Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4 การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคในเด็ก โรคที่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน…

- - - - การป้องกันด่านที่ 1 จะเป็นการป้องกันที่บริเวณผิวหนังหรือเยื่อบุต่างๆ ประกอบด้วย 3 กลไก
        
        2.กลไกทางเคมี
        
        เป็นกลไกที่อาศัยสารเคมีที่ร่างกายสร้างขึ้นมาทำลายเชื้อโรค เช่น กรดในกระเพาะอาหาร สารคัดหลั่งชนิดต่างๆ จากต่อมต่างๆ กรดแลคติกและอิเลคโทรไลท์ในเหงื่อ
        
        1.กลไกทางกายภาพ
        
        เป็นกลไกที่กีดขวางไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายได้ เช่น ผิวหนัง เยื่อบุทางเดินหายใจ เยื่อบุทางเดินอาหาร รูขุมขน ต่อมเหงื่อและต่อมใต้ผิวหนังต่างๆ รวมทั้งจุลินทรีย์ประจำถิ่น
        
        3.กลไกทางพันธุกรรม
        
        เป็นกลไกซึ่งทำให้เชื้อโรคบางชนิดไม่สามารถติดเชื้อในคนบางกลุ่มได้ เช่น คนไม่สามารถติดเชื้อไข้หวัดแมว และแมวไม่สามารถติดเชื้อคางทูมจากคนได้
        
        หรือในคนที่เป็นโรค Sickle cell anemia จะมีความต้านทานต่อโรคมาลาเรีย
      - การป้องกันด่านที่ 2 เป็นการป้องกันโดยปฏิกิริยาทางเคมีระดับเซลล์
        
        ซึ่งตอบสนองทันทีที่เชื้อโรคผ่านการป้องกันด่านแรกบุกรุกเข้าสู่ร่างกายได้ ร่างกายบริเวณนั้นจะเกิดปฏิกิริยาอักเสบ (Inflammatory response)
        
        โดยมีกระบวนการกระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนย้ายเม็ดเลือดขาวจำพวก Neutrophillic granulocyte (phagocyte) ได้แก่
        
        Macrophage, Dendritic cell, Neutrophils, Eosinophils และ Monocyte ออกจากเส้นเลือดไปสู่บริเวณที่มีสิ่งแปลกปลอมและจับกินเชื้อโรค (Phagocytosis) พร้อมกับกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะ
        
        ในขณะที่ Phagocyte กำจัดสิ่งแปลกปลอม จะมีการปล่อยสารเคมีเพื่อดึงดูดเม็ดเลือดขาวเข้ามาบริเวณนั้นเพื่อกำจัดเชื้อโรค
        
        ทำให้เนื้อเยื่อบริเวณนั้นมีลักษณะ ปวด บวม แดง ร้อน เรียกว่า การอักเสบ (Inflammation)
    - - โดยมีเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกันที่สำคัญคือ B lymphocyte ซึ่งจะสร้าง Antibody และ T lymphocyte ซึ่งจะสร้าง T cells ที่สามารถสร้างการตอบสนองที่หลากหลายทั้งต่อเชื้อในเซลล์และนอกเซลล์
      - ภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะแบ่งได้เป็น 2 ชนิด ได้แก่
        
        การตอบสนองโดยการใช้สารน้ำ Humoral Immune Response
        
        เซลล์ที่รับผิดชอบในเรื่องนี้ คือ เม็ดเลือดขาวชนิด B lymphocytes เมื่อแอนติเจนที่มีโครงสร้างพอเหมาะมาจับ B lymphocytes จะเพิ่มจำนวนและเปลี่ยนแปลงเป็น Plasma cell
        
        Plasma cell จะทำการหลั่งแอนติบอดีชนิดต่างๆ ที่จำเพาะกับแอนติเจนชนิดนั้นๆ ออกมา เรียกว่า อิมมูโนโกลบูลิน หรือย่อว่า Ig ซึ่งมีอยู่ด้วยกัน 5 ชนิด คือ IgG, IgA, IgM, IgD และ IgE
        
        เป็นการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่อาศัยสารน้ำ (Humor) คือแอนติบอดี ซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในซีรั่ม
        
        การตอบสนองชนิดพึ่งเซลล์ Cell Mediated Immune Response
        
        ซึ่งจะสามารถหลั่งสาร Cytokine ต่างๆ ไปกระตุ้นเม็ดเลือดขาวทั้ง Macrophage และ Granulocytes ให้จับกินเชื้อโรคได้ดีขึ้น
        
        Cytokine บางตัวจะไปกระตุ้น B lymphocytes ที่รับรู้แอนติเจนเดียวกัน ให้มีการแบ่งตัวและเปลี่ยนแปลงไปเป็น Plasma cell สร้างแอนติบอดีที่จำเพาะกับแอนติเจนนั้น
        
        เป็นการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่อาศัยเซลล์ เมื่อจุลินทรีย์เข้ามาภายในร่างกาย เซลล์ Macrophage จะกินจุลินทรีย์เข้าไปข้างในเซลล์และเปลี่ยนเป็น Antigen Presenting Cell เพื่อกระตุ้น Helper T cell
    - - แอนติเจน หมายถึง สิ่งแปลกปลอมเมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้วกระตุ้นให้ร่างกายสร้างแอนติบอดี และแอนติเจนนั้นจะทำปฏิกิริยาจำเพาะกับแอนติบอดี ซึ่งวัคซีนก็ถือเป็นแอนติเจนอย่างหนึ่ง
      - แอนติบอดี เป็นสารจำพวกไกลโคโปรตีนที่ร่างกายสร้างขึ้นเพื่อตอบสนองการกระตุ้นของแอนติเจน แอนติบอดีนี้มีความจำเพาะเจาะจงกับแอนติเจนมาก เพราะจะทำปฏิกิริยากับแอนติเจนที่กระตุ้นให้ถูกสร้างขึ้นเท่านั้น
    - - การให้ภูมิคุ้มกันต่อโรคโดยตรงเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดโรค (Passive immunization)
        
        การเกิดภูมิคุ้มกันจากการได้รับภูมิคุ้มกันโดยตรง (Passive naturally acquired immunity) โดยที่ร่างกายไม่ได้สร้างเอง เช่น ภูมิคุ้มกันบางชนิดจะผ่านรกจากแม่ไปสู่ลูกได้
        
        การเกิดภูมิคุ้มกันจากการได้รับแอนติบอดีหรือภูมิคุ้มกันสำเร็จรูป (Passive artificially acquired immunity) คือ ได้รับซีรั่ม หรือ Gamma globulin จากคนหรือสัตว์ที่มีภูมิคุ้มกันอยู่แล้ว เช่น การฉีด Equine Rabies Immunoglobulin (ERIG) ให้กับผู้ที่ถูกสุนัขบ้ากัด
      - 1.การกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นเอง (Active immunization)
        
        การเกิดภูมิคุ้มกันภายหลังการติดเชื้อตามธรรมชาติ (Active naturally acquired immunity) คือ เมื่อร่างกายได้รับเชื้อโรคตามธรรมชาติแล้วสร้างภูมิคุ้มกันต่อโรคชนิดนั้น
        
        การเกิดภูมิคุ้มกันภายหลังการให้วัคซีน (Active artificially acquired immunity) คือ การให้วัคซีน หรือ ท็อกซอยด์ (Toxoid) เพื่อป้องกันการเกิดโรค
  - - - 1.วัคซีนที่ทำจากแบคทีเรีย หรือไวรัสทั้งตัวที่ทำให้ตายแล้ว (Whole cell vaccine หรือ Whole virion vaccine) วัคซีนที่ทำจากเชื้อแบคทีเรียมักจะทำให้เกิดปฏิกิริยาบริเวณที่ฉีด บางครั้งอาจมีไข้ร่วมด้วย อาการมักจะเริ่มหลังฉีด 3-4 ชั่วโมง และจะคงอยู่ประมาณ 1 วัน
      - 2.วัคซีนที่ทำจากบางส่วนของแบคทีเรียหรือไวรัส (Subunit vaccine หรือ Acellular vaccine) วัคซีนในกลุ่มนี้ มักมีปฏิกิริยาน้อยหลังฉีด
    - - ทำจากเชื้อที่ยังมีชีวิตอยู่แต่ทำให้ฤทธิ์อ่อนลงแล้ว เมื่อให้เข้าไปในร่างกายแล้วจะยังไม่มีปฏิกิริยาทันที
      - เช่น วัคซีนหัดจะทำให้เกิดอาการไข้ประมาณวันที่ 5 ถึงวันที่ 12 หลังฉีด ถ้าร่างกายมีภูมิคุ้มกันเดิมอยู่บ้าง เช่น ได้รับอิมมูโนโกลบุลิน อาจขัดขวางการออกฤทธิ์ของวัคซีน
    - - แต่ถ้าเคยฉีดมาแล้วหลายครั้ง หรือร่างกายมีภูมิคุ้มกันสูงอยู่ก่อนแล้ว อาจเกิดปฏิกิริยาเฉพาะที่มากขึ้น
      - ผลิตโดยนำพิษของแบคทีเรียมาทำให้หมดฤทธิ์ แต่ยังสามารถกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันได้ โดยทั่วไปเมื่อฉีดท็อกซอยด์จะมีไข้ หรือปฏิกิริยาเฉพาะที่เล็กน้อย
  - - - 3.วัคซีนเชื้อตาย ได้แก่ HB, DTP, DTP-HB, DTP-HB-Hib, dT, Tdap, JE, HPV, IPV, Influenza และ Rabies ให้เก็บในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C เท่านั้น (ห้ามแช่แข็ง) ทั้งในระดับคลังและในสถานบริการ
      - 4.น้ำยาละลายวัคซีน ห้ามแช่แข็ง
        
        ในสถานบริการ ให้เก็บในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C และวางน้ำยาละลายวัคซีนไว้ใกล้กับวัคซีนชนิดเดียวกัน
        
        ในระดับคลัง ถ้าตู้เย็นช่องธรรมดามีพื้นที่ไม่เพียงพอให้เก็บไว้นอกตู้เย็นได้ แต่ถ้าจะนำไปละลายวัคซีนผงแห้งต้องเก็บไว้ในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C ประมาณ 24 ชั่วโมงก่อนใช้
      - 2.วัคซีนเชื้อเป็นชนิดผงแห้ง ได้แก่ BCG, MMR, MR, JE และ Rota องค์การอนามัยโลกแนะนำว่า ไม่จำเป็นต้องเก็บในช่องแช่แข็ง แต่ให้เก็บในอุณหภูมิ +2°C ถึง +8°C ได้ทั้งในระดับคลังและในสถานบริการ และควรเก็บในกล่องเพื่อป้องกันแสงตลอดเวลา
      - 5.ถาดใต้ช่องแช่แข็ง ไม่ควรเก็บวัคซีน และตัวทำละลายทุกชนิด แต่สามารถเก็บ Ice-pack หรือ Gel-pack ได้
      - 1.วัคซีนโปลิโอชนิดรับประทาน (OPV) ให้เก็บไว้ที่อุณหภูมิ -15°C ถึง -25°C ทั้งในระดับคลังและในสถานบริการ
      - 6.ขวดวัคซีนที่เปิดใช้แล้ว
        
        ให้จัดเก็บในชั้นเหนือช่องแช่ผัก โดยจัดเก็บในกล่องหรือภาชนะที่สามารถวางขวดตั้งตรง เพื่อป้องกันการปนเปื้อน
        
        ทั้งนี้ให้เขียนข้อความระบุให้ชัดเจนว่าเป็นวัคซีนที่เปิดใช้แล้ว และควรวางไว้ด้านในสุดของชั้น
      - 9.วัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด ควรไว้ตรงกลางของช่องธรรมดา (Refrigerator compartment)
      - 8.วัคซีนที่ไวต่อแสง ให้ใส่ไว้ในกล่องหรือภาชนะที่ป้องกันแสง
      - 10.เทอร์โมมิเตอร์ ควรจัดไว้ตรงกลางช่องธรรมดาของตู้เย็น ชั้นเดียวกับวัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด เช่น HB, DTP-HB, DTP-HB-Hib เพื่อกำกับติดตามอุณหภูมิไม่ให้ต่ำกว่า +2°C
      - 11.ติดป้ายชื่อที่ชั้นวางวัคซีน/ภาชนะบรรจุ เพื่อป้องกันการหยิบวัคซีนผิด
      - 7.ควรจัดเก็บวัคซีนไว้ในตะกร้าโปร่ง เพื่อให้ความเย็นไหลเวียนได้ทั่วถึง
      - 12. ซองน้ำแข็ง (Ice Pack) ให้เรียงตามแนวตั้ง ให้ฝาปิดอยู่ด้านบน โดยมีช่องว่างระหว่างแผ่น ถ้าความสูงของช่องแช่แข็งไม่มากพอ ให้วางตั้งบนสันด้านข้างแทน
        *ไม่ควรวางซ้อนทับกันเป็นชั้น
  - - - 2.รอให้แห้งก่อนแทงเข็มดูดยาลงไป ตามขนาดการใช้ของวัคซีนแต่ละชนิด
      - 3.โดยคำนึงถึงเทคนิคปลอดเชื้ออย่างเคร่งครัด
      - 1.ก่อนใช้จะแกะฝาพลาสติกออก ต้องใช้สำลีแอลกอฮอล์เช็ดที่จุกยาง
    - - 1.ควรดูดน้ำยาทำละลายให้หมดขวดแล้วผสมในขวดวัคซีน
      - 2.ต้องเขย่าขวดให้แน่ใจว่าน้ำยาทำละลายกับผงวัคซีนรวมเป็นเนื้อเดียวกัน จึงค่อยนำวัคซีนมาใช้
    - - 1.ให้ดูดหมดขวดถึงแม้ว่าจะเกิน 0.5 มล. และเมื่อผสมกับผงวัคซีนอาจมีปริมาณ 0.6-0.7 มล.
      - 2.เมื่อนำวัคซีนฉีดให้ผู้รับบริการ ต้องใช้ให้หมด ไม่เช่นนั้นจะทำให้ผู้รับบริการได้รับวัคซีนไม่ครบ dose
  - - - ไข้ตัวร้อน
        
        มักเกิดหลังได้รับวัคซีนคอบตีบ บาดทะยัก ไอกรน ที่ฉีดตอนอายุ 2, 4, 6 เดือน, 1 ขวบครึ่ง และ 4 ขวบ
        
        มารดารควรเข็ดตัวลูกด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้ พาราเซตามอล อาการจะเป็น 1 - 2 วัน และจะหายไปเอง
      - คำแนะนำในการมารับวัคซีนครั้งต่อไป
        
        ในกรณีที่ไม่สามารถมาตามนัดได้ ท่านสามารถพามารับวัคซีนเพื่อกระตุ้นให้ครบไม่ว่าจะเว้นไว้ไปนานเท่าใดได้โดยไม่ต้องเริ่มต้นใหม่ แต่ไม่ควรพามาก่อนนัดเนื่องจากระยะห่างระหว่างการกระตุ้นของวัคซีนที่สั้นเกินไปจะมีผลให้ภูมิต้านทานโรคขึ้นน้อยกว่าปกติ
        
        ถ้าเด็กเคยมีประวัติแพ้ยา แพ้ไข่ไก่ หรือเคยมีอาการผิดปกติรุนแรงหลังได้รับวัคซีน เช่น ชัก ผื่น ลมพิษไข้สูงมาก ควรแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนได้รับวัคซีนครั้งต่อไป
        
        ในวันนัด ถ้าเด็กเป็นไข้ไม่สบาย ควรให้เด็กหายดีก่อนหลังจากนั้น 1 สัปดาห์จึงพามารับวัคซีน
      - ตุ่มหนอง
        
        พบหลังฉีดประมาณ 3 - 4 สัปดาห์ และตุ่มหนอง จะเป็นๆ หายๆ ประมาณ 3 - 4 สัปดาห์ เหลือเป็นรอยแผลเป็นเล็กๆ
        
        การดูแลตุ่มหนองให้ใช้สำลีสะอาดชุบน้ำต้มสุกเช็ด ห้ามบ่งหนอง
        
        มักเกิดจากการฉีดวัคซีน BCG ที่ฉีดบริเวณไหล่ซ้ายตอนแรกคลอด
      - มีไข้ ไอ มีน้ำมูก มีผื่น
        
        อาจพบหลังฉีดวัคซีนหัด หัดเยอรมัน คางทูม ประมาณ 1 สัปดาห์ โดยมากอาการมักไม่รุนแรง
      - ปวด บวม แดง ร้อน
        
        ปวด บวม แดง ร้อน บริเวณที่ฉีด เด็กอาจร้อง กวน งอแง ถ้าอาการมาก มารดาอาจให้ยาแก้ปวด และใช้ผ่าชุบน้ำเย็นประคบ
- - - - ระยะแรก : มีอาการคล้ายหวัด มีไข้ต่ำๆ ไอเสียงก้อง พบแผ่นเยื่อสีขาวบริเวณทอนซิลและลิ้นไก่
      - รายที่รุนแรง : เกิดการอุดตันของทางเดินหายใจส่วนบน กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ทำให้เสียชีวิตได้
  - - - นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ในสถานที่ที่เงียบสงบ มืด และมีอุณหภูมิที่เหมาะสมแก่การนอน
      - ดื่มน้ำมาก ๆ ทั้งน้ำเปล่า น้ำผลไม้ หรือซุป ควรระวังการเกิดภาวะขาดน้ำโดยเฉพาะในผู้ป่วยเด็ก สามารถสังเกตได้จากหลายอาการ เช่น ปากแห้ง ร้องไห้ไม่มีน้ำตา ปัสสาวะน้อยลงและมีสีเข้ม เป็นต้น
  - - - ทารกแรกเกิด : มักเริ่มมีอาการเหม่ออายุ 4-10 วัน โดยทารกจะไม่ค่อยดูดนม หน้ายิ้มแสยะ ร้องคราง มือ แขน ขาเกร็ง อาจมีชักกระตุกและหน้าเขียว
      - เด็กโต / ผู้ใหญ่ : ขากรรไกรแข็ง อ้าปากไม่ได้ คอแข็ง เกร็ง กระตุก หยุดหายใจ เสีบชีวิต
    - - กรณีทารก:เชื้อเข้าทางสายสะดือที่ตัดด้วยกรรไกร/ของมีคม ที่ไม่สะอาดรวมทั้งการพอกสายสะดือโดยเฉพาะกรณีที่มารดาไม่ได้ฉีดวัคซีนก่อนคลอด
    - - แยกผู้ป่วยไว้ในห้องแยกที่เงียบสงบ ไม่มีแสงรบกวน ระมัดระวังอย่าให้มีเสียงดังเพื่อหลีกเลี่ยงการกระตุ้นให้ผู้ป่วยชักเกร็งมากขึ้น
      - หมั่นดูแลความสุขสบายของผู้ป่วย และความสะอาดของร่างกาย โดยเฉพาะปากฟัน เพราะผู้ป่วยอ้าปากไม่ค่อยได้ จะทำให้ปากสกปรก และเป็นแหล่งสะสมของเชื้อโรคมากขึ้น
      - เมื่อผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับยาประเภท sedative ควรดูแลการให้ยา และสังเกตอาการข้างเคียงจากยาด้วย
      - ขณะที่ผู้ป่วยมีอาการชักเกร็ง ต้องระมัดระวังไม่ให้ผู้ป่วยตกเตียง
      - ระวังการกัดลิ้นโดยใช้ mouth gag ใส่ไว้ สังเกตการหายใจขณะชัก ดูแลให้ได้รับออกซิเจนอย่างเพียงพอ สังเกตอาการ ลักษณะ ระยะเวลาในการชัก
  - - - ห้ามผู้ที่ไม่ได้รับวัคซีน ไม่เคยเป็นโรคหรือไม่มี ภูมิคุ้มกัน ภูมิคุ้มกันบกพร่อง ไปสัมผัสใกล้ชิด คลุกคลีและ ดูแลผู้ที่สงสัยเป็นโรคหัด
      - รักษาตามอาการ หากพบว่ามีไข้สูงให้ยาลดไข้ ร่วมกับเช็ดตัวเพื่อลดไข้ หรือให้ยาแก้ไอที่เป็นยาขับเสมหะ
      - 1.แยกผู้ป่วยที่สงสัยเป็นโรคหัดไม่ให้คลุกคลีกับบุคคลอื่น อย่างน้อย 4 วัน หลังมีผื่น
  - - - ชนิดรุนแรงแรง : ไข้ เจ็บคอ อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ กระสับกระส่าย ปวดเมื่อย อาจมีคอแข็ง
      - ชนิดไม่รุนแรง : ไข้ต่ำ เจ็บคอ อ่อนเพลีย อาเจียน มีอาการคล้ายไข้หวัด นาน 2-4 วัน
      - อาการรุนแรง : อัมพาตของแขน ขา กระบังลม หายใจเองไม่ได้ เสียชีวิต
    - - แพทย์สามารถให้การดูแลรักษาผู้ป่วยตามอาการ เร่งการฟื้นตัวและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้เท่านั้น
      - ให้รับประทานอาหารบำรุงสุขภาพ ออกกำลังกายเบาๆ เพื่อป้องกันไม่ให้กล้ามเนื้อสูญเสียการทำงานและผิดรูปร่างไป
  - - - การรักษา : เป็นโรคที่ไม่มียาต้านไวรัส ถ้าเกิดในเด็กหรือผู้ใหญ่ที่ไม่ตั้งครรภ์ ให้รักษาตามอาการ เช่น กินยาลดไข้ เช็ดตัวลดไข้ ดื่มน้ำมากๆ พักผ่อนให้เพียงพอ
  - - - หลังจากไข้จะมีผื่นแดงเม็ดเล็กๆ ต่อมาจะกลายเป็นตุ่มน้ำใส และมากขึ้นเรื่อยๆ จะขึ้นตรงบริเวณลำตัวก่อน ลามไปที่คอ หน้า ศีรษะ แขนขา และลามไปได้ทั้งตัว
      - มีไข้อาจสูงหรือต่ำประมาณ 1-2 วัน มีอาการปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว ปวดกล้ามเนื้อ
    - - วิธีการดูแลตนเองเพื่อช่วยบรรเทาอาการของโรคอีสุกอีใส
        
        หลีกเลี่ยงการเกาแผลเนื่องจากการเกาจะสามารถทำให้เกิดแผลและทำให้แผลหายช้า และจะเพิ่มโอกาสการติดเชื้อ
        
        ผู้ป่วยควรทำการนัดพบแพทย์ หากพบว่ามีอาการไข้กินระยะเวลานานเกิน 4 วันและมีไข้ที่สูงกว่า 38.9 เซลเซียส
        
        หลีกเลี่ยงการให้ยาแอสไพรินแก่เด็กหรือวัยรุ่นที่มีโรคอีสุกอีใส เนื่องจากอาจเกิดภาวะโรคเรย์ซินโดรม
  - - - รายที่รุนแรงจะมีอาการสมองอักเสบ มีไข้สูง ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน
      - ส่วนใหญ่ไม่มีอาการ
      - ระดับความรู้สึกตัวเปลี่ยนแปลง ชักเกร็ง เสียชีวิตได้
    - - การรักษา
        
        เนื่องจากปัจจุบันยังไม่มียารักษาโรคนี้โดยเฉพาะ ดังนั้นจึงมุ่งรักษาตามอาการ และป้องกันโรคแทรกซ้อนในระยะที่มีอาการทางสมอง
      - การป้องกัน
        
        วัคซีนป้องกันโรคที่มีใช้ในประเทศไทยในปัจจุบัน เป็นวัคซีนที่ผลิตจากไวรัสที่ทำให้ตายแล้วใช้ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง
        รวม 3 ครั้ง โดย 2 ครั้งแรกฉีดห่างกัน 1 สัปดาห์ และครั้งที่ 3 ห่างจากครั้งที่ 2 นาน 1 ปี
        
        ปัจจุบันองค์การเภสัชกรรมสามารถผลิตวัคซีนได้ และกระทรวงสาธารณะสุขมีโครงการที่จะฉีดให้เด็กตั้แต่อายุ 1 ปีขึ้นไปทุกคน
        
        หลังจากที่ประเทศญี่ปุ่น จีน เกาหลี ได้ใช้วัคซีนป้องกันโรคนี้ พบว่าผู้ป่วยในประเทศดังกล่าวลดลงอย่างมาก
- - - - การดูแลผู้ป่วยโรคเอดส์เป็นการดูแลตามปัญหาในระบบต่างๆ เช่นระบบทางเดินหายใจ ระบบทางเดินอาหาร ระบบหลอดเลือด ระบบประสาท ได้แก่ การดูแลและป้องกัน การได้รับนํ้า เกลือแร่ และสารอาหารไม่เพียงพอ
      - ดังนั้น พยาบาลควรมีความรู้ความสามารถ ความเข้าใจปัญหาผู้ป่วย เพื่อให้การพยาบาลได้ดี
      - การดูแลผู้ป่วยที่มีอาการสับสน ความจำเสื่อม วิตกกังวล ซึมเศร้า เสียขวัญและกำลังใจ ตลอดจนการให้คำแนะนำในการปฏิบัติตนก่อนกลับบ้าน
      - การดูแลผู้ป่วยเอดส์เป็นสิ่งท้าทายเพราะผู้ป่วยต้องเข้าๆ ออกๆ จากโรงพยาบาลบ่อย จากการติดเชื้อในระบบต่างๆ แต่ละครั้งผู้ป่วยก็จะอ่อนแอลงทั้งทางร่างกาย และจิตใจ
    - - ระยะสงบ : ระยะนี้ของโรคเอดส์สามารถกินเวลาเป็น 10 ปี และมีเชื้อเพิ่มขึ้นในปริมาณต่ำ ทำให้ผู้ป่วยไม่แสดงอาการออกมา แต่สามารถแพร่กระจายไปสู่ผู้อื่นได้ ทำให้ยังคงต้องทานยาต้านเชื้อเพื่อไม่ให้เข้าสู่ระยะที่ 3 ของโรคเอดส์เร็วเกินไป
      - ระยะสุดท้ายหรือระยะเอดส์
        
        2.มีความเสี่ยงสูงที่จะติดโรคฉวยโอกาสซึ่งมีความแตกต่างกันไปในแต่ละคน เช่น โรคปอดอักเสบ การติดเชื้อราที่ทำให้เนื้อเยื่ออักเสบในปาก ช่องคลอด ปอด
        
        3.การติดเชื้อไวรัสที่เป็นอันตรายกับตา ก่อเป็นวัณโรค จนอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เสียชีวิตได้
        
        1.เป็นระยะที่เข้าสู่การเป็นโรคเอดส์ซึ่งภูมิคุ้มกันร่างกายของผู้ป่วยถูกทำลายไปจนต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน คือ มีเซลล์เม็ดเลือดขาว CD4 น้อยกว่า 200 cum.
      - ระยะเริ่มแรก : หรือเรียกระยะเฉียบพลัน ในระยะแรกนี้ผู้ป่วยที่ได้รับเชื้อไวรัส HIV จะมีอาการไข้ เจ็บคอ ผื่นขึ้น ต่อมน้ำเหลืองโต ซึ่งเป็นอาการตอบสนองของร่างกายจากการได้รับเชื้อ
  - - - หลังจากได้รับเชื้อไวรัสซิกา สามารถแสดงอาการได้เร็วที่สุด 3 วัน
      - ช้าที่สุด 12 วัน โดยเฉลี่ยอยู่ในช่วงประมาณ 4-7 วัน โดยอาการที่เห็นได้ชัดเจนคือในช่วง 2-5 วันแรก
    - - อาการที่พบบ่อยได้แก่ มีไข้ มักเป็นไข้ต่ำๆ มีผื่นแดงตามบริเวณลำตัวและแขนขา
      - อาจมีผื่นที่ฝ่ามือได้ เยื่อบุตาอักเสบ(ตาแดงแต่ไม่มีขี้ตา) ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ อาจมีต่อมน้ำเหลืองโต และอุจจาระร่วง
    - - การรักษา
        
        นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
        
        ผู้ป่วยดื่มน้ำมากๆ เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ
        
        รับประทานยาพาราเซตามอล ในกรณีที่เป็นไข้หรือมีอาการปวด
      - การป้องกัน
        
        เมื่ออาศัยอยู่ในบ้าน ควรใช้ผลิตภัณฑ์ป้องกันยุง ปิดประตู กางมุ้ง หรือใช้ม่านกันยุง
        
        หลีกเลี่ยงการเดินทางไปยังประเทศที่มีการระบาดของโรค หากจำเป็นต้องเดินทางควรปรึกษาแพทย์ เพื่อขอคำแนะนำในการปฏิบัติตน
        
        ป้องกันตนเองจากการโดนยุงกัดด้วยการทายากันยุง สวมผ้าสีอ่อนหรือเนื้อหนา
    - - เกิดจากการถูกยุงลายที่มีเชื้อไวรัสซิกากัด
      - การถ่ายทอดเชื้อจากมารดาสู่ทารกในครรภ์หรือระหว่างการคลอด
      - การมีเพศสัมพันธ์กับผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสซิกา
  - - - ระยะวิกฤติ : 1 ใน 3 ของผู้ป่วยที่ไข้เลือดออกจะมีอาการรุนแรง โดยผู้ป่วยในระยะนี้จะมีการรั่วของน้ำเหลืองออกจากเส้นเลือด ทำให้เกิดภาวะไหลเวียนโลหิตล้มเหลว ซึ่งมักเกิดพร้อมกับอาการไข้ที่ลดลงอย่างรวดเร็วจนนำไปสู่ภาวะช็อก
      - ระยะฟื้นตัว : ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะเข้าสู่ระยะนี้หลังจากมีไข้สูงหรือผ่านระยะวิกฤติมาแล้ว ในระยะนี้ผู้ป่วยจะมีไข้ลดลง อยากอาหารมากขึ้น ปัสสาวะมากขึ้น ความดันโลหิตกลับสู่ภาวะปกติ
      - ระยะไข้ : ผู้ป่วยในระยะนี้จะมีอาการประมาณ 3 – 7 วัน โดยผู้ป่วยมักมีอาการไข้สูงเกิน 38.5 องศาเซลเซียส ทำให้เกิดอาการชักในผู้ป่วยบางราย และยังมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ปวดศีรษะ ปวดตามตัว ปวดกระบอกตา มีอาการซึม และรับประทานอาหารได้น้อย มีผื่นแดง
    - - 1.อธิบายให้ผู้ป่วยและญาติทราบถึงสาเหตุที่ทาให้เกิดอาการเลือดออกง่าย และให้ร่วม เฝ้าระวัง
      - 2.ให้การพยาบาลด้วยความนุ่มนวล ระวังการพยาบาลที่ทาให้เลือดออกเช่น การเจาะ เลือด งดการฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ การใส่สายยางให้อาหารทางจมูก เป็นต้น
      - 3.งดการแปรงฟัน และให้ใช้SMW บ้วนปากแทน
  - - - อาจมีผื่นตามลำตัว แขนและขาได้ มักมีอาการประมาณ 2-3 วันและดีขึ้นจนหายใน 1 สัปดาห์
      - ส่วนใหญ่มีอาการไม่รุนแรง บางรายอาจมีภาวะขาดน้ำจากกินอาหารและน้ำน้อยลง
      - มีอาการไข้ เจ็บปาก น้ำลายไหล กินอาหารได้น้อย เนื่องจากมีแผลที่กระพุ้งแก้มและเพดานปาก มีผื่นเป็นจุดแดงหรือตุ่มน้ำใสที่บริเวณฝ่ามือ ฝ่าเท้า รอบก้นและอวัยวะเพศ
    - - การสัมผัสกับสารคัดหลั่ง จากจมูก ลำคอ น้ำลาย และน้ำจากตุ่มใส รวมถึงอุจจาระของผู้ป่วยที่มีเชื้ออยู่
      - สามารถติดต่อโดยอ้อมจากการสัมผัสของเล่น พื้นผิวสัมผัสที่มีการปนเปื้อนของเชื้อ
    - - คำแนะนำการดูแลเด็กโรคมือ เท้า ปาก ที่บ้าน
        
        เช็ดตัวและให้ยาลดไข้ ยาอื่นๆ ตามที่แพทย์แนะนำ
        
        ให้อาหารอ่อน ย่อยง่าย รสไม่จัด และสามารถรับประทานของเย็นได้ แยกภาชนะในการดื่มน้ำและการรับประทานอาหาร
        
        แยกเด็กป่วยให้พักอยู่บ้าน/หยุดเรียน หลีกเลี่ยงการพาเด็กป่วยไปสถานที่ชุมชนจนกว่าตุ่มหรือผื่นแห้ง ประมาณ 7-10 วัน