Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การเตรียมสมุนไพรสำหรับเครื่องสำอางและยา - Coggle Diagram

- - - - 1.1อายุพืช
        หากไม่มีการศึกษาเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างสารสำคัญและอายุพืช ขณะเก็บเกี่ยว ให้เก็บเกี่ยวสมุนไพรที่มีอายุโตเต็มที่
      - 1.2ช่วงระยะเวลาที่เก็บ
        ศึกษาข้อมูลเฉพาะถิ่นจากตำรา การศึกษาวิจัย หรือยึดหลักของแผนโบราณ
        
        • พืชที่ใช้ใบหรือทั้งต้นเป็นยา เมื่อพืชโตเต็มที่แล้วสามารถเก็บได้ทั้งปีให้เก็บใบที่โตเต็มที่โดยวิธีเด็ด ยกเว้นพืชบางชนิดที่ใช้ใบ หรือยอดอ่อน
        
        • พืชที่ใช้ดอกเป็นยา เก็บในช่วงที่ดอกเริ่มบาน บางชนิดจะเก็บในช่วงดอกตูม เช่น กานพลู สำหรับดอกที่มีน้ำมันหอมระเหยปริมาณมาก และต้องการกลิ่นหอมด้วย ควรเก็บในช่วงหัวค่ำประมาณ 18.00-19.00 น. หรือเก็บในช่วงเช้ามืดขณะที่พระอาทิตย์ยังไม่ขึ้น เพราะปริมาณน้ำมันหอมระเหยจะมากกว่า
        
        • พืชที่ใช้เปลือกต้นหรือเปลือกรากเป็นยา เก็บในช่วงปลายฤดูร้อนต่อกับฤดู ฝน เพราะเปลือกจะลอกออกง่าย การเลือกกิ่งที่ลอกควรเป็นกิ่ง หรือแขนงย่อยที่โตเต็มที่ไม่ลอก จากลำต้นใหญ่ เพราะอาจทำให้พืชตายได้ง่าย วิธีลอก ควรลอกออกครึ่งลำต้น อย่าลอกรากลำ
        
        ต้น เพราะจะกระทบกระเทือนต่อระบบการลำเลียงอาหารของพืชพืชที่ใช้แก่นเป็นยา มักเก็บในฤดูร้อนควรเก็บกิ่ง หรือแขนงย่อยที่โตเต็มที่ และไม่ควรโค่นลำต้น
        
        • พืชที่ใช้รากหรือหัว เก็บช่วงที่พืชหยุดการเจริญเติบโตใบร่วงหมด (เรียก ช่วงเวลานี้ว่า ลงหัว) ซึ่งมักเป็นช่วงต้นฤดูหนาวถึงปลายฤดูร้อน เช่น กระชาย กระทือ ข่า เป็นต้น
    - - • พึ่งให้แห้ง เหมาะสำหรับพืชที่มีน้ำมันหอมระเหย เช่นกะเพรา โหระพา มักใช้วิธีผูกเป็นมัดเล็กๆ แขวนที่เชือกหรือใส่กระดังกระจาดที่มีรูวางไว้ในที่โปร่งไม่โดนแดดส่องถึงโดยตรง มีลมพัดผ่านเกือบตลอดเวลา (ไม่สามารถทำได้ในภาคใต้เนื่องจากความชื้นในอากาศสูง พืชแห้งช้าจะขึ้นราได้ง่าย) ใช้อุณหภูมิ 50 องศาเซลเซียส
      - • ตู้อบแสงอาทิตย์ประหยัดพลังงาน แต่มีข้อเสีย คือต้องได้รับแสงแดดโดยตรง ซึ่งอาจทำลายสารสำคัญบางชนิด
      - • ตู้อบลมร้อนพลังงานไฟฟ้า แก๊ส ถ่าน ไม้ หรือแกลบข้อดี คืออุณหภูมิสม่ำเสมอ แต่ราคาตู้อบค่อนข้างแพง
- - - - • เช่น น้ำคั้นผลส้ม น้ำค้นผลมะเฟือง
        • เครื่องมือ เครื่องคั้นน้ำผลไม้
        • วิธีทำล้าง ทำความสะอาดผิวด้านนอกของผลไม้ ผ่า ซีก บีบด้วยเครื่อง
    - - • เช่น ขมิ้น
        •เครื่องมือ เครื่องปั่นน้ำผลไม้
        •วิธีทำ ปั่นสมุนไพรสดกับน้ำจำนวนครึ่งเท่าของน้ำหนักสมุนไพร ในเครื่องปั่นน้ำผลไม้กรองด้วยผ้าขาวบาง
  - - - • เครื่องมือที่ใช้
        ■ถังหมักคล้าย คูลเลอร์ มีก๊อกไขเอาสารละลายออก
        ■เครื่องระเหยแห้งสุญญากาศ
    - - • วิธีทำ
        ซึ่งผงสมุนไพรสดหรือแห้งใส่ในถุงผ้า
        ○ แช่แอลกอฮอล์ 2-3 เท่าตัวในภาชนะปิดสนิททิ้งไว้ 7 วัน คนทุกวัน
        ○ กรองเอาส่วนน้ำ บีบสารละลายออกจากกาก
        ○ แล้วเติมสารละลายเพื่อล้างกาก ทำซ้ำอีกครั้งเป็นการหมักซ้ำ เพื่อให้ได้สารสกัดมากที่สุด
        ○เอาสารสกัด 2 ครั้งรวมกัน นำไปทำให้เข้มข้นด้วยเครื่องระเหยแห้งสุญญากาศ เพื่อป้องกันอันตรายต่อคนทำงานและป้องกันการทำลายสิ่งแวดล้อม ห้ามนำไปทำให้เข้มข้นด้วยการตั้งไฟตรง หรือตุ้นในลังถึงหรือเครื่องไอน้ำ เพราะแอลกอฮอล์ที่ระเหยออกมาขณะทำงาน จะกระจายในอากาศบริเวณนั้น ผู้ทำงานจะมีอาการเหมือนคนเมาเหล้าและสิ่งแวดล้อมจะเสียไป จึงไม่แนะนำการสกัดวิธีนี้ในชุมชน นอกจากสามารถพัฒนาเครื่องมือกักเก็บแอลกอฮอล์ที่ระเหยออกมาและนำกลับไปใช้ใหม่ได้