Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การประเมินสุขภาพ หญิงตั้งครรภ์ - Coggle Diagram

- - - - อายุ 34 ปี เสี่ยงเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (GDM)
        
        เบาหวานขณะตั้งครรภ์
        (Gestational diabetes mellitus : GDM)
        
        พยาธิสรีรวิทยา
        
        การตั้งครรภ์ทำให้เกิดภาวะดื้อต่ออินซูลินโดยเฉพาะในช่วงกลางของการตั้งครรภ์ประมาณ 24-28 สัปดาห์หรือในช่วงปลายของไตรมาสที่ 2 ไปจนถึงไตรมาสที่ 3 ของการตั้งครรภ์ เนื่องจากไขมันในร่างกายของมารดาจะไปจับกับฮอร์โมน HPL หรือ Human placental lactogen ซึ่งสร้างมาจากรก จะทำให้เกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน ลดความทนต่อกลูโคส และทำให้มีน้ำตาลในเลือดสูง
        
        ผลกระทบ
        
        ต่อมารดา
        
        Diabetic retinopathy
        
        ความดันโลหิตสูงจากการตั้งครรภ์ (Pregnancy induced hypertension : PIH)
        
        Infection
        
        Preterm labor
        
        น้ำคร่ำมากกว่าปกติ (Polyhydramnios) จาก Fetal polyuria
        
        คลอดยาก (Dystocia)
        
        Abortion
        
        Pee-eclampsia
        
        ต่อทารกในครรภ์
        
        พิการแต่กำเนิด (Congenital abnormally)
        
        ตายในครรภ์ (Dead fetus in utero : DFIU)
        
        ทารกตัวโตมากกว่าปกติ (Macrosomia)
        
        ต่อทารกแรกเกิด
        
        Hypoglycemia
        
        หายใจลำบาก (Respiratory Distress syndrome : RDS)
        
        ขาดออกซิเจน (Birth asphyxia)
        
        อาการ
        
        ปัสสาวะมาก (Polyuria)
        
        ดื่มน้ำมาก (Polydipsia)
        
        รับประทานอาหารจุ (Polyphagia)
        
        น้ำหนักลด (Weight loss)
        
        อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ติดเชื้อง่าย
        
        การวินิจฉัย/คัดกรอง
        
        50 g GCT ถ้ามีค่าตั้งแต่ 140 mg/dL ให้ยืนยันด้วยวิธี 100 g OGTT
        
        ผิดปกติ 1 ค่า = ไม่ได้เป็น GDM
        
        ผิดปกติมากกว่า 2 ค่า = เป็นGDM
        
        แยก Type โดยวิธี FBS และ 2 hr. PPG
        
        2 more items...
        
        ปกติ
        
        นัดทำ 100 g OGTT ภายใน 1 เดือน
        
        ปัจจัยเสี่ยง
        
        อายุตั้งแต่ 30 ปี
        
        BMI ตั้งแต่ 27 kg/m2
        
        มีพ่อแม่ พี่น้องเป็นเบาหวาน
        
        แท้งมากกว่า 3 ครั้ง
        
        ครรภ์ที่แล้วเคยเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์
        
        HIV
        
        ลูกตายปริกำเนิด
        
        เคยมีประวัติตั้งครรภ์ทารกตัวโต (Macrosomia)
        
        ทารกพิการแต่กำเนิด
        
        มีความดันโลหิตสูง
        
        การรักษา
        
        คุมอาหารงดน้ำตาล , ออกกำลังกายคุมน้ำหนัก, ใช้อินซูลิน, ดูแลความสะอาดร่างกาย, สังเกตภาวะแทรกซ้อน
- - - - รับประทานอาหารให้ครบทั้ง 5 หมู่ ได้รับพลังงานอย่างเพียงพอ
        งดรับประทานอาหารที่มีน้ำตาลสูง เช่น น้ำหวานต่างๆ น้ำอัดลม โอเลี้ยง ผลไม้แช่อิ่ม ผลไม้ที่มีรสหวานจัด เช่น ทุเรียน ขนุน น้อยหน่า อ้อย ละมุด ลำไย องุ่น เพื่อป้องกันภาวะน้ำตาลในเลือดสูง ซึ่งจะทำให้เกิดอาการของโรคเบาหวานรุนแรงขึ้นได้
    - - การออกกำลังกายทำให้กลูโคสถูกนำไปใช้มากขึ้น ทำให้อินซูดินดูดซึมเร็วขึ้น และความต้องการอินซูลินลดลง ควรเริ่มออกกำลังกายในระยะเวลาสั้น แต่สม่ำเสมอ แบ่งทำวันละ 3-4 ครั้ง ครั้งละ 5-10 นาที เช่น การเดิน หรือการเดินแกว่งแขน แต่ต้องเฝ้าระวังภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ จับชีพจรก่อนและหลังการออกกำลังกายทุกครั้ง หลังการออกกำลังกายชีพจรไม่ควรเกิน 120 ครั้ง/นาที
    - - แนะนำให้มารดาเห็นถึงความสำคัญของการมาตรวจตามนัดของแพทย์ เพื่อติดตามอาการและเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นทั้งด้านมารดาเองและทารกในครรภ์
  - - - มารดาต้องได้พลังงานเพิ่มขึ้น โดยพลังงานทั้งหมดควรได้ประมาณ 2,000-2,300 กิโลแคลอรี/วัน โดยเฉพาะช่วงไตรมาสที่ 2 และ 3 ควรได้รับอาหารครบ 5 หมู่ มีมื้อหลัก 3 มื้อ เพิ่มมื้อย่อยอีก 2-3 มื้อ/วัน
        
        โปรตีน ต้องการเพิ่มขึ้นเป็น 1.5 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กก./วัน
        
        คาร์โบไฮเดรต รับประทานเท่ากับก่อนตั้งครรภ์ แต่ควรลดอาหารประเภทแป้งและน้ำตาล
        
        ไขมัน ควรรับประทานลดลงเพราะย่อยยาก อาจทำให้ท้องอืด อาหารไขมันที่ควรรับประทาน เช่น นม เพราะมีวิตามินเอ และแคลเซียม
        
        รับประทานผัก ถั่ว และผลไม้ ให้โปรตีนและวิตามินที่จำเป็นต่อร่างกาย รวมถึงช่วยการขับถ่ายอุจจาระ
        
        ดื่มน้ำวันละ 6-8 แก้ว เพื่อป้องกันอาการท้องผูก ท้องอืด
        
        เลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สารเสพติด อาหารรสจัด อาหารหมักดอง เพราะอาจท้องเสียได้ เลี่ยงคาเฟอีน
        
        หากมีอาการแพ้ท้อง คลื่นไส้อาเจียน ควรรับประทานอาหารอ่อนย่อยง่าย แบ่งเป็นหลายๆมื้อ เลี่ยงอาหารรสจัด
    - - แคลเซียมและฟอสฟอรัส
        ช่วยสร้างกระดูกและฟันของทารกในครรภ์ ป้องกันการเกิดตะคริวของมารดา
      - ธาตุเหล็ก
        เพื่อช่วยเสริมสร้างเม็ดเลือดแดง ป้องกันภาวะคลอดก่อนกำหนด ทารกโลหิตจาง น้ำหนักตัวน้อยกว่าเกณฑ์(LBW) และตายปริกำเนิด
      - กรดโฟลิคหรือโฟเลต ช่วยป้องกันความผิดปกติทางระบบประสาทของทารกในครรภ์ ป้องกันการเกิด Neural tube defect(NTD) ซึ่งจะทำให้ทารกเกิดภาวะผิดปกติ เช่น Spida bifida,Frontoethmoidal Encephalomeningocele เป็นต้น
      - ไอโอดีน
        มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการทางสมองของทารกในครรภ์ หากขาดไอโอดีนเพียงเล็กน้อย ก็อาจทำให้ทารกเสี่ยงต่อการมีพัฒนาการทางสมองไม่เต็มที่ จนทำให้เอ๋อได้
    - - ท่าที่สามารถใช้ในการร่วมเพศ
        ไตรมาสแรกและไตรมาสที่สอง ➡️ ให้สามีนอนด้านบนได้ แต่ไม่ลงน้ำหนักตัวไปที่ท้องของหญิงตั้งครรภ์
        ไตรมาสที่สาม ➡️ ท่าภรรยาอยู่ด้านบน(Woman on top), ท่า Doggy style
        เพราะไม่มีการกดทับหน้าท้องของหญิงตั้งครรภ์
      - ข้อห้าม
        
        เคยแท้งบุตรมาหลายครั้ง
        
        เคยมีประวัติคลอดก่อนกำหนด
        
        มีเลือดออกทางช่องคลอด
    - - สามารถออกกำลังกายได้ แต่อย่าหักโหม เพื่อช่วยเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหลัง หน้าท้อง อุ้งเชิงกราน และกล้ามเนื้อขา ลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ ลดการปวดหลังส่วนล่างและทำกิจกรรมต่างๆได้ดีขึ้น การออกกำลังกาย เช่น โยคะ การเดินแกว่งแขน
      - ท่าในการบริหารร่างกาย
        
        Kegal exercise : บริหารกล้ามเนื้อช่องคลอด อุ้งเชิงกราน และฝีเย็บ
        
        Tailor stretching : บริหารกล้ามเนื้อต้นขา
        
        Leg exercise บริหารกล้ามเนื้อขา สะโพก และข้อเท้า
        
        Rib cage บริหารกล้ามเนื้อต้นแขร ไหล่ หลังส่วนบน และทรวงอก
        
        Pelvic rocking บริหารกล้ามเนื้อหน้าท้อง และหลัง
        
        Calf stretching บริหารกล้ามเนื้อขา และน่อง
    - - พักผ่อนให้เพียงพอ พักผ่อนให้มากกว่าปกติ นอนตอนกลางคืน 8-10 ชั่วโมง และนอนกลางวันประมาณ
        ครึ่งถึง 1 ชั่วโมง
    - - ร่างกาย
        
        อาบน้ำชำระล้างร่างกายให้สดชื่นเสมอ อาบน้ำอุ่นช่วยบรรเทาความไม่สุขสบายจากการปวด เมื่อยกล้ามเนื้อ
      - ช่องปากและฟัน
        
        แปรงฟันบ่อยๆใช้แปรงขนนุ่มเพื่อป้องกันเหงือกอักเสบ หากพบว่าฟันผุควรรักษาในไตรมาสที่สอง เนื่องจาก ไตรมาสแรกบางรายอาจมีอาการแพ้ท้อง คลื่นไส้อาเจียนอยู่ และไตรมาสที่สามจะนอนหงาย เพื่อการรักษานานไม่ได้
      - อวัยวะสืบพันธ์
        
        ตกขาวจะมีปริมาณมาก ควรใช้น้ำและสบู่อ่อนๆทำความสะอาด และไม่ควรสวนล้างช่องคลอด เพื่อป้องกันการติดเชื้อ
    - - เลือกเสื้อผ้าหลวม ใส่สบาย ไม่รัดแน่นจนเกินไป เพื่อให้เลือดไหลเวียนได้สะดวก ไม่ใส่กางเกงรัดๆ เช่น กางเกงยีนส์ เพื่อป้องกันการอับชื้นของอวัยวะสืบพันธ์
        
        สวมรองเท้าส้นเตี้ย เพื่อลดอาการปวดหลังและปวดเอว
    - - เลี่ยงการเดินทางไกล และใช้เวลานาน
        
        นำสมุดฝากครรภ์ติดตัวไปด้วย
        
        การเดินทางโดยรถยนต์ ควรคาดเข็มขัดนิรภัยที่ใต้ท้องและอีกเส้นพาดจากสะโพกไปหัวไหล่ ไม่ควรใช้เข็มขัดพาดผ่านท้อง ควรหยุดระหว่างทางทุก 2 ชั่วโมง เพราะการนั่งท่าเดิมนานๆอาจทำให้เกิดโรคลิ่มเลือดอุดตันในเส้นเลือดดำส่วนลึก(Deep vein thrombosis) ,เส้นเลือดขอด (Varicose vein) หรือริดสีดวงได้
  - - - การเปลี่ยนแปลง
        
        ประจำเดือนขาด
        
        แพ้ท้อง จากฮอร์โมนProgesteroneเพิ่มขึ้น
        
        เต้านมขยายใหญ่ขึ้น อาจคัดเจ็บเต้านมได้
        -เหนื่อย เพลีย อยากพักมากๆ
        
        น้ำหนักตัวอาจเพิ่มขึ้น 1-2 กก.ในรายที่ไม่แพ้ท้อง
      - คำแนะนำ
        
        1.เรื่องการรับประทานอาหาร คุณแม่สามารถทานอาหารตามปกติ แต่ในรายที่มีอาการคลื่นไส้ อาเจียนควรทานอาหารอ่อน ย่อยง่าย ทานน้อย แต่บ่อยครั้ง
        
        2.ควรมาฝากครรภ์สม่ำเสมอ เพื่อให้แพทย์วินิจฉัยโรคบางอย่างที่อาจพบเจอได้ในระหว่างตั้งครรภ์ค่ะ ในระยะแรก
        
        3.การฉีดวัคซีน ในคุณแม่ที่ไม่เคยได้รับวัคซีนบาดทะยักมาก่อน ควรฉีด 3 เข็ม ห่าง 0,1,6 เดือน ส่วนวัคซีนอื่นๆ ไม่นิยมฉีดขณะตั้งครรภ์
        
        4.การมีเพศสัมพันธ์ ยังไม่มีข้อห้าม ยกเว้นในรายที่มีความเสี่ยงสูง เช่น เคยแท้งมาหลายครั้ง หรือมีเลือดออกขณะตั้งครรภ์ ควรงดการมีเพศสัมพันธ์ในไตรมาสแรก
      - อาการผิดปกติที่ควรมาพบแพทย์
        
        แพ้ท้องมากจนทานอะไรไม่ได้เลย
        
        มีเลือดออกทางช่องคลอด
        
        ปวดมากบริเวณท้องน้อย
        
        ทางเดินปัสสาวะอักเสบ ปัสสาวะขัด ปัสสาวะบ่อยไม่สุด ปัสสาวะเป็นเลือด
    - - การเปลี่ยนแปลง
        
        น้ำหนักเพิ่มขึ้น มดลูกโตขึ้น มีเส้นกลางท้อง ท้องลาย ตกขาวเยอะขึ้น ท้องอืด เป็นตะคริว
      - คำแนะนำ
        
        1.อาหาร ควรทานให้ครบ5หมู่ ลดการทานไขมัน น้ำตาล หรือแป้ง ควรเน้นผัก ผลไม้ ดื่มน้ำวันละ6-8แก้ว เพื่อป้องกันการท้องผูก เสริมธาตุเหล็ก เช่นไข่แดง ตับ ผักใบเขียว เพื่อช่วยสร้างเม็ดเลือดแดง
        
        2.ออกกำลังกาย ไม่ควรหักโหมจนเกินไป เพื่อให้ร่างกายแข็งแรง ระบบย่อยอาหารทำงานดี
        
        3.ท่านอน ควรนอนตะแคงซ้าย ขวา หรือหงายสลับกันเพื่อลดจุดกดทับ อาจเอาหมอนรองขาให้สูง เพื่อลดอาการบวมของขาได้
        
        4.การตรวจเต้านม ในบางรายอาจพบว่ามีลักษณะ สั้น บอด แบนหรือบุ๋ม จะทำให้เด็กดูดไม่ได้
      - อาการผิดปกติที่ควรมาพบแพทย์
        
        เลือดออกทางช่องคลอด
        
        ปวดท้องเป็นพักๆ
        
        ปัสสาวะบ่อย แสบขัด
        
        อาการตกขาวผิดปกติ เช่น สีเปลี่ยนไป มีกลิ่น คัน
    - - การเปลี่ยนแปลง
        
        น้ำหนักเพิ่ม ปัสสาวะบ่อย เหนื่อยง่าย ปวดหลัง เป็นตะคริว
      - คำแนะนำ
        
        1.อาหาร ควรเพิ่มจำพวกโปรตีน เนื้อสัตว์ ผักใบเขียว แคลเซียม
        
        2.การฝากครรภ์ มีการนัดตรวจบ่อยขึ้น ในไตรมาสที่สามจะมีการตรวจปัสสาวะเพื่อดูระดับน้ำตาลและโปรตีนในปัสสาวะ ติดตามอาการบวมและBlood pressure เพื่อดูว่ามีภาวะครรภ์เป็นพิษหรือไม่
        
        3.การดูแลเต้านม ในระยะ2-3เดือนก่อนคลอดจะมีสารจำพวกไขมันมาคลุมบริเวณหัวนม และลานนม ดังนั้นขณะอาบน้ำไม่ควรฟอกสบู่ที่หัวนมมากไป เพราะจะทำให้ไปชะล้างไขมัน จนสุดท้ายทำให้หัวนมแห้งและแตกง่าย
      - อาการผิดปกติที่ควรมาพบแพทย์
        
        ท้องแข็ง เจ็บครรภ์ทุก5-10นาที มีมูกเลือดหรือเลือดสดๆออกทางช่องคลอด มีน้ำเดิน ลูกดิ้นน้อย หรือมีอาการปวดศีรษะ ตาพร่ามัว จุกแน่นลิ้นปี่
  - - - เมื่ออายุครรภ์เข้าเดือนที่ 2 เริ่มให้มารดาลูบท้องได้ เนื่องจากทารกเริ่มรับรู้สัมผัสทางกาย จะทำให้ มรกรู้สึกถึวแรงสั่นสะเทือน ช่วยกระตุ้นระบบประสาทและสมองส่วนรับรู้ความรู้สึก
        ให้มารดาส่งเสียงทักทายลูกน้อยในครรภ์ แม่จะมีความสุขและจะหลั่งสารเอนโรฟินหรือสารแห่งความสุขออกมา ถ่ายทอดไปยังสะดือ ไปสู่ทารกในครรภ์ ซึ่งเป็นผลทำให้ลูกน้อยเป็นเด็กอารมณ์ดี เลี้ยงง่าย
    - - ทารกในครรภ์จะเริ่มได้ยินเสียงประมาณ 20 สัปดาห์ ก็ให้มารดาเล่านิทานให้ฟัง เปิดเพลงเบาๆ ชวนสามีมาพูดคุยกับลูกในท้อง
    - - เมื่ออายครรภ์ได้ 7 เดือน ทารกในครรภ์เริ่มมีพัฒนาการทางสายตา สามารถลืมตา กระพริบตาได้ รับรู้แสง เห็นแสง เพราะฉะนั้นควรแนะนำให้มารดานำไฟฉายมาส่องที่ท้อง อาจจะเป็นการส่องแบบกระพริบ ส่องวน ส่องจากซ้ายไปขวา หรือขวาไปซ้าย เพื่อให้ทารกในครรภ์มีการกลอกตา จะช่วยเพิ่มเส้นใยสมองและทำให้พัฒนาการทางสมองดีขึ้น
- - - - มารดามีภาวะซีด
        (Anemia)
        
        ซีดจากการขาดสารอาหาร
        
        ขาดกรดโฟลิก
        
        อาการและอาการแสดง : ในไตรมาส2,3 จะมีอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ซึม
        
        การวินิจฉัย
        
        Hb 3-5 g/dL
        
        เสมียร์เม็ดเลือดแดงพบว่ามีขนาดใหญ่
        
        Serum homocysteine สูง โฟเลตในเลือดปกติ
        
        ค่า MCV > 100 fL
        
        ผลกระทบ
        
        มารดา ;
        ซีด คลื่นไส้ อ่อนเพลีย แท้งเอง รกลอกตัวก่อนกำหนด
        
        ทารก ;
        มีความผิดปกติของท่อประสาท พิการแต่กำเนิด
        
        ขาดธาตุเหล็ก
        
        สาเหตุเกิดจากได้รับสารอาหารที่มีธาตุเหล็กไม่เพียงพอ เสียเลือดเรื้อรัง มีพยาธิปากขอในกระเพาะอาหาร
        
        การวินิจฉัย ;
        
        ตรวจร่างกายพบเบื่อบุตาขาวซีด ปลายมือปลายเท้าซีด อ่อนเพลีย
        
        ตรวจผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ (CBC) = Hb < 11 g/dL, Hct < 33% ,MCV < 80 fL ,เม็ดเลือดแดงเล็กและสีจาง
        
        ผลกระทบ
        
        ต่อมารดา ;
        แท้ง คลอดก่อนกำหนด คลอดทารกมีน้ำหนักน้อย ตายปริกำเนิด
        
        ต่อทารก ;
        ทารกได้รับออกซิเจนลดลง ทารกตายในครรภ์ น้ำหนักตัวน้อย
        
        ซีดจากการถ่ายทอดทางพันธุกรรม
        
        ธาลัสซีเมีย
        
        ตรวจคัดกรองจากผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ คือ MCV, DCIP หากมารดาตรวจแล้วมีค่าใดค่าหนึ่งผิดปกติ ให้สามีตรวจ MCV, DCIP ด้วย หากมีค่าผิดปกติ ให้ตรวจ Hb typing เพื่อหา Major thalassemia หากตรวจพบ ให้ปรึกาากับแพทย์เพื่อทำแท้งก่อนอายุครรภ์ 24 สัปดาห์
        
        คำแนะนำ
        
        รับประทานอาหารครบ 5 หมู่
        
        เน้นการรับประทานอาหารพวกกรดโฟลิก เช่น ผักใบเขียว ถั่ว
        
        พีกผ่อนให้เพียงพอ
        
        รักษาความสะอาดโดยเฉพาะฟัน
        
        ไม่ออกกำลังกายหักโหม
  - - - ตรวจ 50 g Glucose Challenge Test(GCT) ซ้ำอีกครั้งตอนอายุครรภ์ 24-28 สัปดาห์