Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Rozwój demokracji szlacheckiej - Coggle Diagram
Rozwój demokracji szlacheckiej
Polski parlamentaryzm
Polska była średniowieczu monarchią stanową
Kazimierz wielki wprowadził radę królewską, ale on sam wybierał jej skład, a jej decyzje nie były dla niego wiążące
Byli tam m.in.
Podkanclerzy
Podskarbi
Kanclerz
Kasztelanowie
Wojewodowie
bp Poznania
abp Gniezna
czasami krakowscy mieszczanie
W XV w., za Jagiellonów pozycja rady królewskiej wzrosła
zaczęła mieć ona wpływ na politykę zagraniczną, obsadę urzędów i małżeństwa zawierane przez członków rodziny królewskiej
jej skład powiększono o wszystkich biskupów
Powstał z niej senat
Byli tam reprezentanci najwyższych warstw społeczeństwa
Drobniejsza szlachta zwoływała lokalne wiece od XV w. nazywające się sejmikami
Dyskutowano tam o problemach państwa
Uchwalano nowe podatki i prawa
Wybierano i wysłano przedstawicieli na spotkania króla z radą królewską
Ostatecznie wykształciła się z tego izba poselska
Pierwszy sejm z podziałem na izbę poselską i senat odbył się w Piotrkowie w 1493r. - od tego czasu nazywano to sejmem walnym
Pozycja prawna szlachty
wykształciła się z rycerstwa
jej rola w państwie zwiększała się dzięki kolejnym przywilejom politycznym i ekonomicznym nadawanym przez władcę
DEMOKRACJA SZLACHECKA
szlachta miała decydujący udział w rządzeniu państwem
zagwarantowano nietykalność osobistą (przywileje jedleńsko-krakowskie z 1430-1433r.)
Neminem captivabimus
(nikogo nie uwięzimy)
bez zgody szlachty nie będzie podatków (1454r. - przywileje cerekwicko-nieszawskie)
zwolniono z płacenia podatków (1374r. - przywilej koszycki)
Obrady sejmu walnego
Król mial początkowo wyłączne prawo do zwoływania Sejmu walnego i robił to tylko w razie potrzeby.
Od 1573r. król musiał wzoływać sejm zwykły przynajmniej raz na 2 lata miał trwać 6 tygodni
Mógł zostać przedłużony o 2 tygodnie
Król mógł od 1573r. zwoływać też sejm nadzwyczajny, zwoływany np. w przypadku wojny. Trwał on 2 tygodnie.
W I poł. XVI w. posiedzenia odbywały się raz do roku
Wyznaczano je na zimę
Przed sejmem walnym szlachta organizowała sejmiki przedsejmowe, na których wybierano posłów i spisywano dla nich instrukcje
Początkowo nie były one zobowiązujące i dopiero od XVII w. posłowie musieli ich przestrzegać.
Przebieg
Msza Św.
Sprawdzenie ważności mandatów poselskich
Wybór marszałka izby poselskiej
Wygłoszenie przez jednego z posłów mowy powitalnej na cześć króla
Obie izby rozpoczynały obrady osobno - izba poselska pod przewodnictwem marszałka, a senat władcy
Do uchwalenia wniosku nie była konieczna jednomyślność, ale konsensus
Wyniki obrad obu izb prezentowane były na wspólnym posiedzeniu, po którym zamykano sejm. Tam też spisywano konstytucje (ustawy)
1 more item...
Narodziny demokracji szlacheckiej
W XV w. sejm decydował tylko o nowych uchwalanych podatkach
Szlachcice chcieli większych kompetencji, ale król nie chciał im ich dać
Król pozyskiwał możnych poprzez nadawanie im dożywotnio królewszczyzn - ziem będących własnością monarchy
Król zastawiał też swoje dobra pod pożyczki, zaciągane np. na prowadzenie wojen, co ostatecznie umniejszało dochody państwa
Przeciwna była temu szlachta średnia
Zwiększała się rola rady królewskiej
1501r. - bezpotomnie umiera Jan Olbracht
najpoważniejszym kandydatem na władcę jest jego brat, wielki książę litewski Aleksander
Aby został wybrany, musiał poprzeć możnowładców, a więc wydał przywilej w Mielniku, który zwiększał kompetencje senatu
Senat miał decydować o:
pozbawieniu go władzy w razie gdyby łamał prawo
wyborze króla
polityce zagranicznej
Średnia szlachta i magnateria nieobsadzająca urzędów były przeciwne temu przywilejowi.
Na sejmie w Piotrkowie w 1504r. zakazano zastawiania przez władcę królewszczyzn, a ich nadawanie podporządkowano decyzji sejmu
Ustawa o inkompatibiliach
Zakaz łączenia stanowisk kanclerza i wojewody czy dwóch biskupstw
Sejm w Radomiu w 1505r.
Anulowano przywilej mielnicki
wprowadzono konstytucję
Nihil novi
Władzę ustawodawczą otrzymał cały sejm, łącznie z izbą poselską
Decyzje musiały być podejmowane za zgodą króla, senatu i izby poselskiej
Początek demokracji szlacheckiej
Narodziny ruchu egzekucyjnego
1506r. - Aleksander I umiera, królem zostaje jego brat najmłodszy syn Kazimierza Jagiellończyka - Zygmunt I (Stary)
Celem nowego władcy stało się osłabienie władzy Sejmu i wzmocnienie własnej
Jego żona Bona Sforza podjęła starania w tym celu.
Z pomocą oddanych królowi możnych, starała się przeprowadzić reformę skarbu koronnego, by zwiększyć dochody i uniezależnić się od decyzji Sejmu dotyczących podatków.
Zamierzała wprowadzić też dziedziczną władzę.
Udało jej się to w 1529r. na Sejmie w Piotkowie - ich syn, Zygmunt August został wybrany i koronowany na króla vivente rege (za życia władcy)