Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Văn bản "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" - Coggle Diagram

- - - - Kháng chiến chống Mỹ diễn ra ác liệt
      - Tác giả đang hoạt động tại tuyến đường Trường Sơn ác liệt, là tuyến đường huyết mạch để chi viện cho miền Nam.
      - Trích trong tập thơ "Vầng trăng quầng lửa"
    - - Khổ 3+4: Thái độ trước khó khăn của người lính.
      - Khổ 5+6: Tinh thần đồng chí đồng đội của người lính
      - Khổ 1+2: Tư thế và cảm nhận của người lính khi ngồi trên chiếc xe không kính
      - Khổ 7: Lòng yêu nước và ý chí giải phóng miền Nam
    - - Là một nhan đề lạ, độc đáo
      - Viết về tiểu đội xe không kính.
      - Tên bài thơ đặt cụ thể, trực tiếp như văn xuôi. Cái độc đáo đã bộc lộ ngay từ đầu nhan đề bài thơ, một nhan đề có vể như là dài và thừa.
      - Có lẽ chỉ cần viết "Tiểu đội xe không kính" nhưng hai chữ "bài thơ" nói lên cách khai thác hiện thực: không chỉ viết về những chiếc xe không kính, chỉ viết về hiện thực khốc liệt của chiến tranh mà chủ yếu là khai thác chất thơ vút lên từ hiện thực ấy, chất thơ của tuổi trẻ VN vượt lên những khác nghiệt của chiến tranh
    - - "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật đã khắc họa một hình ảnh độc đáo: những chiếc xe không kính. Qua đó, tác giả khắc họa nổi bật hình ảnh những người lính lái xe ở Trường Sơn trong thời chống Mỹ, với tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan, dũng cảm, bất chấp khó khăn nguy hiểm và ý chí chiến đầu giải phóng miền Nam..
    - - Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, có câu dài ngắn,gieo vần tiếng cuối của mỗi dòng thơ. Thể thơ này giúp cho tác giả thể hiện rõ một hồn thơ phóng khoáng, tự do. Khiến cho những câu thơ trở nên tự nhiên và đôi khi giống với một đoạn văn xuôi, môt câu chuyện kể
      - Bài thơ chủ yếu sử dụng phương pháp biểu cảm kết hợp với tự sự.Từ đó giúp cho những câu thơ trở nên giàu cảm xúcc và mềm mại hơn như đang kể chuyển. Làm mờ đi các gian lao khó khăn của cuộc chiến để từ đó nêu bật lên sự tươi vui, lạc uan và ngang tàng đậm chất lính.
      - Xuyên suốt bài thơ là giọng điệu lạc quan, tươi vui. Qua con mắt của người lính, hiện thực khốc liệt đã vơi bớt và trở nên lạc quan, lấp lánh tình yêu
      - Bài thơ sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như ẩn dụ, điệp từ, so sánh, nhân hóa.. Góp phần khiến ho câu thơ trở nên sinh động hơn, giúp người độc dễ dàng hình dung và đồng cảm.
- - - - Câu thơ mở đầu cho bài thơ là lời giải thích của người lính lái xe về "xe không kính" ngộ nghĩnh, bởi chẳng ai sản xuất mà không có kính."Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi". Điệp ngữ "không" cùng với động từ mạnh "giật, rung", tác giả đã lý giải nguyên nhân không kính của những chiếc xe. Bom đạn chiến tranh đã làm cho những chiếc xe trở nên biến dạng "không có kính", "không có đèn","không có mui xe", thùng xe có xước". Từ đó, tác giả tạo ấn tượng cho người đọc một cách cụ thể và sâu sắc về hiện thực chiến tranh khốc liệt, dữ dội, về cuộc chiến gian khổ mà người lính phải trải qua.
      - Vẻ đẹp của người lính lái xe trước hết thể hiện ở tu thế hiên ngang, ung dung, đường hoàng, tự tin và tâm hồn lãng mạn, lạc quan yêu đời:"Ung dung buồng lái ta ngồi/"Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng". Nghệ thuật đảo ngữ với từ láy "ung dung" được đảo lên đầu cấu kết hợp với điệp từ "nhìn" được nhắc đi nhắc lại, nhịp thơ 2/2/2, giợng thơ mạnh mẽ để nhấn mạnh tư thế ung dung, bình tĩnh, tự tin của người lính lái xe. Cái nhìn của các anh là cái nhìn bao quát, rộng mở "nhìn đất","nhìn trời" vừa trực diện, tập trung cao độ "nhìn thẳng".Các anh nhìn vào khó khăn, gian khổ, hy sinh mà không hề run sợ, né tránh-một bản lĩnh vững vàng.
  - - - Hai câu thơ đầu diễn tả được cảm giác về tốc độ trên chiếc xe đang lao nhanh. Xe băng qua những chặng đường cheo leo, đèo dốc, gió thả sức vào buống lái làm mắt cay xè.Ý thơ "gió vào xoa mắt đắng" là cách viết tài hoa với nghệ thuật nhân hóa và chuyển đổi cảm giác. Đây là hình ảnh thi vị. Trong thực tế, xe không kính, mọi thứ có thể va đập, quăng quật vào buồng lái những người lính cảm nhiện hiện thực đó bằng một tâm hồn trẻ trung, lãng mạn. Các anh cảm nhận gió vào như xoa dịu đôi "mắt đắng" vì thiếu ngủ --> Vậy là người lính Trường Sơn, gió táp không còn là khó khăn trở ngại, gió trở thành người bạn đồng hành, sẻ chia cùng họ. Cách viết nghệ thuật ấy thể hiện tinh thần vững vàng, sẵn sàng chấp thuận khó khăn, gian khổ của người lính trẻ.
      - Con đường chiến lược phía trước là "con đường chạy thẳng vào tim". Đó không chri là con đường mang nét nghĩa thực- con đường Trường Sơn huyền thoại, nơi những chiếc xe đang lăn bánh. HÌnh ảnh này còn mang nét nghĩa ẩn dụ. Đó là con đường chiến đấu vì chính nghĩa, vì độc lập tự do của dân tộc, con đường của ý chí, của niềm tin, khát vọng giải phóng miền Nam thống nhất đất nước- con đường CM luôn ở trong trái tim mỗi người chiến sĩ.
      - -->Những câu thơ tả thực đến từng chi tiết cùng với sự kết hợp hài hòa giữa thanh bằng-trắc, điệp ngữ "nhìn thấy" với nhịp thơ nhanh gợi ấn tượng về tiểu đội xe không kính nối đuôi nhau hành quân ra chiến trường.
      - Hai câu thơ sau nhà thơ diễn tả chính xác cái cảm giác mạnh, đột ngột của người ngồi trong buồng lái, khiến người đọc có thể hình dung đưỡ rõ ràng những ấn tượng, cảm giác ấy như chính mình đang ở trên chiếc xe không kính:"Thấy sao trời và đột ngột cánh chim/Như sa như ùa vào buống lái". Hai câu thơ với hình ảnh thơ đẹp, lãng mạn, bay bổng. Nghệ thuật liệt kê, so sánh, nói quá, điệp từ "như" được lặp lài cùng với nhịp thơ nhanh, dồn dập... tất cả thể hiện niềm tỏa sáng bất tận. Người lính trẻ mơ mộng tâm hồn đón nhận cả thế giới thiên nhiên với gió, cánh chim chiều và cả ánh sao đêm... "như sa, như ùa" vào buồng lái.
      - --> Những câu thơ cho ta thấy vẻ đẹp tâm hồn hòa hao, kiêu bạc, lãng mạn,yêu đời và bản lĩnh những người lính trẻ nơi tuyến lửa Trường Sơn năm xưa..
- - - - Hình ảnh "Bếp Hoàng Cầm": Bếp dã chiến, mang tên người anh hùng nuôi Hoàng Cầm, bếp đặt dưới lòng đất, khi hun khoi tỏa ra, địch không phát hiện được, đã thể hiện chân thực cuộc chiến và sự am hiểu đời sống chiến trường của nhà thơ.
      - Cách định nghĩa về gia đình thật lính, thật tếu, hóm hỉnh mà thật chân tình sâu sắc:"Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy". Đó là gia đình của những người lính cùng chung nhiệm vụ, lý tưởng chiến đấu. Từ "chung" được dùng rất gợi, nó gợi ra tình ảm gắn bó thân thương giữa những người lính. Chỉ cần "chung bát đũa" cùng nhau ăn một bữa cơm tại một trạm dừng chân đã khiến đọc đường hành quân của họ đã trở nên thân thiết như ruột thịt.
      - --> Như vậy, với người lính lái xe, tình đồng chí, tình đồng đội cũng như là tình nhân, giống như tình cảm ruột thịt gắn bó bền chặt, tự nhiên, chân thành. Và thực sự, họ đã trở thành những thành viên của đại gia đình người lính Trường Sơn.
      - Từ láy "chông chênh" giàu giá trị biểu cảm. "Chông chênh" gợi tả tư thế không thăng bằng, không chắc chắn, không vững chãi, gợi ra những nguy hiểm mà người lính có thể gặp phải trên đường ra tiền tuyến. Từ láy "chông chênh" còn gợi tả sự trẻ trung, tinh nghịch và bản lĩnh của người lính lái xe vận tải vẫn lăn bánh trên khắp các ngả đường mặt trận bởi tình đồng chí đã làm điểm tựa tinh thần cho họ
      - Điệp từ "lại đi, lại đi" tạo vòng quay liên tục của bánh xe lăn, cho ta thấy mặc dù hiện thực gian khổ nhưng các anh không hề chùn bước. Câu thơ "Lại đi, lại đi trời xanh thêm" với nhịp thơ 2/2/3, giọng thơ nhanh, dồn đập, sôi nổi thể hiện thái đổ hăm hở, quyết tâm của người lính lái xe, tẩt cả vì "trời xanh" phía trước. Từ "trời xanh" được biểu hiện theo hai nghĩa: Nghĩa tả thực qua khung cảnh rừng âm u, bầu trời xanh sẽ hiện ra. "Trời xanh" là ẩn dụ là màu của hòa bình, niềm tin, khát vọng, bởi vật "trời xanh thêm" đó cũng là cái đích cuối cùng của cuộc kháng chiến
      - --> Chính tình đồng chí, đồng đội đã biến thành động lực giúp các anh vượt qua khó khăn, nguy hiểm, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc thân yêu. Sức mạnh của người lính thời đại HCM là vẻ đẹp kết hợp truyền thống và hiện đại. Họ là hiện thân của CN anh hùng CM, là hình tượng đẹp nhất của TK.
    - - Mỗi ngày hành quân trên đường dài tiến vào giải phóng miền Nam, người lính gặp gỡ thêm nhiều bạn bè, đồng chí, đồng đội- những con người cùng nhiệm vụ, lý tưởng chiến đấu.
      - Từ trong bom rơi, những chiếc xe từ khắp mọi miền Tổ quốc đã họp về đây thành tiểu đội. Ho gặp nhau giữa đường rừng trong khoảnh khắc sinh tử, ô cửa kính vỡ trở thành điều kiện để họ thể hiện tình cảm
      - Câu thơ "Bắt tay nhau qua cử kính vỡ rồi" vừa chân thật, vừa ý tình sâu sắc. Không cần mở cửa xe , không cần phải xuống xe, họ cò thể ngồi trong buồng lái thoải mái, thận tiện bắt tay những đồng chí, đồng đội của mình. Cái bắt tay sao mà thân thương và ấm áp ! Phai chăng đó là cái bắt tay chào hỏi, cái bắt tay mừng vui gặp mặt, cái bắt tay truyền nhau niềm tin, sức mạnh đi qua gian khó, bù lấp những thiếu thốn vật chất của cuộc chiến
        --> Câu thơ gợi nhắc trong ta hình ảnh thơ đẹp trong bài "Đồng chí" của Chính Hữu:" Thương nhau tay nắm lấy bàn tay". Từ cái bắt tay của người lính thời chống Pháp truyên hơi ấm sẽ chia gian kổ đến cái bắt tay qua ô cửa kính của người lính chống Mỹ vẫn giữ sự gần gũi, giản dị, mộc mạc mà có gì đó mới mẻ, trẻ trung hơn. Chỉ một cử chỉ nhỏ ây thôi cũng đủ làm họ ấm lòng, vững thêm sức mạnh và niêm tin tiếp tục cuộc hành trình, làm bền chặt tình đồng chí, đồng đội
  - - - Trải quả bom qua chiến trường, những chiếc xe không chỉ "không có kính" mà còn "không có đèn", "không có mui xe ", thùng xe thì xước, méo mó. Xe đâu chỉ có vỡ kính, xe đã bị biến dạng đến trần trụi
      - Phép liệt kê, điệp ngữ "không có" từ phủ định liên tiếp nhắc lại 3 lần nhân lên những thử thách,dữ dội, khốc liệt
      - --> Hai dòng thơ ngắt làm bốn khúc như chặng gập ghềnh, khúc khuỷu của con đường đầy chông gai, bom đạn
      - "Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
        Chỉ cần trong xe có một trái tim"
        
        Những chiếc xe vận tải quân sự mang đầy thương tích như không thể hoạt động được nhưng điều kỳ diệu thay những chiếc xe ấy vẫn băng ra tiền tuyến lớn:"Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước", vì cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc thống nhất đất nước, vì tiếng gọi miền Nam-một nửa Tổ quốc yêu thương
        
        Đối lập với những cái "không có" về vật chất, phương tiện là một cái "có" về tinh thần. Câu thơ cuối bài là sự lý giải đầy bất ngờ về động lực mạnh mẽ sâu xa tạo nên sức mạnh phi thường của những chiếc xe không kính, đó là:" Chỉ cần trong xe có một trái tim"."Một trái tim là hình ảnh hoán dụ mang ý nghĩa sâu sắc gợi ra hình ảnh những người lính lái xe can trường, luôn tràn đầy niềm lạc quan, niềm tin vào tình yêu đất nước, ý chí quyết tâm giải phóng miền Nam thống nhất đất nước..
        
        Trái tim người lính cùng chiếc xe không kính trở thành một cơ thể sống mang một sức mạnh kỳ diệu không gì tàn phá, ngăn cản được. Bom đạn kẻ thù có thể làm biến dạng chiếc xe nhưng không thể đè bẹp được tinh thần, ý chí chiến đấu của những người chiến sĩ.
        
        Ẩn sau ý nghĩa trái tim cầm lái, câu thơ hướng tới người đọc về một chân lý của thời đại: Sức mạnh quyết định chiến thắng không phải là vũ khí, phương tiện... mà là con người- những con người CM với phẩm chất anh hùng
      - Câu thơ cuối trở thành nhãn tự của bài thơ, hội tụ và tỏa sáng vẻ đẹp tâm hồn người lính năm xưa.
      - --> Khổ thơ cuối cùng của bài thơ vừa nói lên được cái khốc liệt, dữ dội của chiến tranh vừa làm nổi bật vẻ đẹp phẩm chất của người lính trẻ nơi truyền lửa Trường Sơn thời chống Mỹ.
  - - - Những câu thơ dung dị, tự nhiên như văn xuôi, lời nói thường ngàym giọng điệu thản nhiên, hóm hỉnh pha chút ngang tàng cùng phép lặp cấu trúc:"Không có kính..ừ thi...","Chưa cần.." thể hiện vẻ đẹp tự tin, tính cách ngang tàng đầy chất lính
      - Gian khổ của người lính ngồi lái những chiếc xe không kính, bị "Bụi phun tóc trắng như người giâ" tác giả sử dụng hình ảnh so sánh nhấn mạng khắc nghiệt của thiên nhiên và chiến trường.
      - Các từ ngữ "phì phèo", "cười ha ha"... làm nổi bật niềm vui, tiếng cười của người lính, cất lên một cách tự nhiên giữa gian khổ, hiểm nguy của cuộc chiến đấu. Họ đã lấy cái bất biến của chiến trường sinh tủ gian khổm ác liệt. Không lùi bước trước khó khăn, người lính bằng sự sôi nổi, lạc quan đã cất cao "tiếng hát át tiếng bom"."Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha", tiếng cười sảng khoái, sự vui tính pha tinh nghịch của họ xua tan đi những hiểm nguy trên tuyến đường Trường Sơn lửa cháy, gợi cảm giác bình thản, nhẹ nhõm.
  - - - Lại một lần nữa, người đọc bắt gặp hình ảnh người lính lái xe trong vẻ ngang tàng, sẵn sàng chấp nhận mọi thử thách
      - Hoàn cảnh gian khổ cũng không làm nhụt chí của họ, không gì ngăn nổi những chiếc xe lăn bánh, không gì cản được trái tim người chiến sĩ hướng về tiền tuyến.
      - Nhiệt tình của ngườii lính CM không còn là trừu tượng nữa mà được tính bằng chặng đường cụ thể "lái trăm cây số nữa". Để vượt qua chặng đường dài trong mưa bom, bão đạn, người chiến sĩ lài xe phải đánh đổi bằng mồ hôi, xương máu, mất mát, hy sinh. Gian khổ, hiểm nguy là vậy nhưng các anh vẫn phơi phới niềm tin, tràn đầy nghị lực.
      - "Mưa ngùng gió lùa mau khô thôi" là một câu thơ khá đặc biệt. Cả dòng thơ có 7 tiếng mà có đến 6 thanh bằng diễn tả sự lâng lâng, bay bổng, cảm giác thanh thản, nhẹ nhõm trong tâm hồn. HIện thực đường hành quân với "mưa tuôn,mưa xối" không làm các anh ngần ngại, chùn bước. Trái lại trong gió mưa trong thử thách,các anh vẫn dày dạn, vững vàng, Đối với những người lính ấy, gian khổ khó khăn, mưa rừng ướt áo, mưa xối, mưa tuôn chỉ là chuyện bình thường mà thôi --> Câu thơ không chỉ miêu tả, không chỉ là sự động viên, ẩn chứa trong câu thơ ấy là một tâm hồn yêu đời, lạc quan, một tính cách trẻ trung đậm chất lính.
      - Sự lặp lại của cấu trúc thơ "Không có...ừ thì..." và kết cấu phủ định " chưa cần rửa..chưa cần thay..."ở cả khổ 3 và 4 đã biểu hiện mãnh mẽ thái độ bất châp khó khăn hiểm nguy của người lính lái xe Trường Sơn. Phải vồ cùng dũng cảm, giàu bản lĩnh, phải có sức mạnh tinh thần lớn lao thì các anh mới có thể nghĩ ra và nói như vậy giữa chiến trường ác liệt.
      - Cái tài của Phạm Tiến Duật trong đoạn thơ này là: Hai câu đầu nói về hiện thực nghiệt ngã phải chấp nhận, Hai câu sau nói lên tình thân vượt lên để chiến thắng hoàn cảnh của người lính lái xe trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.
      - --> Đọc những câu thơ này giúp ta hiểu được phần nào cuộc sống của người lính ngoài chiến trường những năm tháng đánh Mỹ. Đó là cuộc sống giản khổ trong bom đạn ác liệt nhưng tràn đầy tinh thần lạc quan, niềm vui sôi nổi, yêu đời.