Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Thema 2: Voortplanting - Coggle Diagram

- - - - = maken van een genetisch identieke nakomeling van 1 ouder
      - A. Reproductief klonen
        
        = het embryo wordt in een draagmoeder geplaatst om uit te groeien tot een compleet organisme met exact hetzelfde genetisch materiaal als de ouder
        
        opmerkingen
        
        geen exacte kopie + elke cel bevat ook DNA in de mitochondriën
        
        klonen is duur en ineffeciënt
        
        heel veel cellen gebruiken -> uitkomst weinig
      - B. Therapeutisch klonen
        
        = er worden lichaamscellen gekloond die kunnen bijdragen aan de genezing van bepaalde ziekten of wonden
        
        hoe?
        
        kern van een huidcel -> kernloze eicel aangebracht -> gekloonde eicel -> opgekweekt tot het blastula-stadium -> genetisch identiek met patiënt -> blastula -> stamcellen (= cellen die in een celkweek kunnen uitgroeien tot de gewenste celtypen of weefsels) geïsoleerd worden -> gekloonde weefels geïmplanteerd bij patiënt -> genezen van zijn ziekte
        
        toekomst -> stamcellen gebruikt worden voor het inbrengen van genetisch materiaal in cellen voor het genezen of behandelen van erfelijke aandoeningen -> = gentherapie
- - - - vrouw: eierstokken, eileiders, vagina, baarmoeder
      - man: de penis, de prostaat, de teelballen, de balzakken, zaadleiders
  - - - vrouw: okselhaar, schaamhaar, bredere heupen, borstontwikkeling, verhoogde vetontwikkeling, maandstonden
      - man: lichaamsbeharing, bredere schouders, baard in de keel, ejaculatie, vergrootte penis, verhoogde spiermassa
- - - - teelballen -> zaadcellen gevormd -> gebeurt in de wand van de kronkelende zaadbuisjes
      - teelballen produceren testosteron
    - - gebeurt de rijping en opslag van zaadcellen -> uit teelbal -> tot volgende zaadlozing (of ejaculatie)
      - = langwerpig orgaantje -> gebouwd uit afvoerbuisjes -> afkomstig uit teelbal
    - - tijdens zaadlozing -> transporteren zaadcellen -> bijbal naar de urinebuis
    - - temperatuur in de balzak ongeveer 35 graden
    - - produceren zaadvocht -> geeft sperma ee hoge pH (goed voor het zure milieu van de vrouw)
      - fructose (= voedingstof voor zaadcel)
    - - produceert prostaatvocht
      - heeft een spiergedeelte -> tijdens het ejaculeren samentrekt -> urinebuis afsluit -> geen sperma in de blaas
      - sperma bestaat uit: zaadvocht (zaadblaasjes), prostaatvocht (prostaat), zaadcel, zaadvloeistof (bijbal)
    - - buis waarlangs urine of sperma het lichaam verlaat
      - urine + sperma -> nooit tegelijkertijd uitgescheiden worden
    - - produceren voorvocht vlak voor zaadlozing
    - - gebruikt voor copulatie (= geslachtsgemeenschap)
    - - bestaat uit sponsachtig weefsel -> seksuele opwinding -> bloed gevuld -> onstaan erectie
    - - gevoeligste deel van het mannelijk lichaam -> heel veel tastlichaampjes aanwezig -> prikkeling -> leidt tot zaadlozing
      - rondom eikel -> voorhuid -> kan weggeschoven worden -> besneden mannen -> voorhuid weg
  - - - de kop
        
        bevat acrosoom (functie: enzymen die de wand van de eicel mee doorboren) + DNA van vader
      - de hals
        
        bevat veel mitochondriën (functie: energie van de zaadcel)
      - de staart
        
        staat in voor de voortbeweging van een zaadcel + zit microtubuli in
  - - - in wand van de zaadbuisjes -> diploïde kiemcellen of spermatogoniën -> nemen in aantal toe door mitose
      - vanaf puberteit -> ontstaan uit spermatogoniën door mitose grotere primaire spermatocyten
      - 2 haploïde secundaire spermatocyten
      - spermatiden: cellen die na de 2de meiotische deling ontstaan worden
      - spermatiden met een ronde vorm zullen verder worden ontwikkeld tot spermatozoa
  - - - follikelstimulerend hormoon (FSH) -> stimuleert (bij mannen) vorming van zaadcellen (spermatogenese) door de zaadbuisjes
      - luteïniserend hormoon (LH) -> stimuleert (bij mannen) aanmaak van testosteron door de Leydigcellen die zich tussen de zaadbuisjes bevinden
    - - stimuleert spermatogenese door de zaadbuisjes
      - remt aanmaak van LH door de hypofyse -> = feedbacksysteem of terugkoppeling -> functie: het testosterongehalte in het bloed moet evenwichtig blijven -> LH remmen, testosterongehalte dalen
      - vormt secundaire geslachtskenmerken
- - - - nootvormige orgaantje
      - aanmaak en rijping van eicellen
      - produceren oestrogeen en progesteron
    - - vangen de rijpe eicel op die vrijkomt uit de eierstok -> vervoeren die naar de eileider
    - - plaats waar eicel bij bevruchting versmelt met een zaadcel
    - - een gespierd peervormig orgaan
      - bevruchte eicel kan daarin tot ontwikkeling komen
      - eindigt in een smal gedeelte -> baarmoederhals -> zit een slijmprop die voorkomt dat er bacteriën in de baarmoeder komen
    - - heerst een zuur milieu -> functie: beschermen tegen virussen, bacteriën en/of ziektekiemen
      - vaginawand bevat de klieren van Bartholini of voorhofklieren -> bij seksuele opwinding afscheiden van vocht -> vermakkelijkt geslachtsgemeenschap
      - maagdenvlies: een dun weefselstructuur dat bij de vrouw in de vagina aanwezig is, als een soort kraagje
    - - bieden bescherming aan inwendige delen van het vrouwelijk voortplantingsstelsel
      - 2 paar: de grote en de kleine schaamlippen
      - boven de schaamlippen ligt de venusheuvel -> groeit schaamhaar
    - - erg gevoelig deel -> veel tastlichaampjes
      - bevat zwellichaam dat zich vult met bloed wanneer vrouw seksueel opgewonden is
  - - - = periodieke ontwikkeling van eicellen en follikels in de eierstokken
      - eisprong of ovulatie: het vrijkomen van de rijpe eicel uit de eierstok
      - voedende follikelcellen rond glashuid van bevruchte eicel -> afkomstig van follikels (= eicel + follikelcel) in de eierstok -> rijpen eicellen voor de eisprong
      - A. Rijping van de follikels
        
        bij geboorte: 500 000 primaire cellen -> rondom elke primaire eicel vormen zich kleine voedende cellen (follikelcellen)
        -> samen noemen ze primaire follikels
        
        eerste 10 levensjaren: sterven vele duizende primaire follikels af -> puberteit: rijping van eerste eicel
        
        follikelcellen delen en groeperen zich in vele rijen rondom de eicel -> vormen glashuid van de eicel en ze scheiden vloeistof af (follikelvocht) -> ontstaan kleine holte binnen follikel (follikelholte) => groeiende follikel
        
        hoeveelheid follikelvocht neemt toe waardoor de follikel groter wordt => follikel van De Graaf
        
        vervolgens barst de follikel van De Graaf open en komt de rijpe eicel vrij => ovulatie of eisprong -> dag 14
        
        waar follikel openbarst, ontstaat klein wondje -> de daar achtergebleven follikelcellen vormen het gele pigment luteïne -> gewijzigde follikel heet nu geel lichaam -> vorming geel lichaam is luteïnisatie
        
        eicel niet bevrucht -> geel lichaam verschrompelen en geleidelijk verdwijnen
        
        eicel bevrucht -> geel lichaam eerste 3 maanden aanwezig daarna neemt de placenta die functie over
      - B. Rijping van eicellen
        
        = oögnese
        
        start in de embryonale fase van de ontwikkeling van een vrouw
        
        embryo: uit kiemcellen van de eierstoken ontstaan diploïde eicelmoedercellen of oögnoiën
        
        geboorte: eicelmoedercellen hebben zich ontwikkeld tot primaire eicellen in de primaire follikels -> komen terecht in de profase van eerste meiotische deling -> primaire eicel die aan de profase van de 1se meiotische deling begint: primaire oöcyt + is diploid
        
        puberteit: primaire oöcyt voltooit de 1ste meiotische deling -> verdeeld zich in een grote haploïde secundaire oöcyt en een klein haploïd eerste poollichaampje
        
        ovulatie en bevruchting: secundaire oöcyt en poollichaample bevinden zich in het begin van de eileider -> 2de meiotische deling alleen voorkomen: kop van spermatozoön de secundaire oöcyt binnendringt -> splitst in haploïde rijpe eicel en haploïde 2de poollichaampje
      - C. Hormonale regeling van eierstokcyclus
        
        duur eierstokcyclus is 28 dagen + wordt geregeld door hormonen die afkomstig zijn van de hypofyse
        
        follikelstimulerend hormoon (FSH)
        
        luteïniserend hormoon (LH)
        
        dag 1-8: FSH aangemaakt in hypofyse -> FSH stimuleert de rijping van de follikels in de eierstok
        
        dag 9-13: follikelcellen scheiden het hormoon oestrogeen af
        
        oestrogeen regelt:
        
        het stimuleert de vorming van LH door de hypofyse
        
        het remt de aanmaak van FSH door de hypofyse
        
        het stimuleert de baarmoeder tot de aanmaak van het baarmoederslijmvlies
        
        dag 14: FSH en LH bereiken hun maximale concentratie in het bloed -> eisprong / ovulatie treed op -> eicel komt vrij uit de follikel van De Graaf
        
        dag 15-24: LH zorgt voor dat de rest van de follikel van De Graaf zich verder ontwikkelt tot het geel lichaam. geel lichaam vormt oestrogeen en progesteron
        
        progesteron regelt:
        
        het remt de aanmaak van LH door de hypofyse
        
        het stimuleert de baarmoeder tot de aanmaak van het baarmoederslijmvlies
        
        dag 25-28: 2 mogelijkheden
        
        eicel bevrucht -> het geel lichaam zorgt de eerste 3 maanden van de zwangerschap voor de afscheiding van progesteron, waarna het verschrompelt
        
        eicel niet bevrucht -> het geel lichaam begint rond de 25ste dag te verschrompelen en verdwijnt uiteindelijk -> het progesteron- en oestrogeengehalte nemen dan ook af
    - - groeifase van het baarmoederslijmvlies: tijdens rijping follikels in eierstokken zal baarmoederslijmvlies groeien onder invloed van hormoon oestrogeen dat door follikelcellen afgegeven wordt
      - secretiefase van het baarmoederslijmvlies: vanaf ovulatie en verdere ontwikkeling van geel lichaam zal het baarmoederslijmvlies glycogeen beginnen af te scheiden als voedsel voor het bevruchte eicel onder invloed van het hormoon oestrogeen
      - slijmvlies in stand te houden is zowal oestrogeen en als progesteron nodig
      - menstruele fase: geel lichaam verdwijnt bij geen bevruchting