Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การเตรียมสมุนไพร, 161B2843-3723-467B-801B-BA1A1CEF9C74, E657E0A5-88B3-4E4B…

- - - - ให้เก็บเกี่ยวสมุนไพรที่มีอายุโตเต็มที่
    - - พืชที่ใช้ใบหรือทั้งต้นเป็นยา
        
        เมื่อพืชโตเต็มที่แล้ว สามารถเก็บได้ทั้งปีให้เก็บใบที่โตเต็มที่โดยวิธีเด็ด ยกเว้น พืชบางชนิดที่ใช้ใบ หรือยอดอ่อน
      - พืชที่ใช้ดอกเป็นยา
        
        เก็บในช่วงที่ดอกเริ่มบาน บางชนิด
        จะเก็บในช่วงดอกตูม
        
        สำหรับดอกที่มีน้ำมันหอมระเหยปริมาณมาก และต้องการกลิ่นหอมด้วย
        
        ควรเก็บในช่วงหัวค่ำประมาณ 18.00-19.00 น. หรือเก็บในช่วงเช้ามืดขณะที่พระอาทิตย์ยังไม่ขึ้น เพราะปริมาณน้ำมันหอมระเหยจะมากกว่า
      - พืชที่ใช้เปลือกต้นหรือเปลือกรากเป็นยา
        
        เก็บในช่วงปลายฤดูร้อนต่อกับฤดู ฝน เพราะเปลือกจะลอกออกง่าย การเลือกกิ่งที่ลอกควรเป็นกิ่ง หรือแขนงย่อยที่โตเต็มที่ไม่ลอก จากลำต้นใหญ่ เพราะอาจทำให้พืชตายได้ง่าย
        
        วิธีลอก ควรลอกออกครึ่งลำต้น อย่าลอกรากลำต้น เพราะจะกระทบกระเทือนต่อระบบการสำเลียงอาหารของพืช
      - พืชที่ใช้แก่นเป็นยา
        
        มักเก็บในฤดูร้อนควรเก็บกิ่ง หรือ
        แขนงย่อยที่โตเต็มที่ และไม่ควรโค่นสำต้น
      - พืชที่ใช้รากหรือหัว
        
        เก็บช่วงที่พืชหยุดการเจริญเติบโต
        ใบร่วงหมด (เรียก ช่วงเวลานี้ว่า ลงหัว) ซึ่งมักเป็นช่วงต้นฤดูหนาวถึงปลายฤดูร้อน
  - - - เหมาะสำหรับพืชที่มีน้ำมันหอมระเหย
      - มักใช้วิธีผูกเป็นมัดเล็กๆ แขวนที่เชือก
        หรือใส่กระดัง กระจาดที่มีรู้วางไว้ในที่โปร่งไม่โดนแดดส่องถึงโดยตรง มีลมพัดผ่านเกือบตลอดเวลา
      - ไม่สามารถทำได้ในภาคใต้เนื่องจากความชื้นในอากาศสูง พืชแห้งช้าจะขึ้นราได้ง่าย
    - - ข้อเสีย คือต้องได้รับแสงแดดโดยตรง ซึ่งอาจทำลายสารสำคัญบางชนิด
    - - ข้อดี คือ อุณหภูมิสม่ำเสมอ แต่ราคาตู้อบค่อนข้างแพง
  - - - ใช้เป็นผงในเครื่องสำอางผ่านแร่งเบอร์ 60ขึ้นไป
      - ใช้สำหรับสกัดให้บดหยาน ไม่จำเป็นต้องผ่านแร่ง
- - - - 1.1 ให้ชั่งสมุนไพรสด หรือแห้ง (ตามข้อแนะนำของแผนโบราณ) ย่อยสมุนไพรให้มีขนาดเล็กพอประมาณห้ามบดละเอียด
      - 1.2 เติมน้ำ 3-5 เท่า ของน้ำหนัก ถ้าเป็นสมุนไพรสดจะใช้น้อยกว่า โดยให้น้ำท่วมสูงเกินสมุนไพรประมาณ 5 นิ้ว จดบันทึกน้ำหนักของน้ำที่ใช้ ถ้าเป็นสมุนไพรแห้งให้แช่ในน้ำ 20 นาที ก่อนนำขึ้นตั้งไหปานกลางจนเดือด จับเวลาเมื่อเริ่มเดือด ใช้เวลาประมาณ 30-45 นาที หากน้ำแห้งให้เติม เมื่อสีน้ำสกัดไม่เข้มจากเดิมให้ยกลงกรองด้วยผ้าขาวบาง 3 ชัน
      - 1.3 นำกากมาต้มซ้ำเช่นเดิม และรวมน้ำสกัด 2 ครั้งเข้าด้วยกัน ตั้งไฟเคี่ยวต่อจนได้ น้ำหนักที่ต้องการ การเคี่ยวอาจไม่ใช้ไฟตรง เพื่อหลีกเลียงการไหม้ ส่วนใหญ่จะนิยมให้น้ำหนักน้ำสกัดเท่ากับน้ำหนักสมุนไพรที่นำมาสกัด เมื่อสกัดเสร็จแล้วได้ น้ำสกัด 1 กก. ซึ่งง่ายต่อการคำนวณสัดส่วนในเครื่องสำอาง
      - 1.4 ข้อเสีย กรณีที่จะเตรียมเก็บไว้นานๆอาจมีเชื้อแบคทีเรีย หรือราทำให้บูดเน่าเสียได้ง่าย สามารถแก้ไขได้ 2 วิธี
        
        เติมสารกันเสีย
        
        เคี่ยวให้เข้มข้นมากที่สุดเท่าที่จะทำได้
        
        เช่น เคี่ยวจนเหลือน้ำหนัก 1 ใน 5แต่ต้องระวังไม่ให้ไหมัและจดน้ำหนักสุดท้ายที่ได้ หลังจากนั้นให้สรุปการสกัด และเก็บข้อมูลไว้เป็นเทคนิคในการสกัดครั้งต่อไป
      - 1.5 ปัจจัยที่ต้องควบคุมในการสกัดแบบต้ม ได้แก่ อัตราส่วนระหว่างน้ำและสมุนไพร เวลาที่ใช้ต้ม รายละเอียดอื่นๆ สารสกัดที่ได้ต้องเท่าเดิม และจดรายละเอียดทุกครั้งที่สกัดโดยทำเป็นรายงาน
  - - - น้ำคั้นผลไม้
      - น้ำคั้นใบหรือเหง้า
    - - การสกัดแบบนี้สารสกัดสมุนไพรไม่ค่อยคงตัวมักต้องใช้สารกันบูดควรเตรียมแล้วผลิตเครื่องสำอางทันที หรือแช่เย็นไว้ 1 วัน ก่อนใส่ในเครื่องสำอาง
    - - คัดเลือกสมุนไพรที่มีอายุและขนาดเท่าเดิม
      - เครื่องมือที่ใช้ต้องทำความสะอาดด้วยแอลกอฮอล์ และทิ้งให้แห้งก่อนใช้ทุกครั้ง
      - จดน้ำหนักพืชสมุนไพรที่ใช้ครั้งแรกจำนวนน้ำที่ใช้และน้ำหนักน้ำที่ได้ภายหลังกรอง
      - เติมน้ำภายหลัง ให้ได้น้ำหนักประมาณ 30-50% ของน้ำหนักสด (ต้องให้ได้น้ำเท่าเดิมทุกครั้งที่สกัด เช่น น้ำสกัดน้ำหนักเป็นหนึ่งเท่า หรือเท่าครึ่งของสมุนไพรสด)
  - - - ชั่งน้ำหนักสมุนไพร
      - ชั่งน้ำหนักน้ำมันพืช ยกขึ้นตั้งไพปานกลาง
      - เมื่อน้ำมันพืชร้อน ประมาณ 100-150 องศาเซลเซียส ใส่สมุนไพรลงไปที่ละน้อย ทอดจนกรอบตักกากสมุนไพรทิ้ง เติมลงไปที่ละน้อย ทำซ้ำจนหมด
      - กรองน้ำมันพืชด้วยผ้าขาวบาง 3 ชั้น จึงนำน้ำมันไปใช้
  - - - การหมัก
        
        เหมาะสำหรับสารที่ไม่ทนต่อความร้อน
        
        เครื่องมือที่ใช้
        
        ถังหมักคล้าย คูลเลอร์ มีก๊อกไข เอาสารละลายออก
        
        เครื่องระเหยแห้งสูญญากาศ
        
        วิธีทำ
        
        ชั่งผงสมุนไพรสดหรือแห้งใส่ในถุงผ้า
        
        แช่แอลกอฮอล์ 2-3 เท่าตัวในภาชนะปิดสนิททิ้งไว้ 7 วัน คนทุกวัน
        
        กรองเอาส่วนน้ำ บีบสารละลายออกจากกาก
        
        แล้วเติมสารละลายเพื่อล้างกาก ทำซ้ำอีกครั้ง
        
        เป็นการหมักซ้ำ เพื่อให้ได้สารสกัดมากที่สุด
        
        เอาสารสกัด 2 ครั้งรวมกัน นำไปทำให้เข้มข้นด้วยเครื่องระเหยแห้งสุญญากาศ เพื่อป้องกันอันตรายต่อคนทำงานและป้องกันการทำลายสิ่งแวดล้อม ห้ามนำไปทำให้เข้มข้นด้วยการตั้งโฟตรง หรือตุ๋นในลังถึงหรือเครื่องไอน้ำ เพราะแอลกอฮอล์ที่ระเหยออกมาขณะทำงาน จะกระจายในอากาศบริเวณนั้น ผู้ทำงานจะมีอาการเหมือนคนเมาเหล้าและสิ่งแวดล้อมจะเสียไป จึงไม่แนะนำการสกัดวิธีนี้ในชุมชน นอกจากสามารถพัฒนาเครื่องมือกักเก็บแอลกอฮอล์ที่ระเหยออกมาและนำกลับไปใช้ใหม่ได้
      - การสกัดแบบต่อเนื่อง
      - การสกัดแบบชง (โดยใช้ Percolator)