Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การเตรียมสมุนไพรสำหรับเครื่องสำอางค์และยา, สมพ, image, image, image, image…

- - - - โดยเฉพาะส่วนที่ขุดจากดิน ต้องล้างดินออกให้หมด และผึ่งในถาด ตะแกรงโปร่ง ที่มีรูขนาดกลางเพื่อระบายน้ําให้สะเด็ดน้ํา หั่นให้มีขนาดเล็กลง
    - - ตู้อบแสงอาทิตย์ประหยัดพลังงาน
        
        ข้อเสีย คือ ต้องได้รับแสงแดดโดยตรง ซึ่งอาจทําลายสารสําคัญบางชนิด
      - ตู้อบลมร้อนพลังงานไฟฟ้า แก๊ส ถ่าน ไม้ หรือแกลบ
        
        ข้อดี คือ อุณหภูมิสม่ําเสมอ แต่ราคาตู้อบค่อนข้างแพง
      - ผึ่งให้แห้ง
        
        เหมาะสําหรับพืชที่มีน้ํามันหอมระเหย
    - - อายุ-เก็บสุนไพรที่มีอายุโตเต็มที่
      - ช่วงระยะเวลาที่เก็บ
        
        พืชที่ใช้ดอกเป็นยา
        
        เก็บในช่วงที่ดอกเริ่มบาน บางชนิดจะเก็บในช่วงดอกตูม
        
        สําหรับดอกที่มีน้ํามันหอมระเหยปริมาณมาก และต้องการกลิ่นหอมด้วย ควรเก็บในช่วงหัวค่ําประมาณ 18.00-19.00 น. หรือเก็บในช่วงเช้ามืดขณะที่พระอาทิตย์ยังไม่ขึ้น เพราะปริมาณน้ํามันหอมระเหยจะมากกว่า
        
        พืชที่ใช้เปลือกต้นหรือเปลือกรากเป็นยา
        
        เก็บในช่วงปลายฤดูร้อนต่อกับฤดู ฝน เพราะเปลือกจะลอกออกง่าย
        
        การเลือกกิ่งที่ลอกควรเป็นกิ่ง หรือแขนงย่อยที่โตเต็มที่ไม่ลอก จากลําต้นใหญ่ เพราะอาจทําให้พืชตายได้ง่าย
        
        วิธีลอก -ควรลอกออกครึ่งลําต้น อย่าลอกรากลําต้น เพราะจะกระทบกระเทือนต่อระบบการลําเลียงอาหารของพืช
        
        พืชที่ใช้แก่นเป็นยา
        
        มักเก็บในฤดูร้อนควรเก็บกิ่ง หรือแขนงย่อยที่โตเต็มที่ และไม่ควรโค่นลําต้น
        
        พืชที่ใชใบหรือทั้งต้นเป็นยา
        
        เมื่อพืชโตเต็มที่แล้วสามารถเก็บได้ทั้งปีให้เก็บใบที่โตเต็มที่โดยวิธีเด็ด ยกเว้นพืชบางชนิดที่ใช้ใบหรือยอดอ่อน
        
        พืชที่ใช้รากหรือหัว
        
        ก็บช่วงที่พืชหยุดการเจริญเติบโต ใบร่วงหมด (เรียก ช่วงเวลานี้ว่า ลงหัว) ซึ่งมักเป็นช่วงต้นฤดูหนาวถึงปลายฤดูร้อน
    - - อาจใช้เครื่องมือบดได้หลายชนิด
        
        ครกหิน ครกบดยาชนิดบดด้วยมือ
        
        เครื่องบด ไฟฟ้าขนาดเล็ก ระดับอุตสาหกรรม
      - หลังจากผ่านเข้าเครื่องบดแล้วให้นําไปผ่านแร่ง เพื่อแยกผง ยาที่มีความละเอียดสม่ําเสมอ
- - - - 1 น้ำคั้นผลไม้
        
        วิธีทำล้าง ทําความสะอาดผิวด้านนอก ของผลไม้ ผ่า ซีก บีบด้วยเครื่อง
      - 2 น้ำคั้นใบหรือเหง้า
        
        วิธีทำ ปั่นสมุนไพรสดกับน้ําจํานวนครึ่งเท่าของน้ําหนักสมุนไพร ในเครื่องปั่นน้ําผลไม้ กรอง ด้วยผ้าขาวบาง
    - - การสกัดแบบนี้สารสกัดสมุนไพรไม่ค่อยคงตัว มักต้องใช้สารกันบูด ควรเตรียมแล้วผลิตเครื่องสําอางทันที หรือแช่เย็นไว้ 1 วัน ก่อนใส่ในเครื่องสําอาง
    - - เครื่องมือที่ใช้ต้องทําความสะอาดด้วยแอลกอฮอล์ และทิ้งให้แห้งก่อนใช้ทุกครั้ง
      - จดน้ําหนักพืชสมุนไพรที่ใช้ครั้งแรก จํานวนน้ําที่ใช้และน้ําหนักน้ําที่ได้ ภายหลังกรอง
      - คัดเลือกสมุนไพรที่มีอายุและขนาดเท่าเดิม
      - เติมน้ําภายหลัง ให้ได้น้ําหนัก ประมาณ 30-50% ของน้ําหนักสด
  - - - ให้ใช้สมุนไพร สด หรือแห้ง 1-2 เท่า ของน้ําหนักน้ํามันพืช
    - - ชั่งน้ําหนักสมุนไพร
      - ชั่งน้ําหนักน้ํามันพืช ยกขึ้นตั้งไฟปานกลาง
      - เมื่อน้ํามันพืชร้อน ประมาณ 100-150 องศาเซลเซียส ใส่สมุนไพรลงไปที่ละน้อย ทอดจนกรอบตักกากสมุนไพรทิ้ง เติมลงไปที่ละน้อย ทําซ้ําจนหมด
      - กรองน้ํามันพืชด้วยผ้าขาวบาง 3 ชั้น จึงนําน้ํามันไปใช้
  - - - ให้ชั่งสมุนไพรสด หรือแห้ง
        
        ย่อยสมุนไพรให้มีขนาดเล็กพอประมาณห้ามบดละเอียด
      - เติมน้ำ 3-5 เท่า ของน้ำหนัก
        
        ถ้าเป็นสมุนไพรสดจะใช้น้อยกว่า โดยให้น้ําท่วมสูงเกินสมุนไพรประมาณ 5 นิ้ว จดบันทึกน้ําหนักของน้ําที่ใช้ ถ้าเป็นสมุนไพรแห้งให้แช่ในน้ํา 20 นาที
        
        ขึ้นตั้งไฟปานกลางจนเดือด จับเวลาเมื่อเริ่มเดือด ใช้เวลาประมาณ 30-45 นาที หากน้ําแห้งให้เติม เมื่อสีน้ําสกัดไม่เข้มจากเดิมให้ยกลงกรองด้วยผ้าขาวบาง 3 ชั้น
      - นำกากมาต้มซ้ำเช่นเดิม
        
        รวมน้ําสกัด 2 ครั้ง เข้าด้วยกัน ตั้งไฟเคี่ยวต่อจนได้ น้ําหนักที่ต้องการ
        
        การเคี่ยวอาจไม่ใช้ไฟตรง เพื่อหลีกเลี่ยงการไหม้ ส่วนใหญ่จะนิยมให้น้ำหนักน้ําสกัดเท่ากับน้ําหนักสมุนไพรที่นํามาสกัด
      - ข้อเสีย
        
        กรณีที่จะเตรียมเก็บไว้นานๆอาจมีเชื้อแบคทีเรีย หรือราทําให้บูดเน่าเสียได้ง่าย
        
        แก้ไข
        
        เติมสารกันเสีย
        
        หรือเคี่ยวให้เข้มข้นมากที่สุดเท่าที่จะทําได้
      - ปัจจัยที่ต้องควบคุมในการสกัดแบบต้ม
        
        เวลาที่ใช้ต้ม
        
        รายละเอียดอื่นๆ
        
        น้ําก่อนต้ม
        
        เวลาที่ใช้แช่สมุนไพรก่อนนําขึ้นตั้งไฟ
        
        าหนัก สารสกัดที่ได้ต้องเท่าเดิม
        
        จดรายละเอียดทุกครั้งที่สกัดโดยทําเป็นรายงาน
        
        อัตราส่วนระหว่างน้ําและสมุนไพร
  - - - เอทิลแอลกอฮอล์ ( ethyl alcohol)
    - - ได้สารที่ไม่ต้องการติดมาด้วย และในการทําให้เข้มข้น ต้องใช้เครื่องมือที่มีราคาแพง จึงเหมาะสมสําหรับการสกัดในระดับอุตสาหกรรมเท่านั้น
    - - การสกัดแบบต่อเนื่อง
      - การสกัดแบบชง (โดยใช้ Percolator)
      - การหมัก ( Maceration)
        
        เหมาะสําหรับสารที่ไม่ทนต่อความร้อน
        
        เครื่องมือที่ใช้
        
        ถังหมักคล้าย คูลเลอร์ มีก๊อกไขเอาสารละลายออก
        
        เครื่องระเหยแห้งสุญญากาศ
        
        วิธีทำ
        
        ชั่งผงสมุนไพรสดหรือแห้งใส่ในถุงผ้า
        
        แช่แอลกอฮอล์ 2-3 เท่าตัวในภาชนะปิดสนิททิ้งไว้ 7 วัน คนทุกวัน
        
        กรองเอาส่วนน้ํา บีบสารละลายออกจากกาก
        
        เติมสารละลายเพื่อล้างกาก ทําซ้ําอีกครั้งเป็นการหมักซ้ํา เพื่อให้ได้สารสกัดมากที่สุด
        
        เอาสารสกัด 2 ครั้งรวมกัน นําไปทําให้เข้มข้นด้วยเครื่องระเหยแห้งสุญญากาศ
        
        ห้ามนำไปทำให้เข้มข้นด้วยการตั้งไฟตรง หรือตุ๋นในลังถึงหรือเครื่องไอน้ำ เพราะแอลกอฮอล์ที่ระเหยออกมาขณะทํางาน จะกระจายในอากาศบริเวณนั้น