Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
1.2 pedagogische- en onderwijsbehoeften - Coggle Diagram
1.2 pedagogische- en onderwijsbehoeften
Universeel ontwerp
Universal Design for Learning (UDL)
ontwerpen van producten, omgevingen, programma's en diensten die door iedereen in de ruimst mogelijke zin gebruikt kunnen worden, zonder dat een aanpassing of speciaal ontwerp nodig is.
zo min mogelijk aangepast en tegen de laagste kosten
bevorderen beschikbaarheid en gebruik
onderwijs = dienst
opdracht om curricula te ontwerpen die universeel is = UDL
Wat is universeel ontwerp?
Universeel ontwerp in onderwijs
1. diversiteit als norm
systematisch verschillende opties aanbieden
leerwinst voor iedereen (benefit for all)
2. toegankelijkheid via totaalaanpak
accommodatie, inrichting en uitrusting lokaal
leermaterialen anders ontwikkelen
activiteiten anders plannen
opdrachten anders vorm geven
3. flexibel zijn met:
doelstellingen
methoden
materialen
evaluatievormen
Blijf lat hoog leggen voor iedereen
4. ontwerpt vooraf
pre-design
effectiever, relatief minder duur & stigmatiserender dan oplossingen achteraf
Wanneer universeel onderwijs?
iedereen graag leert en gemotiveerd is om te leren
iedereen begrijpt wat hij leert
iedereen actief kan tonen en toepassen wat hij leer en geleerd heeft
Elke leerling is uniek = basisgedachte UDL
3 principes
verschillende mogelijkheden voor betrokkenheid en engagement creëren (waarom)
informatie op verschillende manieren aanbieden (wat)
verschillende mogelijkheden tot actie en expressie voorzien (hoe)
blz. 13
stimuleer lln. om expert te worden in leren
gemotiveerd en doelbewust
vindingrijk en goed geïnformeerd
strategisch en doelgericht
9 richtlijnen
Is universeel ontwerp verplicht?
geen expliciete verplichting
wél verwacht zorgcontinuüm en redelijke aanpassingen voorzien die vertrekken van uitgangspunten HGW
principes UDL kunnen helpen
Waarin verschilt universeel ontwerp van differentiatie
beogen in wezen hetzelfde: alle lln. optimaal leren, wat hun verschillen ook zijn
toch andere oorsprong en andere uitgangspunten
DIFFERENTIATIE
algemene onderwijskundige benadering, stemt zich af en past zich aan aan de verschillen en uniciteit van elke leerling
brede en engere opvattingen die zekere gelaagdheid in begrip aantonen
= positief en planmatig omgaan met verschillen tussen lln. met oog op grootst mogelijke leerrendement
M-decreet
beperkt tot 'die maatregelen waarbij de school binnen gemeenschappelijk curriculum beperkte variatie aanbrengt om beter tegemoet te komen aan behoeften individuele lln.
variatie in zowel:
doelen
inhouden
instructie
werkvormen
groeperingsvormen
evaluatie
in tegenstelling tot bredere pedagogisch-didactische benadering differentiatie. Is differentiatie toch ingebed in verhoogde zorg
fase in zorgcontinuüm waar school extra zorg voorziet onder vorm van de verschillende maatregelen afgestemd op onderwijsbehoeften
voorafgaand aan fase van uitbreiding van zorg
elke school moet brede basiszorg uitbouwen
fase in zorgcontinuüm waarbij school vanuit visie op zorg ontwikkeling van alle lln. stimuleert en problemen tracht te voorkomen door KLO te bieden. lln. systematisch op te volgen en actief te werken aan verminderen van risicofactoren
UDL biedt in deze fase veel kansen
ook structurele vormen om in te spelen op verschillen
aparte klas- of niveaugroepen
verschillende onderwijsvormen
ASO
BSO
TSO
KSO
BUSO
UNIVERSEEL ONTWERP
geen
typische onderwijsbenadering
ontstond vanuit streven naar meer inclusie voor personen met een beperking in samenleving
uiterst hoge ambitie om iedereen kansen te bieden zich te ontwikkelen tot expert in leren
niet alles wat omschreven wordt als differentiatie draagt bij tot universeel ontwerp
hoopt op termijn minder differentiatie nodig
bij voorbaat voorzien wat verschillende lln. nodig hebben
differentiatie
start bij lln. die uniek is en waarbij gestreefd wordt naar onderwijs op maat.
inclusief onderwijs
vertrekt bij school die door interne aanpassingen degelijk onderwijs wil bieden aan zoveel mogelijk lln. ook aan lln. met leermoeilijkheden en beperkingen. Gaat om een onderwijskundige benadering waarbij handicap of beperking niet meer centrale uitgangspunt vormt
Waarom universeel ontwerp?
inspirerend kader om tegemoet te komen aan verschillende onderwijsbehoeften
sterke leeromgeving creëren waar iedereen zijn/haar plaats vindt
legt nadruk op positieve effect voor de groep
valkuil: focussen op tekorten en remediërend bezig blijven.
kunst: gezamenlijk doel van maken
eerlijker, komt ook tegemoet aan specifieke onderwijsbehoeften bij lln. die geen officiële diagnose of attest hebben
lat hoog blijven leggen om elke lln. kans te geven expert te worden in eigen leren
materiaal en methode hoe doelstellingen bereiken kan verschillen
hoge doelen blijven stellen
stimuleert lln. om eigen leerproces zelf in handen te nemen
aanbieden meerdere opties waarom, wat en hoe stimuleer je lln. bewust te kiezen voor optie die bij hen het beste ligt
opstap om redelijke aanpassingen te realiseren
leerkrachten proberen materialen en lessen af te stemmen
wanneer je meteen rekening houdt met diversiteit, achteraf minder aanpassingen maken
haalbaarder om tegemoet te komen aan specifieke onderwijsbehoeften
aanpassingen vlugger redelijk wanneer frequent en langdurig gebruikt
scholen bouwen zorgcontinuüm met brede basiszorg en de verschillende maatregelen
Hoe situeer je UDL in zorgcontinuüm
versterking brede basiszorg sluit aan bij idee universeel ontwerp
UDL gaat veel verder dan brede basiszorg
kader bedoelt voor alle leerlingen
kader bedoelt in alle andere fasen van zorgcontinuüm
principes blijven in elke fase toepasbaar
je past richtlijnen toe om lln. met verhoogde zorg of IAC expert in eigen leren te helpen worden
versterkt brede basiszorg voor alle lln. en is ook krachtig in andere fasen van zorgcontinuüm
Op stap met UDL
Stap 1: kies een leerinhoud of thema
thema waarmee je vertrouwd bent
kan nieuwe leerinhoud zijn
kan leerinhoud zijn waarvan je aanvoelde deze best aan te passen
kies iets dat jou uitdaagt om extra werk in te steken
neem documenten en materialen die je al beschikbaar hebt bij de hand
Stap 2: bekijk wat je al universeel ontwerpt en bepaal wat je wil aanpakken
neem 3 principes erbij en lees deze samen met de richtlijnen per principe
zet een '+' bij de richtlijnen die je spontaan al hebt toegepast bij deze leerinhoud. zo ontdek je in welke mate je al universeel ontwerpt
zet een '?' bij de richtlijnen waarvan je nog niet goed weet hoe je deze zou kunnen toepassen
zet een '!' bij de richtlijnen die jou nieuwe ideeën geven. zo ontdek je hoe je nog meer universeel kunt ontwerpen
Stap 3: betrek anderen als bondgenoot
betrek een collega, leg uit wat je bedoeling is, waarom en hoe je dit wil uitproberen
vraag bijkomende ideeën en suggesties
probeer samen na te denken over richtlijnen met vraagtekens
betrek lln. bij ontwerpen les
laat hen meedenken over mogelijke manieren om informatie aan te bieden
Stap 4: ontwerp je voorbereiding universeel
met extra aandacht voor richtlijnen en criteria met '!'
niet alle richtlijnen en criteria kunnen in één les, wel aandacht houden voor 3 principes
eerst voor lln. waarvan je diverse noden, interesses en talenten al in beeld hebt, en positieve medewerking verwacht
rekening houden met:
moment van de week
wat ter beschikking
wat doen bij nood specifiek lokaal of materiaal
groep
Stap 5: probeer ontwerp uit
voorbereiding en realiteit kunnen anders uitdraaien
niet altijd alles onder controle
durf touwtjes loslaten
Stap 6: stuur je ontwerp bij waar nodig
voor, tijdens en na 3 principes gebruiken om te bekijken in welke mate je les universeel ontworpen is
laat je lln. ook zelf meedenken voer wat hen zou kunnen helpen
neem je bij richtlijnen die moeilijker lijken, één of enkele leerlingen voor ogen die niet altijd tot leren komen
hoe zou je hen ondersteunen
kom je tegemoet aan de noden van élke lln.
noteer waarop je wil letten volgende keer
vraag feedback
baken nog scherper af waarop je volgende keer wil focussen, wat haalbaar is en wat je wil voorbehouden
probeer zoveel mogelijk opnieuw uit bij andere lln.
denk bij elke nieuwe groep na welke specifieke noden er zijn
welke richtlijnen op de voorgrond
hoe diverser de groep, hoe universeler je ontwerp
Bouwen aan een school voor iedereen
best niet één leraar, maar héél de school en héél de lessenreeks
succesfactoren
leraar
ga aan de slag, probeer uit
probeer lln. te leren kennen, ga in verbinding
stel duidelijke doelen bij elke les
zorg ervoor dat lln. doelen kennen en begrijpen
laat lln. na elke les evalueren in welke mate doelen bereikt
laat lln. nadenken over wat ze nog nodig hebben om doelen te bereiken
werk samen
binnen school
buiten de school
secundair onderwijs
buitengewoon onderwijs
geef feedback op leerproces op basis van principes en richtlijnen
leerlingbegeleiding of zorgcoördinator
gesprekken universeel benaderen
hoe bijdragen, betrokkenheid en engagement verhogen (waarom?)
in welke mate informatie op verschillende manieren aangeboden? (wat?)
hoe de kans om op verschillende manieren uit te drukken wat zij ervaren (hoe?)
overleg met anderen hoe rol opnemen in ondersteunen of coachen
universeel ontwerp beter stimuleren door duidelijk mandaat
geef feedback leerproces op basis van principes en richtlijnen
gebruik principes en richtlijnen als kijkwijzer
observeer gericht, noteer feedback
welke principes of richtlijnen wanneer toegepast
waar liggen nog bijkomende mogelijkheden?
directie, coördinator of beleidsondersteuner
bespreek richtlijnen en kijk hoe je deze kan inbedden in schoolvisie
schep randvoorwaarden die het meer haalbaar maken om lessen universeel te ontwerpen
voldoende ruimte
voldoende en goed materiaal
uurrooster dat kansen biedt om samen leeractiviteiten voor te bereiden
geven vannodige steun om nieuwe dingen uit te proberen
ga soepel om met leerplannen en handboeken
moeten een instrument worden dat werkt voor lln. én leerkracht
beleidsmaker
meer investering nodig in begeleiding leerkrachten toepassen UDL
Vlaamse overheid kan inzetten op coachingstrajecten
vooral op niveau afzonderlijke richtlijnen wetenschappelijke evidentie belangrijk om verder onderzoek te doen naar effectiviteit
actualiseren eindtermen en leerplannen principes UDL als uitgangspunt nemen
ondersteunende rol vervullen en scholen motiveren om verder in te zetten op UDL
inspectie en begeleidingsdiensten
Hoe kan je collega's coachen bij universeel ontwerpen?
inspirerend coachen
geregeld krachtig samenvatten wat je hoort/ziet
belangrijkste vaardigheid: goede verkennende vragen stellen
veelvuldig en specifiek waarderen en bekrachtigen
zelf een spiegel voorhouden
betrokken te confronteren
ruimte laten voor wat er zich aandient
uitdagen tot nieuwe mogelijkheden
