Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Polska gospodarka w "złotym wieku" - Coggle Diagram
Polska gospodarka w "złotym wieku"
Geneza gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej
rolnictwo - podstawa polskiej gospodarki
Na handel przeznaczano początkowo jedynie nadwyżki produkcyjne
Rozwój polskich miast u schyłku średniowiecza i wzrost liczby ludności w Europie Zachodniej spowodował wzrost popytu na zboże
Wzrost cen zboża i innych produktów rolnych
Rolnictwo jeszcze bardziej dochodowe
XV w. - na teren państwa Jagiellonów coraz silniej wkracza gospodarka towarowo - pieniężna
Polska szlachta nie mogła czerpać dochodów z zamorskich kolonii, jak jej odpowiednicy na zachodzie
Ziemia należała jednak do szlachty
Zajęła się ona opłacalną uprawą zbóż oraz hodowlą zwierząt na mięso w prywatnych majątkach - folwarkach
Na pocz. XVI w, spadła wartość pieniądza, więc wartości z umów lokacyjnych z XIV i XV w. nie miały sensu
Sprzedaż produktów rolnych przynosiła większe dochody
W XV w. Polska odzyskała dostęp do morza - umożliwiło to sprawną wymianę handlową z kupcami z państw zachodnich
Organizacja folwarków
Prywatne dobra ziemskie podzielone były na obszary użytkowane przez chłopów w zamian za daninę/czynsz i folwark prowadzony bezpośrednio przez właściciela
Od XV w. szlachta chciała eksportować produkty na rynek zewnętrznty
Właściciele chcieli powiększyć ich powierzchnię
Zagospodarowanie nieużytków, lasów i łąk
Usuwanie krnąbrnych i nieużytecznych sołtysów (statut warcki (1423r.))
Duże gospodarstwa sołeckie i ich przywileje sądownicze zostały im zabrabne
Chłopi stracili samorząd oraz sądownictwo (początkowo to sołtys ich sądził)
Nie usuwali zwykłych chłopów, ale przesuwali ich gospodarstwa na gorsze ziemie
Chłopom się to nie podobało, dlatego obawiano się że opuszczą wieś
Bardzo korzystne dla szlachty - więcej zboża
Produkcja w folwarkach była najbardziej zyskowna
Od XVI w. zaczęto podnosić pańszczyznę
Właściciele ziemscy w Polsce (w przeciwieństwie do zachodu) woleli pańszczyznę od czynszu pieniężnego
Ubożenie chłopów
1496 r. - jeden chłop rocznie mógł opuścić wieś
1520r. - władza królewska nie może się wtrącać w stosunki pan-chłop
Do połowy XVII w. gospodarka ta funkcjonowała :smiley:
Czasem powstawały wsie czynszowe, gdzie chłopi płacili gotówką za ziemię (tam osiedlali się menonici (czyli w Polsce olędrzy)
Istniały też szlacheckie i chłopskie przydomowe ogrody, gdzie uprawiano warzywa (za królową Boną - włoszczyznę)
Na własną potrzebę hodowano też zwierzęta
Hodowla była ukierunkowana na duże zyski jedynie na/w
Wielkopolsce i Pogórzu (owce)
Ukrainie, Podolu, Wołyniu (wołów)
Litwie (koni)
Istniały też tzw. monopole dworskie, czyli rzeczy, które mógł robić tylko właściciel ziemski
Użytkowanie młyna
Monopol propinacyjny
Wyłączne prawo produkcji i sprzedaży trunków
Sprzedaż soli
Miasta Rzeczypospolitej
małe, dużo mniejsze niż na zachodzie
Największe miasto - Gdańsk (50 tys. ludzi), następne o połowę mniejsze Kraków i Lwów
Miasta w małym stopniu uczestniczyły w handlu płodami rolnymi
Rzemiosło i przemysł słabo się rozwijały
W Polsce obowiązywały monopole cechowe, które ograniczały produkcję
Konkurencją było dla nich wiejskie rękodzieło, rozwijane w majątkach szlacheckich
XVI w. - lokacja wielu nowych miast, głównie na wschodzie
Niewiele różniły się one od dużych wsi
Po wojnach w XVII i XVIII w, wiele z nich przestało istnieć albo odebrano im prawa miejskie
Słaby rozwój miast brał się z tego, że szlachta nie byłą zainteresowana rozwojem miast i często blokowała zmierzające w tym kierunku inicjatywy
Handel lokalny i międzynarodowy
Lokalna wymiana towarów odbywała się na cotygodniowych targach i dorocznych jarmarkach
Przeszkoda w rozwoju handlu wewnętrznego
niejednolity system celny
Szlachta wymagała opłat za przejazd przez swoje mosty i groble
Cła pobierało państwo, miasta i osoby prywatne
nieujednolicony system wag i miar
Kupcy musieli znaleźć i ogłosić specjalistę, który potrafił je przeliczyć
XVI i XVII w. - Rzeczpospolita odgrywa ważną rolę w handlu europejskim
Eksportowano zboże, konopie, bydło, drewno, płótno lniane
80% zboża eksportowano przez Gdańsk
Wisła - najważniejszy szlak handlowy
z Wołynia i województw kijowskiego i bracławskiego przez Lwów na Śląsk - inny szlak handlowy
Woły do Niemiec
W Jarosławiu i w Brzegu koło Wrocławia organizowano 2 największe jarmarki wołowe w Europie
Kraj tranzytowy
Europa zachodnia - państwo moskiewskie
Europa zachodnia - Persja i Turcja
Towary zagraniczne były popularne w Polsce
Szlachta kupowała
Tkaniny z Włoch i Turcji
węgierskie wino
Z południa przywożono kruszec do monet
W Niemczech polscy rzemieślnicy zaopatrywali się w sukno