Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ระบบต่อมไร้ท่อ Endocrine System - Coggle Diagram
ระบบต่อมไร้ท่อ Endocrine System
บทนำระบบต่อมไร้ท่อ
(Introduction to Endocrinology)
ระบบที่ควบคุมการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย และควบคุมกระบวนการต่างๆ โดยอาศัยการสื่อสารระหว่างเซลล์(Cell to cell communication)
สารเคมีที่ร่างกายสร้างขึ้นมา เรียกว่า ฮอร์โมน (Hormone)
บทบาทหน้าที่
ควบคุมการทำงานของระบบต่างๆในร่างกาย
ควบคุมการเจริญเติบโต ,เมทาบอลิซึม ,และการพัฒนาของเซลล์
ควบคุมสมดุลของน้ำ ,เกลือแร่ ,และอิเล็กทรอไลท์ต่างๆ
ควบคุมการทำงานของระบบสืบพันธ์ุทั้งในภาวะปกติ ,ตั้งครรภ์ ,และหลังคลอด
การสังเคราะห์ฮอร์โมน(hormone synthesis)
เปปไทด์และโปรตีนฮอร์โมน (Peptides and Protein Hormones)
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของกรดอะมิโนหลายตัวที่เชื่อมติดกัน
ด้วยพันธะเคมี(Modification of multiple amino acids)
กระบวนการสังเคราะห์เหมือนกันกับโปรตีนชนิดอื่นๆในร่างกาย
เอมีนฮอร์โมน (Amine Hormones)
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของกรดอะมิโน
(Modification of amino acids)
องค์ประกอบหลัก กรดอะมิโน Tryptophan หรือ Tyrosine
สเตียรอยด์ฮอร์โมน
(Steroid Hormones)
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของไขมันชนิดคอเลสเตอรอล
(Modification of lipid cholesterol)
การควบคุมการหลั่ง ของฮอร์โมน (Regulation of hormone secretion)
คุณสมบัติของสรีรวิทยาของฮอร์โมน (Hormone physiology features)
การสังเคราะห์ (Synthesis)
การขนส่ง (Transport)
การจับกับตัวรับ (Receptor binding)
การตอบสนอง (Effects)
ชนิดและการทำงานของฮอร์โมนต่อมใต้สมอง
(Pituitary hormones and their control by Hypothalamus)
ฮอร์โมนต่อมใต้สมองจาก Pituitary Gland และ Hypothalamus
ต่อมใต้สมอง (Pituitary Gland) หรือ Hypophysisจัดเป็ นส่วนหนึ่งของ Diencephalon
มีลักษณะเป็นต่อมรูปไข่มีสีน้ำตาลแดง
ต่อมนี้ถูกเชื่อมอยู่กับส่วนของHypothalamus โดยอาศัยก้าน Infundibulum (Pituitary stalk)
ต่อมใต้สมองส่วนหน้า (Anterior pituitary)
• Adenohypophysis
• ฮอร์โมนกระตุ้นการเจริญเติบโต Growth hormone (GH)
Protein hormone
กระตุ้นการทำงานต่างๆที่ส่งผลต่อการเจริญเติบโตของเซลล์ร่างกาย
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย >>เซลล์ไขมัน ,กระดูก ,กล้ามเนื้อ ,ประสาท ,ภูมิคุ้มกัน ,กระดูก และตับ
โรคที่เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมนการเจริญเติบโต (Growth hormone and its disorders)
GH↑ → Gigantism
พบในเด็กเล็กเนื่องจากการหลั่งของ GH มากกว่าปกติ ทำให้ร่างกายมีรูปร่างสูงใหญ่กว่าปกติ
GH↑ → Acromegaly
เกิดความผิดปกติของกระดูกตามบริเวณใบหน้า นิ้วมือ นิ้วเท้า มีขนาดใหญ่กว่าปกติ
GH↓ → Pituitary dwarfism
พบในวัยเด็ก เนื่องจากการขาด GH ทำให้
ร่างกายเตี้ยแคระ
• ฮอร์โมนกระตุ้นต่อมน้ำนมProlactin (PRL)
Peptide hormone
กระตุ้นการเจริญเติบโตและควบคุมการทำงานของต่อมน้ำนม เพื่อให้มีการสร้างน้ำนม(Lactation)
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>>ต่อมน้ำนม(Mammary glands)
• ฮอร์โมนกระตุ้นต่อมหมวกไต Adrenocorticotropin (ACTH)/Corticotropin
Peptide hormone
กระตุ้นการเจริญเติบโตและควบคุมการทำงานของต่อมหมวกไต
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>> ต่อมหมวกไตชั้นนอก(Adrenal cortex)
• ฮอร์โมนกระตุ้นต่อมไทรอยด์Thyroid-stimulating hormone (TSH)/Thyrotropin
Glycoprotein hormone
กระตุ้นการทำงานและการเจริญเติบโตของต่อมไทรอยด์
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>> ต่อมไทรอยด์
• ฮอร์โมนเพศ Follicle stimulating hormonr (FSH)
Glycoprotein hormone
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>>เพศชาย Sertoli cells →Spermatogenesis เพศหญิง>> Follicle →Follicular growth
เพศชาย กระตุ้นการเจริญของอสุจิภายในอัณฑะ ทำให้มีการสร้างอสุจิ
เพศหญิง กระตุ้นการเจริญของไข่ในรังไข่ ทำให้มีการพัฒนาไข่ให้สมบูรณ์
• ฮอร์โมนเพศ Luteinizing hotmone (LH)
Glycoprotein hormone
เพศชาย กระตุ้นการสังเคราะห์ฮอร์โมน Testosterone
เพศหญิง กระตุ้นการสังเคราะห์ฮอร์โมน Estrogen และการเจริญเติบโตของไข่ ทำให้ไข่สุก และมีการตกไข่
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>> เพศชาย Interstitial cells/Leydig cells →Testosterone production เพศหญิง Follicle →Estrogen production →Ovulation
• Interstitial cell-stimulating hormone (ICSH)
ฮอร์โมนกระตุ้นเซลล์เม็ดสี(Melanocyte-stimulating hormone, MSH)
Peptide hormone
กระตุ้นการสร้างเม็ดสีเมลานินที่ผิวหนัง(Melanogenesis)
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>> เซลล์เมลาโนไซต์(Melanocytes)
ต่อมใต้สมองส่วนหลัง (Posterior pituitary)
ฮอร์โมนออกซิโทซิน (Oxytocin)
Peptide hormone
มีผลโดยตรงที่กล้ามเนื้อเรียบของมดลูกและเต้านม โดยกระตุ้นการหลั่งน้ำนม ,กระตุ้นการคลอด การกระตุ้นที่สำคัญคือ การดูดนม(sucking reflex) การแตะสัมผัส ด้านจิตใจ
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>> กล้ามเนื้อมดลูกและกล้ามเนื้อรอบๆ
ฮอร์โมนควบคุมสมดุลน้ำในร่างกาย (Antidiuretic Hormone ,ADH)
Peptide hormone
กระตุ้นการดูดน้ำกลับ เพื่อรักษาสมดุลของน้ำ
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>> ท่อไตรวม(collecting duct)
ชนิดและการทำงานของฮอร์โมนไทรอยด์
(Thyroid hormones)
กลุ่มเซลล์ที่จัดตัวเป็นรูปผีเสื้อ
(A butterfly-shaped organ
Follicular cell บรรจุสารที่เรียกว่า colloid หลั่งฮอร์โมน thyroxine (T4) และTri-iodothyronine(T3)
ต่อมไทรอยด์ (Thyroid gland)
Amine hormone
1.Thyroxin หรือ Tetra-iodothyronine (T4)
2.Tri-iodothyronine (T3)
ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย
ควบคุมอัตราการเผาผลาญสารอาหารต่างๆในร่างกาย(Basal metabolic rate)
ควบคุมอุณหภูมิกาย
แคลซิโทนิน (Calcitonin)
Peptide hormone
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>>Parathyroid glands, Kidneys, Bone, GI tract
ลดระดับแคลเซียมในเลือด
โรคที่เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมนไทรอยด์ (Thyroid hormone and its disorders)
Iodine↓ → Iodine Deficiency
โรคคอพอก (Goiter) เป็นภาวะที่มีการโตขึ้นของต่อมไทรอยด์
T3, T4 ↓ → Hypothyroidism
ภาวะที่ต่อมไทรอยด์ทำงานลดลงทำให้การเผาผลาญของร่างกายน้อยลง
T3, T4 ↑ → Hyperthyroidism
ภาวะที่ต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกินไปทำให้การเผาผลาญของร่างกายเพิ่มขึ้น
ต่อมพาราไทรอยด์ (Parathyroid gland)
ฮอร์โมนพาราไทรอยด์ (Parathyroid hormone, PTH)
Peptide hormone
เพิ่มระดับแคลเซียมในเลือด
เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย>>Kidneys, Bone, GI tract
ต่อมแบนรูปกลมรี(pea -sized glands) สีน้ำตาลอมเหลือง
ชนิดและการทำงานของฮอร์โมนไทโมซิน
(Thymosin hormones)
ต่อมอยู่ระหว่างกระดูกหน้าอกกับหลอดเลือด Aorta วางตัวอยู่ด้านหน้าและปกคลุมอยู่ทางด้านบนของหัวใจ
หลั่งฮอร์โมน thymosin ทำหน้าที่พัฒนา T-cells และควบคุมการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน
ชนิดและการทำงานของฮอร์โมนต่อมหมวกไต
(Adrenocortical hormones)
ตั้งอยู่ที่ด้านบนของไตทั้งสองข้าง จึงเรียกว่า ต่อมหมวกไต(Suprarenal gland)
ต่อมหมวกไตประกอบด้วย 2 ส่วน
ส่วน Adrenal cortex แบ่งได้ 3 ชั้น
Zona glomerulosa → ฮอร์โมน Aldosterone →รักษาสมดุลน้ำและเกลือแร่ (Na+retention at Collecting ducts)
Zona fasciculata → ฮอร์โมน Cortisol →รักษาสมดุลในระบบเมตาบอลิซึมของน้ำตาล (Glucose metabolism)
Zona reticularis → ฮอร์โมน Androgen →ควบคุมลักษณะทางเพศ (Masculinization)
ส่วน Adrenal medulla
Epinephrine & Norepinephrine →กระตุ้นการทำงานของระบบ Sympathetic nervous system
กลุ่มอาการคุชชิ่ง (Cushing's syndrome)
สาเหตุ
มักเกิดจากการมีเนื้องอกที่ต่อมใต้สมองทำให้มีการสร้าง ACTH ไปกระตุ้น Adrenal cortex (Zona fasciculate) อย่างต่อเนื่อง ทำให้มีการสร้างและหลั่งฮอร์โมน cortisol มากขึ้น จนทำให้เกิดความผิดปกติ
กลุ่มอาการของโรคCushing's syndrome
หน้ากลม (Moon face)
คอมีหนอกยื่น (Buffalo hump)
แก้มแดง (Plethora)
ผิวบาง (Thin skin)
หน้าท้องมีรอยแตก(Striae)
ภาวะขาดประจำเดือน (Amenorrhea)
เกิดแผลได้ง่ายและภูมิคุ้มกันตก
ชนิดและการทำงานของฮอร์โมนเมลาโทนิน
(Melatonin hormone)
เมลาโทนิน (Melatonin) มักจะหลั่งในช่วงเวลากลางคืนเนื่องจากไม่มีแสงสว่างและหลั่งมากที่สุดในช่วงเวลา 22.00-02.00
ต่อมไพเนียล(Pineal gland)
ต่อมไพเนียล อยู่เหนือสมองส่วนกลางและหลังโพรงสมองที่3 (Third ventricle)
หลั่งฮอร์โมน Melatonin ทำหน้าที่ควบคุมวงจรการตื่น และการหลับของมนุษย์
ชนิดและการทำงานของฮอร์โมนตับอ่อน
(Pancreatic hormones)
ตับอ่อน (Pancreas)
โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus, DM)
Type I Diabetes Mellitus
ตับอ่อนไม่สามารถสร้างอินซูลินได้
มักพบในเด็กหรือผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 30 ปี มักผอม(เกิดจากพันธุกรรม)
ต้องรักษาด้วยการฉีดอินซูลิน
Type II Diabetes Mellitus
ตับอ่อนสามารถสร้างอินซูลินได้ แต่มีภาวะดื้อต่ออินซูลิน
พบในทุกวัยและมักมีภาวะอ้วนร่วม(เกิดจากพันธุกรรม)
Gestational and other DM
มีภาวะขาดหรือดื้อต่ออินซูลิน
เกิดภาวะ Hyperglycemia ในหญิงตั้งครรภ์และผู้มีอาการป่วยที่ส่งผลกระทบต่อตับอ่อน
ชนิดและการทำงานของฮอร์โมนและระบบสืบพันธ์ุ(Reproductive hormones)
อวัยวะสืบพันธุ์และรก(Gonads and Placenta)
อัณฑะ (Testes)
รังไข่ (Ovaries)
รก (Placenta)
เพศชาย(Male)
Testes →Leydig cells →Testosterone
กระตุ้น Secondary sex characteristics
ควบคุมและกระตุ้นการเจริญเติบโตของร่างกาย
กระตุ้นกระบวนการ Spermatogenesis
เพศหญิง(Female)
Ovary →Follicle →Estrogen
กระตุ้น Secondary sex characteristics
ควบคุมและกระตุ้นการเจริญเติบโตของร่างกาย
กระตุ้นกระบวนการ Ovulation
Ovary →Corpus luteum →Progesterone
กระตุ้นการพัฒนาของเต้านมและมดลูกเพื่อรองรับการตั้งครรภ์ และมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของร่างกาย
จัดเป็นต่อมไร้ท่อชั่วคราวที่ร่างกายผู้หญิงสร้างขึ้นเพื่อการตั้งครรภ์
สังเคราะห์ฮอร์โมนที่จำเป็น 3 ชนิด
ฮอร์โมน hCG→ กระตุ้น corpus luteum ให้ผลิตฮอร์โมน 2 ชนิด
ฮอร์โมน Progesterone →รักษาความหนาของเยื่อบุมดลูก
ฮอร์โมน Estrogen →พัฒนาเต้านมและกล้ามเนื้อมดลูก