Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การเตรียมสมุนไพร, IMG_1624, IMG_1625, IMG_1626 - Coggle Diagram

- - - - ขณะ เก็บเกี่ยว ให้เก็บเกี่ยวสมุนไพรที่มีอายุโตเต็มที่
    - - พืชที่ใช้ใบหรือทั้งต้นเป็นยา
        
        'เมื่อพืชโตเต็มที่แล้วสามารถเก็บได้ทั้งปีให้เก็บใบที่โตเต็มที่โดยวิธีเด็ด ยกเว้นพืชบางชนิดที่ใช้ใบ หรือยอดอ่อน
      - พืชที่ใช้เปลือกต้นหรือเปลือกรากเป็นยา
        
        เก็บในช่วงปลายฤดูร้อนต่อกับฤดู ฝน เพราะเปลือกจะลอกออกง่าย การเลือกกิ่งที่ลอกควรเป็นกิ่ง หรือแขนงย่อยที่โตเต็มที่ไม่ลอก จากลําต้นใหญ่ เพราะอาจทําให้พืชตายได้ง่าย วิธีลอก ควรลอกออกครึ่งลําต้น อย่าลอกรากลําต้น เพราะจะกระทบกระเทือนต่อระบบการลําเลียงอาหารของพืช
      - พืชที่ใช้ดอกเป็นยา
        
        เก็บในช่วงที่ดอกเริ่มบาน บางชนิดจะเก็บในช่วงดอกตูม
      - พืชที่ใช้แก่นเป็นยา
        
        มักเก็บในฤดูร้อนควรเก็บกิ่ง หรือแขนงย่อยที่โตเต็มที่ และไม่ควรโค่นลําต้น
      - พืชที่ใช้รากหรือหัว
        
        เก็บช่วงที่พืชหยุดการเจริญเติบโต ใบร่วงหมด (เรียก ช่วงเวลานี้ว่า ลงหัว) ซึ่งมักเป็นช่วงต้นฤดูหนาวถึงปลายฤดูร้อน
  - - - แต่มีข้อเสีย คือ ต้องได้รับแสงแดดโดยตรง ซึ่งอาจทําลายสารสําคัญบางชนิด
    - - ข้อดี คือ อุณหภูมิสม่ำเสมอ แต่ราคาตู้อบค่อนข้างแพง
    - - เหมาะสําหรับพืชที่มีน้ํามันหอมระเหย มักใช้วิธีผูกเป็นมัดเล็กๆ แขวนที่เชือกหรือใส่กระด้ง กระจาดที่มีรูวางไว้ในที่โปร่งไม่โดนแดดส่องถึงโดยตรง มีลมพัดผ่านเกือบตลอดเวลา (ไม่สามารถทําได้ในภาคใต้เนื่องจากความชื้นในอากาศสูง พืชแห้งช้าจะขึ้นราได้ง่าย) ใช้อุณหภูมิ 50 องศาเซลเซียส
- - - - สารสกัดที่ได้อาจเรียกว่า น้ําสกัด หรือน้ําคั้น และต้องใช้สมุนไพรสด บีบเอาแต่น้ํา ซึ่งเหมาะสมกับสมุนไพรที่ทนความร้อนไม่ได้ ซึ่งมีวิธีการเตรียมแยกเป็น 2 วิธี เลือกใช้ตามความเหมาะสม
      - วิธีที่ 1 น้ำคั้นผลไม้
      - วิธีที่ 2 น้ำคั้นใบหรือเหง้า
      - ข้อเสีย
        การสกัดแบบนี้สารสกัดสมุนไพรไม่ค่อยคงตัว มักต้องใช้สารกันบูด ควรเตรียมแล้วผลิตเครื่องสําอางทันที หรือแช่เย็นไว้ 1 วัน :
      - การควบคุมคุณภาพ
        
        คัดเลือกสมุนไพรที่มีอายุและขนาดเท่าเดิม
        
        เครื่องมือที่ใช้ต้องทําความสะอาดด้วยแอลกอฮอล์ และทิ้งให้แห้งก่อนใช้ทุกครั้ง
        
        จดน้ําหนักพืชสมุนไพรที่ใช้ครั้งแรก จํานวนน้ําที่ใช้และน้ําหนักน้ําที่ได้ ภายหลังกรอง
        
        เติมน้ําภายหลัง ให้ได้น้ําหนัก ประมาณ 30-50% ของน้ําหนักสด (ต้องให้ได้น้ําเท่าเดิมทุกครั้งที่สกัด เช่น น้ําสกัดน้ําหนักเป็นหนึ่งเท่า หรือเท่าครึ่งของสมุนไพรสด)
  - - - .
        
        ชั่งน้ำหนักสมุนไพร
        
        ชั่งน้ำหนักน้ำมันพืช ยกขึ้นตั้งไฟปานกลาง
        
        เมื่อน้ำมันพืชร้อน ประมาณ 100-150 องศา
        
        เซลเซียส ใส่สมุนไพรลงไปที่ละน้อย ทอดจนกรอบตัก
        
        กากสมุนไพรทิ้ง เติมลงไปที่ละน้อย ทำซ้ำจนหมด
        
        กรองน้ำมันพืชด้วยผ้าขาวบาง 3 ชั้น จึงนำน้ำมันไปใช้
  - - - เหมาะสําหรับสารที่ไม่ทนต่อความร้อนตัวอย่าง เช่น การสกัดพญายอ การสกัดยานอนหลับ จากใบขี้เหล็ก หรือยาดองเหล้าของไทยเกือบทุกชนิด
      - เครื่องมือที่ใช้
        
        ถังหมักคล้าย คูลเลอร์ มีก๊อกไขเอาสารละลายออก
        
        เครื่องระเหยแห้งสุญญากาศ
    - - ชั่งผงสมุนไพรสดหรือแห้งใส่ในถุงผ้า
      - แช่แอลกอฮอล์ 2-3 เท่าตัวในภาชนะปิดสนิททิ้งไว้ 7 วัน คนทุกวัน
      - กรองเอาส่วนน้ํา บีบสารละลายออกจากกาก
      - แล้วเติมสารละลายเพื่อล้างกาก ทําซ้ำอีกครั้งเป็นการหมักซ้ำ เพื่อให้ได้สารสกัดมากที่สุด
      - เอาสารสกัด 2 ครั้งรวมกัน นําไปทําให้เข้มข้นด้วยเครื่องระเหยแห้งสุญญากาศ เพื่อป้องกันอันตรายต่อคนทํางานและป้องกันการทําลายสิ่งแวดล้อม ห้ามนำไปทำให้เข้มข้นด้วยการตั้งไฟตรง หรือตุ๋นในลังถึงหรือเครื่องไอน้ำ เพราะแอลกอฮอล์ที่ระเหยออกมาขณะทํางาน จะกระจายในอากาศบริเวณนั้น ผู้ทํางานจะมีอาการเหมือนคนเมาเหล้าและสิ่งแวดล้อมจะเสียไป จึงไม่แนะนําการสกัดวิธีนี้ในชุมชน นอกจากสามารถพัฒนาเครื่องมือกักเก็บแอลกอฮอล์ที่ระเหยออกมาและนํากลับไปใช้ใหม่ได้