Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
วิธีการช่วยเหลือการพยาบาลมารดาที่ทำสูติศาสตร์หัตถการ - Coggle Diagram
วิธีการช่วยเหลือการพยาบาลมารดาที่ทำสูติศาสตร์หัตถการ
การชักนำการคลอด(Induction of labor)หมายถึง การทำให้เกิดการเจ็บครรภ์จริงก่อนที่จะเข้าสู่กระบวนการเจ็บครรภ์จริงตามธรรมชาติ
ข้อห้ามในการชักนำให้เจ็บครรภ์คลอด
ภาวะศีรษะทารกไม่ได้สัดส่วนกับช่องทางคลอด (cephalopelvic disproportion)
ทารกอยู่ในท่าผิดปกติ เช่น ท่าขวาง
ภาวะรกเกาะต่ำ (placenta previa)
ภาวะสายสะดือย้อย (prolapsed cord)
มีประวัติผ่าตัดมดลูก
มีเนื้องอกในอุ้งเชิงกรานขัดขวางการคลอด
การชักนำการคลอดโดยใช้หัตถการ (surgical induction of labor)
การเซาะแยกถุงน้ำคร่ำ คือ การสอดนิ้วเข้าไปเซาะแยกถุงน้ำคร่ำ (chorionic membrane) ออกจากปากมดลูก และ decidua ของมดลูกส่วนล่าง
การเจาะถุงน้ำคร่ำ (artificial ruptured of membrance : AROM) สูงขึ้นภายใน 15 นาทีหลังจากการทำหัตถการ การทำ AROM ในขณะที่มดลูกมี contraction อาจทำให้ amniotic fluid ทะลักออกมาเกิด
prolaped cord ได้ และต้องฟัง FHS ก่อนและหลังการเจาะทุกรายเมื่อพบว่ามี amniotic fluid ไหลออกมาควรสังเกตลักษณะ สี กลิ่น จำนวน ถ้าพบลักษณะ brownish green แสดงว่าทารกมีการ
ถ่าย meconium
ภาวะแทรกซ้อนจาการชักนำการคลอดโดยการเจาะถุงน้ำคร่ำ
ภาวะแทรกซ้อนต่อทารก
1.1 ทารกคลอดก่อนกำหนดเกิดจากการผิดพลาดในการคะเนอายุครรภ์
1.2 อันตรายต่างๆ ที่เกิดจากการเจาะถุงน้ำ เช่น ภาวะสายสะดือย้อย การติดเชื้อ การเจาะถูก เส้นเลือดที่ทอดอยู่บนถุงน้ำบริเวณที่เจาะ
ภาวะแทรกซ้อนต่อมารดา
2.1 การติดเชื้อในโพรงมดลูก
2.2 ตกเลือดก่อนคลอดจากรกลอกตัวก่อนกำหนด
การช่วยคลอดด้วยคีม (Forceps Extraction)
หมายถึง วิธีการช่วยคลอดทารกโดยการใช้คีม
หมุน ดึงศีรษะทารกจากทางช่องคลอด
หน้าที่ของคีม
Extraction ใช้คีบและดึงศีรษะทารก ออกจากช่องทางคลอดแทนแรงเบ่งของมารดา
Rotation เป็นการใช้คีมจับศีรษะทารกและหมุนให้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม แล้วจึงดึงออกมา ในกรณี occiput อยู่ขวางหรืออยู่ด้านหลัง
Compression บีบศีรษะทารก เช่น ทารกเด็กหัตบาตร (hydrocephalus) ที่ตายแล้วให้เล็กลง
Vectis เช่น ช่วยคลอดศีรษะทารกขณะผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง
ภาวะแทรกซ้อนจากการคลอดโดยใช้คีม
ภาวะแทรกซ้อนต่อมารดา
1.1 การฉีกขาดของช่องคลอด
1.2 อันตรายต่อกระเพาะปัสสาวะ
1.3 เกิดการหย่อนของกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน พังผืด จากการดึงคีมอย่างแรงการเย็บซ่อมแซมไม่ถูกต้อง มีผลให้เกิดภาวะมดลูกหย่อนในภายหลังได้
1.4 เกิดการแยกของกระดูกหัวหน่าว
1.5 การตกเลือดหลังคลอดจากการฉีกขาดของช่องทางคลอดหรือมดลูกไม่หดรัดตัว
1.6 การติดเชื้อจะเกิดในรายที่มีการฉีกขาดของช่องคลอดมาก หรือมีการตกเลือดหลังคลอด
ภาวะแทรกซ้อนต่อทารก
2.1 อันตรายต่อกระโหลกศีรษะทารก เช่น แตก ร้าว หรือยุบ
2.2 บาดเจ็บบริเวณหนังศีรษะ เช่น มีเลือดออกใต้ชั้นเยื่อหุ้มกระดูกกระโหลกศีรษะ
2.3 อันตรายต่อเส้นประสาท : เช่น เกิด facial palsy ซึ่งเป็นพยาธิสภาพของเส้นประสาทคู่ที่ 7 ทำให้ปากเปี้ยว หลับตาไม่สนิท
2.4 หูหนวก จากบาดแผลหรือมีเลือดออกในอวัยวะเกี่ยวกับการได้ยิน
2.5 กระบอกตาถูกบีบ ทำให้มีเลือดออก (retrobulba hematoma)
2.6 บาดเจ็บต่อผิวหนัง
การดูแลทารกที่ได้รับการช่วยคลอดด้วยคีม ดูแลเหมือนทารกคลอดปกติ ในกรณีทารกบางรายมีแผลถลอกบริเวณศีรษะหรือรอยช้ำบริเวณใบหน้าเนื่องจากการใช้คีม ควรอธิบายให้ผู้คลอดทราบและแนะนำว่าจะสามารถหายไปได้เองภายใน 2 -3 วัน
การคลอดด้วยเครื่องสุญญากาศ (vacuum extraction) หมายถึง การใช้เครื่องดูดสุญญากาศในการเสริมจากการรัดตัวของมดลูกในขณะเจ็บครรภ์ ร่วมกับแรงเบ่งของผู้คลอดดึงศีรษะทารกออกจากช่องคลอด โดยออกแรงดึงเฉพาะเวลาที่มดลูกหดรัดตัวเพื่อให้สามารถดำเนินการคลอดทางช่องคลอดได้อย่างปลอดภัย
ข้อบ่งชี้ในการคลอดด้วยเครื่องสุญญากาศ
ด้านมารดา
1.ศีรษะทารกต้องมี engagement แล้วคือ station ตั้งแต่ระดับ 0 ลงมา
มารดาอ่อนแรงจากการคลอดที่ยาวนานหรือแรงเบ่งไม่ดี
มารดาที่โรคประจำตัวที่ไม่ควรให้เบ่งคลอด เช่น โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง โรคปอดและโรคหัวใจ รกลอกตัวก่อนกำหนด รกเกาะต่ำ
ด้านทารก 1. การหมุนเวียนของศีรษะทารกผิดปกติ เช่น occiput posterior และ occiput transverse
ทารกอยู่ในภาวะ fetal distress ที่ไม่รุนแรง
ภาวะที่ต้องมีให้ครบก่อนการทำคลอดด้วยเครื่องดูดสุญญากาศ (condition fulfilled)
ปากมดลูกเปิดหมดไม่มีการผิดสัดส่วนระหว่างศีรษะทารกกับเชิงกรานของมารดา
ส่วนนำเป็นท่าศีรษะเข้าสู่อุ้งเชิงกรานแล้ว
ถุงน้ำคร่ำแตก
ไม่มีก้อนเนื้องอกมาขวางช่องทางคลอด
สวนปัสสาวะและอุจจาระให้ว่าง
ได้รับยาระงับความรู้สึกเฉพาะที่
ภาวะแทรกซ้อนจากการทำคลอดโดยใช้เครื่องสุญญากาศ
ภาวะแทรกซ้อนต่อมารดา 1. การฉีกขาดของปากมดลูก ช่องทางคลอด แผลฝีเย็บ
การตกเลือดหลังคลอด
ภาวะแทรกซ้อนต่อทารก
cephalhematoma
caput succedaneum
ulceration and echymosis
subgaleal hematoma ถ้าเป็นรุนแรงอาจทำให้ทารกตายได้
ภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ เช่น ทารกตัวเหลืองหลังคลอด (Neonatal jaundice) เลือดออก ในสมอง (intracranial hemorrhage) อาจะทำให้เสียชีวิตได้
ข้อควรคำนึงถึงในการช่วยคลอดด้วยเครื่องดูดสุญญากาศ
โดยทั่วไปการคลอดจะสิ้นสุดด้วยการดึงภายใน 4 ครั้ง และไม่ควรนานเกิน 20-25 นาที ถ้าใช้เวลานานกว่านี้แล้วทารกยังไม่คลอด ต้องเปลี่ยนเป็นการผ่าตัดเอาทารก ออกทางหน้าท้องแทน
การผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง (cesarean section) หมายถึง การผ่าตัดเมื่อนำเอาทารกออกจากโพรงมดลูก โดยผ่านทางรอยผ่าที่ผนัง หน้าท้อง และทารกต้องมีน้ำหนักไม่ต่ำกว่า 1,000 กรัม และรอยผ่าที่ผนังมดลูก สำหรับการผ่าตัดคลอดที่เป็นการตั้งครรภ์นอกมดลูก (ectopic pregnancy) หรือในรายมดลูกแตก ไม่ถือเป็นการทำ Cesarean section
ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง แบ่งเป็น 2 พวก ได้แก่
ข้อบ่งชี้สมบูรณ์ (absolute indication) 1.1 การคลอดติดขัด (mechanical obstruction or mechanical dystocia)
1.2 รกเกาะต่ำ (placenta previa)
1.3 กระดูกเชิงกรานหัก หรือมีความผิดปกติของช่องคลอด ซึ่งอาจเป็นโดยกำเนิดหรืออุบัติเหต
1.4 มะเร็งปากมดลูกที่พบภายหลังตั้งครรภ์ได้ 12 สัปดาห์ไปแล้ว
1.5 ตั้งครรภ์ภายหลังผ่าตัดตกแต่งช่องคลอด
ข้อบ่งชี้สัมพัทธ์ (relative indication) 2.1 มารดาที่เคยมีการผ่าตัดที่ผนังมดลูก
2.2 ตกเลือดก่อนคลอดที่อาจมีอันตรายต่อมารดาหรือทารก ถ้าให้คลอดทางช่องคลอด
2.3 โรคแทรกซ้อนทางอายุรศาสตร์ที่สำคัญ
2.4 ทารกในครรภ์อยู่ในภาวะอันตราย
2.5 ครรภ์แฝดที่ทารกไม่ได้อยู่ในท่าศีรษะเป็นส่วนนำทั้งคู่
2.6 ผู้คลอดมีประวัติคลอดยาก ทารกตาย หรือพิการจากการคลอด โดยหาสาเหตุไม่ได้
ประวัติการมีบุตรยาก (infertility)
2.7 อื่นๆ เช่น การติดเชื้อเริม (herpes) ที่อวัยวะสืบพันธุ์ในช่วงระยะใกล้คลอด
ข้อห้ามในการผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง
การผ่าตัดคลอดทางหน้าท้องในสูติศาสตร์ปัจจุบัน ไม่มีข้อห้าม แต่ไม่แนะนำให้ทำผ่าตัด เพราะจะ
ทำให้เกิดแผลเป็นบนตัวมดลูก หรืออาจเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดได้
ทารกตายในครรภ์ ยกเว้นมีข้อบ่งชี้ทางฝ่ายมารดา เช่น ตกเลือดก่อนคลอด
ทารกมีความพิการแต่กำเนิดอย่างมาก และไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้หลังคลอด (incompatible
with life)
เกิดภาวะเลือดไม่แข็งตัว แต่ถ้าจำเป็นต้องผ่าตัด ต้องแก้ไขภาวะนี้ให้ปกติเสียก่อน
การผ่าตัดท้องทำคลอดซ้ำ(repeat cesarean section / prior cesarean section) หมายถึง หญิงตั้งครรภ์ที่เคยได้รับการตัดคลอดทางหน้าท้องมาก่อน ถ้าเป็นแผลผ่าตัดมดลูกแบบ classical หรือแผลmyomcetomy ที่คล้าย classical หรือมีหลายแผลโดยทั่วไปแล้วจะนัดทำผ่าตัด
คลอดซ้ำเมื่ออายุครรภ์ประมาณ 38-39 สัปดาห์ ก่อนที่จะมีการเจ็บครรภ์เนื่องจากมีความเสี่ยงสูงต่อมดลูกแตก แต่ถ้าเป็นแผลแบบ lower segment transverse อุบัติการณ์ของมดลูกแตกจะต่ำมาก ซึ่งอาจลองให้คลอดทางช่อง (vaginal birth after cesarean section : VBAC)ได้อย่างปลอดภัย มีการตรวจสอบเกณฑ์และการดูแลที่มีประสิทธิภาพ