบคทีเรีย แกรมลบ Staphylococi
• แบคทีเรีย แกรมลบ Neisseria gonorrhea
สาเหตุกระเพาะปัสสาวะอักเสบ (cystitis)
• การมีก้อนนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
• การคาสายสวนปัสสาวะ
• กายวิภาคของท่อทางเดินปัสสาวะของเพศหญิง
ที่ท าให้มีอัตราการติดเชื้อที่สูงกว่าเพศชาย
• การมีเพศสัมพันธุ์ ซึ่งเป็นถ่ายทอดเชื้อโรคสู่เพศ
ตรงข้าม (exposure)
พยาธิสรีรวิทยากระเพาะปัสสาวะอักเสบ (cystitis)
• เมื่อมีการติดเชื้อเกิดขึ้น จะมีการอักเสบของกระเพาะ
ปัสสาวะชั้นmucosa และ submucosa เท่านั้น
• เนื้อเยื่อจะบวมแดงทั่วไปหรือเป็นหย่อมๆบางแห่งอาจมเลือดออก เนื่องจากการฉีกขาดของเนื้อเยื่อที่ขยายตัว
• หากไม่ได้รับการรักษาจะกลายเป็นการอักเสบเรื้อรัง
มีการลุกลามไปกล้ามเนื้อรอบๆ
ภาวะแทรกซ้อนกระเพาะปัสสาวะอักเสบ (cystitis)
• ต่อมลูกหมากอักเสบ
• กรวยไตอักเสบ
• นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
การติดเชื้อของกระเพาะปัสสาวะ (cystitis)
อาการและอาการแสดง
• เจ็บปวดขณะถ่ายปัสสาวะ (burning)
• ปัสสาวะบ่อยและบางครั้งกลั้นปัสสาวะไม่ได
• อยากถ่ายปัสสาวะบ่อย (urgency)
• ปวดบริเวณหัวเหน่า
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
Urinary Tract Infection (UTI)
หมายถึง เกิดการอักเสบของระบบ
ทางเดินปัสสาวะอันมีสาเหตุจากการติดเชื้อ
• การติดเชื้อที่ไต กระเพาะปัสสาวะ หรือท่อปัสสาวะและสามารถแพร่กระจายไปยังส่วนอื่นได้ อาจเป็นได้อย่างเฉียบพลันหรือเรื้อรัง
การพยาบาล
• ให้ความรู้ในเรื่องการปฏิบัติตนเพื่อป้องกันการ
ติดเชื้อ
• ให้ยาแก้ปวด (analgesic) พวก
Pyridium (phenazo pyridine)
• หลีกเลี่ยงการสวนปัสสาวะ
• ดูแลให้ได้รับสารน้ าอย่างเพียงพอ ให้ดื่มน้ ามากๆ
• บันทึกจำนวนสารที่เข้าและออก
อุบัติการณ์และระบาดวิทยา
•ระบบทางเดินปัสสาวะอักเสบพบบ่อยมากในผู้หญิงมากกว่าผู้ชายเนื่องจากท่อปัสสาวะผู้หญิงสั้นกว่าผู้ชาย
•ส่วนใหญ่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียและผู้ป่วยที่เคยมการอักเสบสามารถเกิดการติดเชื้อได้อีก ในการติดเชื้อใหม่เป็นสาเหตุจากแบคทีเรียต่างชนิดกันมากกว่าชนิดเดิม
พยาธิสรีรวิทยา
•เมื่อมีการติดเชื้อขึ้นในระบบทางเดินปัสสาวะ เชื้อจะเข้าไปในบริเวณท่อไตซึ่งจะกระตุ้นท่อ
ไตให้บีบตัว เชื้อบางชนิด เช่น E.coli จะหลั่ง endotoxin ซึ่งมีผลต่อ αadrenergic ในกล้ามเนื้อเรียบ ท าให้การท างานของท่อไตลดลงและมีการ
ขยายตัวของท่อไต
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
(urinary tract infection หรือ UTI)
1.การติดเชื้อย้อนกลับขึ้นไปจากท่อปัสสาวะ (ascending infection)แบคทีเรียส่วนใหญ่เข้าสู่ระบบทางเดินปัสสาวะจากบริเวณทวารหนักย้อนกลับขึ้นไปที่ท่อปัสสาวะ แล้วเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ
2.เชื้อโรคกระจายตัวมาทางกระแสเลือด (hematogenous route) การติดเชื้อของไตโดยเชื้อโรคกระจายตัวมาทางกระแสเลือดพบได้ไม่บ่อยในคนปกติทั่วไป
3.เชื้อโรคกระจายมาทางกระแสน้ าเหลือง (lymphatic route) เป็นการกระจายโดยตรงของแบคทีเรียจากอวัยวะข้างเคียง การกระจายทางกระแสน้ าเหลืองพบน้อยมากเช่นการติดเชื้อของล าไส้อย่างรุนแรงหรือการเป็นหนองบริเวณหลังเยื่อบุช่องท้อง
อาการและอาการแสดงของ UTI
•ขึ้นกับตำแหน่งของการติดเชื้อเป็นสำคัญ
•แบ่งอาการออกตามตำแหน่งที่มีการติดเชื้อเป็น upper และ lower
tract UTI
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
(urinary tract infection หรือ UTI)
ภาวะแทรกซ้อน
•ภาวะแทรกซ้อนต่างๆ จะมีโอกาสเกิดขึ้นน้อยมาก ถ้าได้รับการรักษาทันทีและเหมาะสม แต่ถ้ารักษาล่าช้าจะมีความรุนแรงของโรคมากขึ้น เช่นการติดเชื้อใหม่ การติดเชื้อเป็นๆ หายๆ กรวยไตอักเสบเรื้อรัง หรือลุกลามเข้ากระแลเลือดจนมีภาวะช็อกจากการติดเชื้อ ซึ่งอาจเป็นอันตรายจนทำให้เสียชีวิตได้
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
(urinary tract infection หรือ UTI)
ปัจจัยเสี่ยงที่ท าให้เกิด UTI มากยิ่งขึ้น
1.นิ่วหรือการอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ
2.Vesico-ureteral reflux (VUR)
Incomplete emptying of bladder
4 เบาหวาน 5 อายุ 6. พฤติกรรม7. Catheterization 8. การสูบบุหรี
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
(urinary tract infection หรือ UTI)
การวินิจฉัย
•โดยการตรวจพบแบคทีเรียในปัสสาวะ และการเพาะเชื้อให้ผลบวกการพบเพียงเม็ดเลือดขาวในปัสสาวะมากกว่า 5 ตัว/hpf (pyuria) บอกถึงการอักเสบ หรือ ติดเชื้อ (พบ bacteriuria โดยไม่มี pyuria ได้ถึงร้อยละ 30-50 ส่วนใหญ่มักเกิดจากการปนเปื้อน)
การอุดกั้นของระบบทางเดินปัสสาวะ
หมายถึง การ
ขัดขวางการไหลของปัสสาวะ อาจเกิดขึ้นได้ตั้งแต่บริเวณไต ท่อไตกระเพาะปัสสาวะ และท่อปัสสาวะ ปัสสาวะที่ขังอยู่ท าให้มีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่การท างานของไต
ชนิดของการอุดกั้น
แบ่งตามลักษณะการอุดกั้น
จำแนกตามตำแหน่งที่เกิด
พยาธิสรีรวิทยาของการอุดกั้นในระบบทางเดินปัสสาวะ
การเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้นเหนือต าแหน่ง
ที่อุดกั้น
เมื่อมีน้ำปัสสาวะขัง จะมีแรงดันเพิ่มขึ้น
เหนือตำแหน่งที่มีการอุดกั้น
การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นจะมีทั้งทางด้าน
รูปร่างและหน้าที่
นิ่วระบบทางเดินปัสสาวะ
การรวมตัวจับเป็นก้อนผลึกของสารที่ละลายอยู่ในน้ าปัสสาวะกับสารคอลลอยด์ ซึ่งเป็นโปรตีนที่ละลายอยู่ในน้ำปัสสาวะ
พยาธิสรีรวิทยาของการเกิดนิ่ว
•การทำหน้าที่ของไตลดลง เมื่อมีการอุดกั้นที่ไต หรือ ท่อไต อาจจะอุดกั้นบางส่วนหรือทั้งหมดทำให้ไตขับถ่ายของเสียลดลง (Decrease excretory function)
•การระคายเคืองเฉพาะที่ ก้อนนิ่วเมื่อเกิดขึ้นที่ไต จะทำให้มีการเปลี่ยนแปลงเฉพาะที่ของเนื้อไต จากการศึกษาทางพยาธิสรีรวิทยาพบว่า การอักเสบท าลายเยื่อบุผิว มีบาดแผล
นิ่วในหลอดไต (ureteric calculi, UC)
ก้อนนิ่วมักหลุดมาจากไต ส่วนใหญ่มักเกิดการอุดกั้นเพียงบางส่วน
ตำแหน่งที่เกิดการอุดกั้น ที่ส าคัญ 3 ตำแหน่ง คือ
ตรงรอยต่อของกรวยไตกับท่อไต (ureteropelvic junction)
บริเวณที่ท่อไตพาดผ่านเส้นเลือดไอลิแอค (pelvic brim)
รูเปิดของท่อไตเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะ
(ureterovesical junction)
นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ (vesical calculi, VC)
อาการและอาการแสดงนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
• ผู้ป่วยมีอาการถ่ายปัสสาวะล าบาก
• ปวดเอวหรือปวดหลัง ปวดท้อง
บางรายมีอาการปัสสาวะหยุดไหลอย่างกระทันหันขณะที่
ก าลังถ่าย
เมื่อก้อนนิ่วเลื่อนมาอุดที่ทางออกของกระเพาะปัสสาวะ การ
อุดกั้นต าแหน่งนี้มีผลรบกวนการท างานของไตได้ทั้ง 2 ข้าง
พบปัสสาวะสีเหลืองเข้มปัสสาวะเป็นเลือด ปัสสาวะขุ่น มี
แบคทีเรีย หนองและตกตะกอนแขวนลอย (Crystals)
การรักษา
• การเจาะผ่านผิวหนังเข้าสู่ไตเปิดแผลเล็ก ๆ บริเวณสีข้าง ใส่ท่อเล็ก
ๆ ที่ติดกล้องส่องผ่านเข้าไปเพื่อขบนิ่วให้แตก หรือถ้าก้อนนิ่วโตมากอาจใช้ คลื่นเสียง หรือเลเซอร์ กระทบให้นิ่วแตก แล้วล้าง
ออก (percutaneous nephrolithotripsy, PCNL)
นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ (vesical calculi, VC
การตรวจวินิจฉัย
ผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ การตรวจเลือดมี 2 วิธี
• ตรวจพบระดับแมกนีเซียมฟอสเฟต สูงกว่าปกต
• ตรวจหาพาราไทรอยด์ฮอร์โมน อาจสูงกว่าปกติ ในผู้ป่วยที่มีภาวะของต่อม พาราไทรอยด์ท างานมากกว่าปกติ ซึ่งฮอร์โมน
การรักษา
การผ่าเหนือหัวเหน่าเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ
แล้วเอานิ่วออก
การผ่าเข้าไปที่ท่อปัสสาวะ แล้วเอานิ่วออก
(urethrolithotomy)
ใช้กล้องส่องผ่านกระเพาะปัสสาวะ (endoscopic
basker)
การสอดกล้องเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ(litholapaxy)
มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ (Bladder cancer)
โรคที่
เกิดจากความผิดปกติของเซลล์ในกระเพาะปัสสาวะที่มีการเจริญเติบโต แบ่งตัวเพื่อเพิ่มจ านวนเซลล์อย่างรวดเร็วและมากิดปกติจนกลายเป็นก้อนเนื้องอกขึ้นมา และก้อนเนื้องอกนี้
สามารถเจริญเติบโตขึ้นเรื่อย ๆ
สาเหตุ
ปัจจัยเสี่ยง คือ การสูบบุหรี่, เป็นนิ่วเรื้อรัง, สัมผัสสารเคมี
• ชายผิวขาวสูงอายุ, ติดเชื้อพยาธิบางชนิด
อาการและอาการแสดง
ในระยะแรก มักไม่มีอาการแสดง อาการที่พบได้ในผู้ป่วย
โรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ คือ
ปัสสาวะเป็นเลือด
•บางครั้งอาจมีอาการคล้ายกระเพาะปัสสาวะอักเสบ
การรักษาโดยการผ่าตัด
การผ่าตัดโดยการส่องกล้องผ่านทางท่อปัสสาวะเพื่อตัดชิ้นเนื้องอกของ
กระเพาะปัสสาวะออกเป็นชิ้นเล็ก ๆ
การผ่าตัดกระเพาะปัสสาวะออกบางส่วน (Partial cystectomy หรือ Segmental cystectomy)
ารรักษาโรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ
• รังสีรักษา
• เคมีบ าบัด
การสวนล้างกระเพาะปัสสาวะ (Bladder irrigation)
หมายถึง การใส่น้ ายาเข้าไปชะล้างในกระเพาะ
ปัสสาวะทางสายสวนปัสสาวะแล้วปล่อยให้น้ ายาไหลออกมา
• เป็นวิธีการสวนล้างที่ใช้กับผู้ป่วยที่มีเลือดสดๆ ออกค่อนข้างมาก หรือมีออกมาเรื่อยๆ
เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดลิ่มเลือดอุดกั้นการไหลของปัสสาวะ
• สวนล้างเพื่อป้องกันการติดเชื้อของช่องทางเดินปัสสาวะ ในผู้ป่วยที่จ าเป็นต้องคาสาย
สวนปัสสาวะไว้นานๆ
• การสวนล้างแบบนี้จะมีสายสวนปัสสาวะที่ใส่เข้าไปในกระเพาะปัสสาวะได้ 2 ทางใส่ทางท่อปัสสาวะกับใส่ทางหน้าท้องหรือหัวเน่า (suprapubic cysostomy)
ชนิดของกระเพาะปัสสาวะพิการเนื่องจาก
ประสาทได้รับอันตราย
Uninhibitory neurogenic bladder
2.Sensory paralytic bladder
3.Motor paralytic bladder
Autonomous paralytic
bladder
นายวีระพล อินทะชัย UDA6380009
