Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO -…
TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
Khái niệm, mục đích
Khái niệm: Đây là phương pháp sử dụng một cách chủ động các tác nhân gây đột biến để làm biến đổi vật chất di truyền của giống.
Mục đích: tạo những giống mới với năng suất vượt trội nhằm với đáp ứng nhu cầu thị yếu của con người
Quy trình tạo giống
Bước 2: Chọn lọc các thể đột biến có kiểu hình mong muốn: ta phải tìm cách nhận biết ra chúng trong các sinh vật bình thường cũng như các thể đột biến khác
Bước 3: Tạo ra dòng thuần chủng: cho các thể đột biến được chọn sinh sản để nhân lên thành dòng thuần
Bước 1: Xử lí mẫu vật bằng các tác nhân đột biến: với liều lượng và thời gian xử lí thích hợp nếu không sinh vật sẽ chết hay giảm khả năng sinh sản và sức sống
Một số thành tựu tạo giống bằng gây đột biến ở Việt Nam
Thực vật
Trong chọn giống thực vật, các thể đột biến có lợi sẽ được con người giữ lại và nhân giống hay dùng làm bố mẹ để lai tạo giống
VD1: sử dụng cosixin tạo ra giống nho, dưa hấu không hạt, dâu tằm VH13 3n
VD2: đột biến thân lùn ở lúa
Động vật
Rất hiếm vì cơ quan sinh sản của động vật bậc cao năm sâu trong cơ thể, chúng phản ứng rất nhạy và dễ bị chết khi xử lí các tác nhân lí hóa học.
VD: cừu đột biến 5 chân
Vi sinh vật
Phương pháp gây đột biến đặc biệt có hiệu quả với vi sinh vật
VD1: Tạo được chủng nấm penicilium đột biến có hoạt tính penicilin tăng gấp 200 lần dạng ban đầu. Tạo được chủng vi khuẩn đột biến có năng suất tổng hợp lizin cao gấp 300 lần dạng ban đầu.
VD2: Gây đột biến ở tảo lục, nấm men,... thu được những loại vi sinh vật mang màu sắc khác nhau. Cụ thể là gây đột biến tảo lục Chlorella thành tảo Rhodotorula Glutinis có màu hồng
Tác nhân
Các tác nhân đột biến thường được sử dụng:
Tác nhân vật lí: các tia UV, tia phóng xạ...
Tác nhân hóa học: 5-BU, EMS, NMS, Consixin...
Nhiệt độ: sốc nhiệt...
Đối tượng áp dụng
Thực vật: được áp dụng với hạt khô , hạt nảy mầm, hoặc đỉnh sinh trưởng của thân, cành, hay hạt phấn, bầu nhụy của hoa
Động vật: chỉ được sử dụng hạn chế ở một số nhóm động vật bậc thấp, khó áp dụng cho các nhóm động vật bậc cao
Vi sinh vật: đặc biệt hiệu quả vì tốc độ sinh sản của chúng rất nhanh nên chúng nhanh chóng tạo ra các dòng đột biến
Tạo giống bằng công nghệ tế bào
Khái niệm:
Công nghệ tế bào là một ngành kĩ thuật áp dụng phương pháp nuôi cấy mô hoặc tế bào trong môi trường dinh dưỡng nhân tạo
Tạo ra những mô, cơ quan hay cơ thể hoàn chỉnh mang đặc tính của cơ thể cho mô, tế bào.
Giai đoạn
Bước 2: Nuôi cấy tế bào trong môi trường nhân tạo để hình thành mô sẹo
Bước 3: Dùng hoocmon sinh trưởng kích thích mô sẹo phân hóa thành các cơ quan hoặc tạo thành cơ thể hoàn chỉnh.
Bước 1: Tách các tế bào từ cơ thể động vật hay thực vật
Công nghệ tế bào thực vật
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
Tiến hành
Nuôi cấy hạt phấn, noãn trên môi trường nhân tạo để hình thành các dòng (n).
Chọn lọc dòng (n) có kiểu hình mong muốn.
Lưỡng bội hóa các dòng (n) thành các dòng (2n) có tất cả các cặp gen đồng hợp tử.
Ứng dụng
Chọn ra các cây có đặc tính chống chịu hạn, lạnh, mặn, kháng thuốc diệt cỏ,…
Tạo dòng thuần chủng, tính trạng chọn lọc
Nuôi cấy TB thực vật in vitro tạo mô sẹo
Tiến hành
Nuôi cấy mô, tế bào thực vật 2n trong môi trường dinh dưỡng nhân tạo hình thành mô sẹo.
Bổ sung hoocmon kích thích sinh trưởng để phát triển thành cây hoàn chỉnh.
Ứng dụng
Nhân nhanh các giống cây có năng suất cao, chất lượng tốt, thích nghi với điều kiện sống và duy trì ưu thế lai.
Dung hợp tế bào trần
Tiến hành
Dùng enzim hoặc vi phẫu để phá bỏ thành xenlulôzơ.
Dung hợp 2 khối nhân và TBC thành 1. Cho phát triển thành cây lai xôma giống lai hữu tính.
Ứng dụng
Là hình thức lai xa, khác loài không thông qua sinh sản hữu tính nên tránh được hiện tượng bất thụ. Có thể tạo thành cây lai mang đặc tính cả 2 loài xa nhau
Chọn dòng TB xôma có biến dị
Tiến hành
Loại bỏ thành tế bào trước khi đem lai
Cho tế bào đã mất thành của 2 loài vào môi trường đặc biệt
Đưa tế bào lai vào nuôi cấy ở môi trường đặc biệt để phân chia và tái sinh thành cây lai khác loài
Ứng dụng
Tạo giống mới mang đặc điểm của 2 loài mà cách thông thường không tạo được
Công nghệ tế bào động vật
Cấy truyền phôi
Tiến hành
Lấy phôi từ động vật cho, tách thành 2 hay nhiều phần được phôi riêng biệt
Cấy các phôi vào động vật nhận và sinh con
Ứng dụng
Tạo được nhiều con có kiểu gen giống nhau, thường áp dụng đối với loài vật quý hiếm sinh sản chậm.
Nhân bản vô tính động vật
Tiến hành
Tách TB 2n của động vật cho nhân, sau đó tách tế bào trứng của một động vật khác và loại bỏ nhân
Chuyển nhân TB 2n vào tế bào trứng
Nuôi cấy trên môi trường nhân tạo
Chuyển phôi vào tử cung của con mẹ khác
Ứng dụng
Nhân nhanh giống vật nuôi quý hiếm, tạo ra các giới ĐV mang gen người nhằm cung cấp cơ quan nội tạng cho người bệnh