Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

CẤU TẠO CỦA TỪ TIẾNG VIỆT - Coggle Diagram

- - - - TỪ GHÉP
        
        PHÂN LOẠI:
        
        GHÉP ĐẲNG LẬP
        
        Còn gọi là từ ghép tổng hợp
        
        VD: Trong xanh – Hai tiếng “Trong” và “xanh” bình đẳng nhau về nghĩa
        
        Các tiếng bình đẳng về nghĩa, về cấu tạo, về từ loại
        
        về nghĩa: quần áo => quần = áo; hoa quả ...
        
        từ loại: hoa quả (DT), học hành (ĐT), nói cười (ĐT), cao tháp (TT)
        
        về cấu tạo: quần áo, nhà cửa, sách vở, đi đứng, xanh đỏ
        
        Từ mang ý nghĩa tổng hợp, ý nghĩa khái quát VD: quần áo: Chỉ các loại trang phục nói chung; đi đứng: chỉ dáng vẻ hoạt động của con người nói chung
        
        GHÉP CHÍNH PHỤ
        
        Các tiếng không bình đẳng về nghĩa, về cấu tạo, về từ loại. Có 1 yếu tố chính và 1 yếu tố phụ. Từ ghép chính phụ có tính chất phân nghĩa, từ chính thể hiện vai trò ý nghĩa chính còn từ phụ chỉ đi theo để bổ sung ý nghĩa cho từ chính VD: Xe + đạp + điện
        
        Gồm 2 dạng:
        
        Yếu tố chính chỉ loại lớn, yếu tố phụ chỉ loại nhỏ trong loại lớn: VD: Xe đạp, xe máy, xe oto; hạt đố, hạt lạc, hạt bí...-> nằm trong hệ thống -> thường gặp ở nhóm danh từ
        
        Yếu tố chính chỉ nét nghĩa chính, yếu tố phụ chỉ sắc thái cụ thể của nét nghĩa chính: Đỏ au, đỏ ối, đò chót, đỏ lừ; trong suốt, trong ngần, trong xanh, học gạo, học lỏm, học chay, học vet.....-> hay gặp ở tính từ, động từ
        
        Ghi chú
        
        Từ ghép CP gốc Hán Việt
        
        Từ ghép chính phụ gốc Hán: *phụ trước – chính sau. Ví dụ: bạch (P) mã (C) (“bạch” là âm tiết phụ, “mã” là âm tiết chính – con ngựa trắng); học viên, giảng viên, nhân viên, sinh viên
        -> Thường gặp**
        
        Từ ghép chính phụ gốc Hán: chính trước – phụ sau. Ví dụ: đại diện (“đại” là âm tiết chính, “diện” là âm tiết phụ – thay mặt).
        
        Từ ghép CP thuần Việt
        
        Từ ghép chính phụ gốc Việt bậc 2: (âm tiết chính là từ ghép). Ví dụ: động cơ đốt trong, máy bay không người lái, xe đạp điện, hạt hướng dương…
        
        Từ ghép chính phụ gốc Việt (về cơ bản, âm tiết chính và âm tiết phụ là từ gốc Việt). -> Yếu tố chính đứng trước, phụ đứng sau -> phổ biến
        
        Từ ghép chính phụ gốc Việt bậc 1: (âm tiết chính là từ đơn). Ví dụ: hoa hồng, hoa lan, hoa phượng…
        
        Từ ghép có thể vừa là các yếu tố có nghĩa, vừa là các tiếng có hình thức ngữ âm giống nhau: Đi đứng, bờ bãi. bờ biển, hoa hồng, hương hoa, hoa huệ, mặt mũi, tóc tai, mơ mộng, tươi tốt, học hành, học hỏi, đường đất...
        
        Còn được gọi là từ ghép phân nghĩa
        
        Đặc điểm: Kết hợp với nhau dựa trên *quan hệ về nghĩa hoặc vừa âm vừa nghĩa. Các tiếng đều có nghĩa. Từ ghép có thể tạo thành từ 1 danh từ + 1 động từ, 2 động từ, 1 tính từ + danh từ….
      - TỪ LÁY
        
        Phân loại theo số lượng tiếng
        
        Láy đôi
        
        Láy hoàn toàn
        
        Giống nhau toàn bộ: xinh xinh, đỏ đỏ, xanh xanh..
        
        Chỉ khác thanh điệu: đo đỏ, trăng trắng...
        
        Khác nhau ở âm cuối (p-t; ng -c): biêng biếc; đèm đẹp...
        
        Láy bộ phận
        
        Âm đầu: Long lanh, lấp lánh...
        
        Láy vần: Lơ thơ, bơ vơ, bát ngát, lao xao...
        
        Láy ba
        
        Sát sàn sạt, khít khìn khịt, sạch sành sanh...Chỉ khác nhau về thanh điệu hoặc âm cuối
        
        Láy tư
        
        ấp a ấp úng, lúng ta lúng túng... dựa trên cơ sở của láy đôi
        
        *Đặc điểm:
        
        Kết hợp với nhau dựa trên quan hệ về âm thanh (hình thức cấu tạo từ). Ít nhất 1 tiếng bị mờ nghĩa (xinh xắn, đo đỏ, xám xịt, tươi tắn...) hoặc tất cả các tiếng đều mờ nghĩa (lấp lánh, long lanh, lóng lánh, nhóng nhánh, bủn rủn...)
        
        Biểu đạt nghĩa phong phú.
        
        Diễn tả sự giảm nhẹ của tính chất (so với nghĩa của từ hay tiếng gốc). VD: đo đỏ >< đỏ, Nhè nhẹ >< nhẹ...
        
        Diễn tả sự tăng lên, mạnh lên của tính chất: VD: cỏn con > con, sạch sành sanh > sạch
        
        Diễn tả sự lặp đi lặp lại các động tác, khiến cho từ láy có giá trị gợi hình cụ thể. VD: gật gật , rung rung, cười cười nói nói, ...
        
        Diễn tả sự đứt đoạn, không liên tục nhưng tuần hoàn. VD: lấp ló, lập loè, bập bùng, nhấp nhô, phập phồng,...
        
        Diễn tả tính chất đạt đến mức độ chuẩn mực, không chê được. VD: nhỏ nhắn, xinh xắn, tươi tắn, ngay ngắn, vuông vắn, tròn trặn,...
        
        Phân loại theo giá trị biểu đạt
        
        Từ tượng thanh:
        
        Là từ láy mô phỏng, gợi tả âm thanh trong thực tế: Mô phỏng tiếng người, tiếng của loài vật, tiếng động,...
        VD: rì rào, thì thầm, ào ào,..
        
        Từ tượng hình:
        
        Là từ láy gợi tả hình ảnh, hình dáng của người, vật; gợi tả màu sắc, mùi vị
        
        Gợi dáng dấp: lênh khênh, lè tè, tập tễnh, .
        
        Gợi tả màu sắc: chon chót, sặc sỡ, lấp lánh,...
        
        Gợi tả mùi vị: thoang thoảng, nồng nàn, ngào ngạt,...
        
        Một số từ vừa có nghĩa tượng hình, vừa có nghĩa tượng thanh, tuỳ vào văn cảnh mà ta xếp chúng vào nhóm nào. VD: làm ào ào (ào ào là từ tượng hình), thổi ào ào (ào ào là từ tượng thanh)