Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
MỘT SỐ KĨ THUẬT DẠY HỌC KHTN - Coggle Diagram
MỘT SỐ KĨ THUẬT DẠY HỌC KHTN
Kĩ thuật mảnh ghép
Khái niệm
Là hình thức học tập hợp tác kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm:
Giải quyết một nhiệm vụ phức hợp (có nhiều chủ đề)
Kích thích sự tham gia tích cực của HS
Nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác (Không chỉ hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 1 mà còn phải truyền đạt lại kết quả vòng 1 và hoàn thành nhiệm vụ
ở Vòng 2).
Cách tiến hành kĩ thuật "Các mảnh ghép"
*Vòng 1: Nhóm chuyên gia
-Hoạt động theo nhóm 3 đến 8 người [số nhóm được chia = số chủ đề x n (n =1,2,...)]
-Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, suy nghĩ về câu hỏi, chủ đề và ghi lại những ý kiến của mình.
-Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều trả lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở thành “chuyên gia” của lĩnh vực đã tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả lời của nhóm ở vòng 2.
-Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ [Ví dụ: nhóm 1: nhiệm vụ A; nhóm 2: nhiệm vụ B, nhóm 3: nhiệm vụ C, ... (có thể có nhóm cùng nhiệm vụ)]
*Vòng 2: Nhóm các mảnh ghép
-Hình thành nhóm 3 đến 6 người mới (1 – 2 người từ nhóm 1, 1 – 2 người từ nhóm 2, 1 – 2 người từ nhóm 3...)
-Các câu trả lời và thông tin của vòng 1 được các thành viên trong nhóm mới chia sẻ đầy đủ với nhau
-Khi mọi thành viên trong nhóm mới đều hiểu được tất cả nội dung ở vòng 1 thì nhiệm vụ mới sẽ được giao cho các nhóm để giải quyết
-Các nhóm mới thực hiện nhiệm vụ, trình bày và chia sẻ kết quả
Một số lưu ý với kĩ thuật "Các mảnh ghép"
Kĩ thuật này áp dụng cho hoạt động nhóm với nhiều chủ đề nhỏ trong tiết học, học sinh được chia nhóm ở vòng 1 (chuyên gia) cùng nghiên cứu một chủ đề.
Sau khi các nhóm ở vòng 1 hoàn tất công việc giáo viên hình thành nhóm mới (mảnh ghép) theo số đã đánh, có thể có nhiều số trong 1 nhóm mới. Bước này phải tiến hành một cách cẩn thận tránh làm cho học sinh ghép nhầm nhóm.
Trong điều kiện phòng học hiện nay việc ghép nhóm vòng 2 sẽ gây mất trật tự
Phiếu học tập mỗi chủ đề nên sử dụng trên giấy cùng màu có đánh số 1,2,...,n (nếu không có giấy màu có thể đánh thêm kí tự A, B, C, ... . Ví dụ A1, A2, ... An, B1, B2, ..., Bn, C1, C2, ..., Cn).
Ưu nhược điểm
Ưu điển
Đào sâu kiến thức trong từng lĩnh vực.
Phát huy hiểu biết của học sinh và giải quyết những hiểu sai.
Phát triển tinh thần làm việc theo nhóm.
Phát huy trách nhiệm của từng cá nhân.
Nhược điểm
Kết quả thảo luận phụ thuộc vào vòng thảo luận thứ nhất, nếu vòng thảo luận này không có chất lượng thì cả hoạt động sẽ không có hiệu quả.
Nếu số lượng thành viên không được tính toán kỹ sẽ dẫn đến tình trạng nhóm thừa, nhóm thiếu.
Không sử dụng được cho các nội dung thảo luận có mối quan hệ ràng buộc “Nhân – quả” với nhau.
Kỹ thuật thẻ bậc thang
Khái niệm
Là kỹ thuật dạy học tích cực mà ở đó hs sẽ xác định được thứ tự ưu tiên ý tưởng học tập và kỹ năng hợp tác, tư duy phê phán và ra quyết định
Tác dụng
-Giúp hs xác định theo thứ tự ưu tiên những ý tưởng hoặc những thông tin về vấn đề học tập
-Tạo cơ hội để hs thảo luận cho những lựa chọn theo thứ tự ưu tiên mình xác nhận
Cách tiến hành
-Hs mỗi nhóm được nhận một số thẻ
-Hs xếp các thẻ theo thứ tự quan trọng giảm dần hoặc tăng dần theo hình bậc thanh
-Hs so sánh sự khác nhau giữa các nhóm
-Mỗi nhóm có quyền đặt tổng số 5 câu hỏi cho tất cả các nhóm khác trong lớp về sự khác nhau giữa nhóm mình và nhóm khác
Lưu ý
-phải xác định số thẻ phù hợp với số hs trong nhóm, số lượng thẻ và thành viên trong các nhóm là như nhau
-Xác định thời gian phù hợp để hs hoạt động
Ưu điểm
-Phát triển các kỹ năng tư duy, thảo luận, phân tích và đặt câu hỏi cho hs
-Phát triển khả năng làm việc nhóm, tạo cơ hội cho hs được thảo luận với nhau
-Nhiệm vụ được giao theo nhóm nên tất cả thành viên trong nhóm đều phải làm việc
Nhược điểm
-Gv không tổ chức hợp lý sẽ gây mất thời gian
-Hs chưa biết cách đặt câu hỏi trọng tâm dành cho các nhóm
Kỹ thuật xương cá
Khái niệm
Là một dạng biểu kỹ thuật độ họa có dạng hình xương cá hay còn gọi là biểu đồ nguyên nhân-kết quả, là phương pháp nhận diện vấn đề và đưa ra giải pháp
Tác dụng
-Giúp hs hệ thống hoá kiến thức
-Phát triển khả năng tư duy cho hs qua việc hệ thống hoá kiến thức
-Giúp việc xác nhận nguyên nhân nhanh chóng và hiệu quả
-Dựa vào biểu đồ xương cá hs dễ nhớ được kiến thức trọng điểm của bài học
Cách tiến hành
B1:Xác định vấn đề cần quan tâm
B2:Tìm những nội đúng chính
B3: tìm những nội đúng phụ
B4: Chọn lọc và đưa ra kết luận
Lưu ý
-Cần giúp hs biết cách tóm gọn nội dung trong bài.
Kĩ thuật khăn trải bàn
Khái niệm
Kỹ thuật khăn trải bàn cũng là phương pháp dạy học tích cực tổ chức hoạt động mang tính kết hợp giữa hoạt động cá nhân với hoạt động nhóm nhằm:
• Thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh
• Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân học sinh
• Phát triển mô hình có sự tương tác giữa học sinh với nhau
Dụng cụ
Bút và giấy khổ lớn cho mỗi nhóm.
Cách thực hiện
• Giáo viên chia nhóm, phân công nhóm trưởng, thư ký và giao dụng cụ.
• Giáo viên đưa ra vấn đề cho các nhòm, từng thành viên viết ý kiến của mình vào góc của tờ giấy.
• Nhóm trưởng và thư ký sẽ tổng hợp các ý kiến và lựa chọn những ý kiến quan trọng viết vào giữa tờ giấy.
Lưu ý
Mỗi thành viên làm việc tại góc riêng của mình.
Ưu điểm
Tăng cường tính độc lập và trách nhiệm của người học.
Hạn chế
Tốn kém chi phí và khó lưu trữ, sửa chữa kết quả.
Kĩ thuật tia chớp
Khái niệm
Kỹ thuật tia chớp sẽ hu
Cách thực hiện
• Kỹ thuật có thể áp dụng tại bất cứ thời điểm nào khi các thành viên thấy cần thiết và đề nghị.
• Từng người một nói ra suy nghĩ của mình thật nhanh và ngắn gọn khoảng 1-2 câu về câu hỏi đã thoả thuận.
• Tiến hành thảo luận khi tất cả đã nói xong ý kiến.
Kĩ thuật lược đồ tư duy
Khái niệm
Phương pháp dạy học tích cực theo kỹ thuật lược đồ tư duy do Tony Buzan đề xuất từ cơ sở sinh lý thần kinh về quá trình tư duy. Kỹ thuật này là một hình thức ghi chép sử dụng màu sắc và hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý tưởng.
Dụng cụ
Bảng lớn hoặc giấy khổ lớn, bút nhiều màu, các phần mềm vẽ sơ đồ tư duy.
Cách thực hiện
• Giáo viên chia nhóm và giao chủ đề cho các nhóm
• Mỗi thành viên lần lượt kết nối ý tưởng trung tâm với ý tưởng của cá nhân để mô tả ý tưởng thông qua hình ảnh, biểu tượng hoặc một vài ký tự ngắn gọn.
Lưu ý
• Giáo viên để học sinh tự lựa chọn sơ đồ: Sơ đồ thứ bậc, sơ đồ mạng, sơ đồ chuỗi
• Giáo viên đưa câu hỏi gợi ý để các nhóm lập sơ đồ.
• Khuyến khích học sinh sử dụng biểu tượng, ký hiệu, hình ảnh và văn bản tóm tắt.
Ưu điểm
• Kỹ thuật sơ đồ tư duy giúp học sinh nắm được quá trình tổ chức thông tin, ý tưởng cũng như giải thích và kết nối thông tin với cách hiểu biết của mình.
• Thích hợp với các nội dung ôn tập, liên kết lý thuyết với thực tế.
• Phù hợp tâm lý học sinh, đơn giản, dễ hiểu.
Hạn chế
• Kỹ thuật sử dụng sơ đồ giấy khó lưu trữ, thay đổi, chỉnh sửa, tốn kém chi phí.
• Sơ đồ do giáo viên xây dựng, sau đó giảng giải cho học sinh khiến học sinh khó nhớ bài hơn học sinh tự làm.
Ví dụ: Bài 58: Nhu cầu nước thực vật (Khoa học lớp 4)
Bước 1: Xây dựng tình huống có vấn đề
Liên hệ kiến thức đã học ở bài trước HS rúc ra vấn đề: Bài trước chúng ta đã học vai trò của các yếu tố: nước,, chất khoáng, khong khí, ánh sáng đối với đời sống thực vật. Một trong những yếu tố đó thì nước vô cùng quan trọng và không thể thiếu đối với thực vật.
Mục tiêu của bài là: HS phải hiểu được:
Nhu cầu về nước của cây ở các giai đoạn phát triển khác nhau
Ứng dụng thực tế vào trồng trọt
Nhu cầu về nước của các loài thực vật khác nhau
Hoàn thiện và dự kiến cho HS các hướng giải quyết vấn đề: Trong bài học hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau quan sát, thảo luận và giải quyết vấn đề về nhu cầu nước đối với thực vật
Bước 2: Giải quyết vấn đề.
Kiến thức liên quan: Vai trò của nước và các yếu tố khác trong đời sống thực vật.
Trình bày giải pháp: Sau khi quan sát, thảo luận ta thấy được: nước có vai trò quan trọng đối với đời sống thực vật. Nhưng các loài cây khác nhau lại có nhu cầu về nước khác nhau, có cây ưa ẩm, có cây lại ư khô hạn. Hơn nữa trong những giai đoạn phát triển khác nhau lại cần những lượng nước khác nhau.
Phân tích vấn đề: Làm rõ được nhu cầu của nước đối với từng loại thực vật là khác nhau và từng giai đoạn phát triển khác nhau.Qua bài học, HS biết ứng dụng vào trồng trọt. - Nhiệm vụ cần thực hiện: Hướng dẫn HS quan sát tranh ảnh, SGK hoặc GV chuẩn bị trước và thực hiện giải quyết vấn đề, sử dụng những phương pháp kĩ thuật, suy đoán để tìm ra câu trả lời.
Nhận xét đánh giá và rút ra kết luận:
-HS: Qua bài học rút ra được kiến thức nào bổ ích và biết ứng dụng như thế nào trong đời sống thực tế.
-GV: Thấy được tính tích cực, khách quan của phương pháp qua đó tạo hứng thú học tập cho HS.
Kĩ thuật ổ bi
Khái niệm
Là một kỹ thuật dùng trong thảo luận nhóm, trong đó HS chia thành hai nhóm ngồi theo hai vòng tròn đồng tâm như hai vòng của một ổ bi và đối diện nhau để tạo điều kiện cho mỗi HS có thể nói chuyện với lần lượt các HS ở nhóm khác.
Cách thực hiện
Khi thảo luận, mỗi HS ở vòng trong sẽ trao đổi với HS đối diện ở vòng ngoài, đây là dạng đặc biệt của phương pháp luyện tập đối tác;
Sau một ít phút thì HS vòng ngoài ngồi yên, HS vòng trong chuyển chỗ theo chiều kim đồng hồ, tương tự như vòng bi quay, để luôn hình thành các nhóm đối tác mới.
Kĩ thuật tạo nhóm
Khi tổ chức cho HS hoạt động theo nhóm, GV nên sử dụng nhiều cách chia nhóm khác nhau để gây hứng thú cho HS, đồng thời tạo cơ hội cho các em được học hỏi, giao lưu với nhiều bạn khác nhau trong lớp. Dưới đây là một số cách chia nhóm:
Chia nhóm theo số điểm danh, theo các màu sắc, theo các loài hoa, các mùa trong năm,…
GV yêu cầu HS điểm danh từ 1 đến 4/5/6...(tùy theo số nhóm GV muốn có là 4,5 hay 6 nhóm,...); hoặc điểm danh theo các màu (xanh, đỏ, tím, vàng,...); hoặc điểm danh theo các loài hoa (hồng, lan, huệ, cúc,...); hay điểm danh theo các mùa (xuân, hạ, thu, đông,...)
Yêu cầu các HS có cùng một số điểm danh hoặc cùng một mầu/cùng một loài hoa/cùng một mùa sẽ vào cùng một nhóm.
Chia nhóm theo hình ghép
GV cắt một số bức hình ra thành 3/4/5... mảnh khác nhau, tùy theo số HS muốn có là 3/4/5... HS trong mỗi nhóm. Lưu ý là số bức hình cần tương ứng với số nhóm mà GV muốn có.
HS bốc ngẫu nhiên mỗi em một mảnh cắt.
HS phải tìm các bạn có các mảnh cắt phù hợp để ghép lại thành một tấm hình hoàn chỉnh.
Những HS có mảnh cắt của cùng một bức hình sẽ tạo thành một nhóm.
Chia nhóm theo sở thích
GV có thể chia HS thành các nhóm có cùng sở thích để các em có thể cùng thực hiện một công việc yêu thích hoặc biểu đạt kết quả công việc của nhóm dưới các hình thức phù hợp với sở trường của các em. Ví dụ: Nhóm Họa sĩ, Nhóm Nhà thơ, Nhóm Hùng biện,...
Chia nhóm theo tháng sinh:
Các HS có cùng tháng sinh sẽ làm thành một nhóm.
Kĩ thuật phòng tranh
Kỹ thuật phòng tranh được coi là một trong những kỹ thuật dạy học tích cực có hiệu quả cao trong tổ chức các hoạt động học cho học sinh. Nó giúp phát huy tính tích cực, chủ động tham gia và hợp tác của học sinh. Kỹ thuật này cũng có tính linh hoạt cao. Giáo viên có thể sử dụng kĩ thuật này cho hoạt động cá nhân, hoạt động cặp hoặc hoạt động nhóm.
Cách tiến hành
Giáo viên nêu câu hỏi/ vấn đề cho cả lớp hoặc cho các nhóm.
Mỗi thành viên (hoạt động cá nhân) hoặc các nhóm (hoạt động nhóm) phác hoạ những ý tưởng về cách giải quyết vấn đề trên một tờ bìa và dán lên tường xung quanh lớp học như một triển lãm tranh.
Học sinh cả lớp đi xem "triển lãm" và có thể có ý kiến bình luận hoặc bổ sung.
Cuối cùng, tất cả các phương án giải quyết được tập hợp lại và tìm phương án tối ưu. Tuy nhiên, trên thực tế, đa số giáo viên đều tiến hành bước cuối cùng dưới dạng nhận xét và chữa các lỗi phổ biến của các sản phẩm.
